Live τώρα    
15°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Αίθριος καιρός
15 °C
12.0°C16.5°C
1 BF 69%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
14 °C
11.5°C16.0°C
0 BF 65%
ΠΑΤΡΑ
Αραιές νεφώσεις
14 °C
7.0°C15.5°C
2 BF 63%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
14 °C
12.8°C15.8°C
2 BF 80%
ΛΑΡΙΣΑ
Ελαφρές νεφώσεις
5 °C
4.9°C12.9°C
0 BF 100%
Εφηβικό Θέατρο / Το Τρίτο Κύμα
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Εφηβικό Θέατρο / Το Τρίτο Κύμα

Της Ελευθερίας Ράπτου

Πώς μπορείς να ανέχεσαι στρατόπεδα συγκέντρωσης, επιχειρήσεις εθνοκάθαρσης, επιθέσεις σε ομάδες πληθυσμού μόνο και μόνο επειδή είναι «διαφορετικές»; Πώς είναι δυνατόν να «κλείνεις» τα μάτια όταν διαπράττονται εγκλήματα δίπλα σου; Γιατί ο φασισμός έχει δύναμη; Οι μηχανισμοί εξουσίας και ιδεολογίας συνομολογούν σε ένα παιχνίδι καθυπόταξης και αναδόμησης του υποκειμένου. Για τον Φουκώ «η εξουσία δεν παράγει μόνο τα όρια ενός υποκειμένου, αλλά διαποτίζει επίσης και την εσωτερικότητά του». Ο σπουδαίος Γάλλος φιλόσοφος επιθυμεί να φέρει στο φως το «πολιτισμικό ασυνείδητο», την επικράτεια όπου οι ιδέες και οι πεποιθήσεις ενδοβάλλονται και μορφοποιούν υποδόρια το υποκείμενο και τη συμπεριφορά του.

Η κατασκευή ενός ιδεώδους, ο ναρκισσισμός της εξουσίας, η ενοχοποίηση του θύματος, η δικαίωση της τιμωρίας και εντέλει η επιβολή πάνω στον άλλον, φωτίζονται δραματουργικά στο Τρίτο Κύμα των Ron Jones και Joseph Robinette, που παρουσιάζεται στην Εφηβική Σκηνή του Εθνικού Θεάτρου. Ο Ron Jones το 1967, σε ένα γυμνάσιο του Πάλο Άλτο της Καλιφόρνια, ξεκίνησε ένα πείραμα με τη συμμετοχή των μαθητών του με στόχο τη διερεύνηση της φύσης του φασισμού και του τρόπου με τον οποίο απλοί άνθρωποι προσχωρούν στο φασιστικό ιδεώδες και ανέχονται τη θηριωδία. Αυτό που άρχισε ως άσκηση πειθαρχίας, σιγά - σιγά πήρε διαστάσεις επικίνδυνου κοινωνικού φαινομένου, τόσο ενδοσχολικά όσο και εξωσχολικά, με αποτέλεσμα την απότομη διακοπή του πειράματος. Σε αυτό το παράδοξο in situ πείραμα αποδείχθηκε η ισχύς των μηχανισμών καθυπόταξης στο κοινωνικό σώμα, η περιπλοκότητα της σχέσης υπακοή-καταπίεση, αλλά κυρίως χρειάστηκε να γίνει η οδυνηρή παραδοχή ότι η νοοτροπία του φασισμού βρίσκεται σε κατάσταση δυναμικής ύπνωσης στην πλειοψηφία των πολιτών και των νέων παιδιών.

Στην ομώνυμη παράσταση του Εθνικού Θεάτρου (σκηνοθεσία: Νίκος Αρβανίτης) το πείραμα εκτυλίσσεται μέσα σε μια τυπική σχολική τάξη. Η αρχή της παράστασης καθηλώνει τους θεατές, καθώς οι βιντεο-προβολές με σκηνές από την αστική συνθήκη, τις αστικές εξεγέρσεις, αλλά και τα στρατόπεδα συγκέντρωσης των Γερμανών ναζί κινητοποιούν το συναίσθημα. Η παράσταση συνεχίζεται στα «πατήματα» που υπαγορεύει το έργο, με κάποιες προσαρμογές φυσικά στη σύγχρονη πραγματικότητα.

Νέα παιδιά, έφηβοι, με τις ανησυχίες της ηλικίας τους, μεταλλάσσονται σταδιακά σε υποχείρια και «πιστά» στρατιωτάκια. Οι νέοι ηθοποιοί αλληλοδρούν καλά ως ομάδα, αν και δεν πείθουν πάντα. Μερικές υπερβολές στην υποκριτική διαχείριση των χαρακτήρων, η συχνή κατά μέτωπο απεύθυνση στο κοινό, ο κινητικός εξπρεσιονισμός, μοιάζει σαν να «πετούν» έξω τον θεατή, χωρίς να κινητοποιούν τους, κλασικούς πια, μπρεχτικούς μηχανισμούς της αποστασιοποίησης. Επίσης, η εκφορά του λόγου θα μπορούσε να είναι πιο προσεκτικά δουλεμένη, αν και αυτό είναι από τα πλέον συνήθη προβλήματα σε παραστάσεις που θέλουν να «αγγίξουν» το εφηβικό κοινό.

Καμιά φορά οι σκηνοθέτες πέφτουν στην παγίδα μιας ποπ, mainstream διαχείρισης του υλικού τους όταν απευθύνονται σε νεανικό κοινό. Δεν είμαι σίγουρη πως αυτό λειτουργεί ενισχυτικά σε κάθε περίπτωση, μια και το εφηβικό κοινό δεν ενδιαφέρεται πάντα για μια παράσταση με «τηλεοπτικές» συγγένειες, αλλά για μια παράσταση που θα αγγίξει τα μύχια της ψυχής τους και θα τους «μυήσει» στο θεατρικό σύμπαν. Στα θετικά, η πολύ δυνατή σκηνή με τον μαθητή που καταστρέφει τη ναζιστική τάξη, η έξυπνη χρήση των βιντεο-προβολών, η μουσική επένδυση (μουσική: Γιώργος Ανδρέου), που δεν δημιουργεί αχρείαστες εντάσεις στις ήδη φορτισμένες σκηνές.

Το Τρίτο Κύμα είναι μια παράσταση που θα προβληματίσει το κοινό, όχι μόνο ως προς το ιδεολογικό διακύβευμα και τη δυναμική των σχολικών κοινωνιών, αλλά και ως προς τους τρόπους παραστασιακής διαχείρισης αυτών ακριβώς των επίδικων.

* Η Ελευθερία Ράπτου είναι θεατρολόγος, υπ. διδάκτωρ Αρχιτεκτονικής ΕΜΠ

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL