Δυο ταινίες, που προσδιορίζουν και δύο διαφορετικές «κατευθύνσεις» στον χώρο του κινηματογράφου, ξεχώρισαν στις υποψηφιότητες για τα φετινά Όσκαρ, που θα απονεμηθούν στις 2 Μαρτίου στο Λος Άντζελες, με οικοδέσποινα την Έλεν ΝτιΤζένερις: το «Gravity» του Μεξικανού Αλφόνσο Κουαρόν, πετυχημένο μείγμα καλλιτεχνικών προθέσεων και παρουσίας σταρ, και το «ανάλαφρο» «Οδηγός διαπλοκής» του Ντέιβιντ Ο. Ράσελ, με δέκα υποψηφιότητες η κάθε μία. Ακολουθεί το «12 χρόνια σκλάβος» του Βρετανού Στιβ Μακ Κουίν με 9, από 6 έχουν το «Nebraska» του Αλεξάντερ Πέιν και το «Captain Phillips» του Πολ Γκρίνγκρας, ενώ ο «Λύκος της Wall Street» του Μάρτιν Σκορσέζε διεκδικεί βραβεία σε 5 κατηγορίες.
Το επίζηλο Όσκαρ σκηνοθεσίας διεκδικούν ο Αλφόνσο Κουαρόν για το «Gravity», ο Στιβ Μακ Κουίν για το «12 χρόνια σκλάβος», ο Ντέιβιντ Ο. Ράσελ για τον «Οδηγό διαπλοκής», ο Αλεξάντερ Πέιν για το «Nebraska» και ο Μάρτιν Σκορσέζε για τον «Λύκο της Wall Street». Για το Όσκαρ Α` ανδρικού ρόλου υποψήφιοι είναι ο Κρίστιαν Μπέιλ για τον «Οδηγό διαπλοκής», ο Μπρους Ντερν για το «Nebraska», ο Λεονάρντο Ντι Κάπριο για τον «Λύκο της Wall Street», ο Μάθιου ΜακΚόναχεϊ για το «Dallas Buyers Club» και ο Τσιγουέτελ Εζιοφόρ για το «12 χρόνια σκλάβος». Κραυγαλέα είναι εδώ η απουσία του Ρόμπερτ Ρέντφορντ, η εξαιρετική ερμηνεία του οποίου στο «Όλα χάθηκαν» αγνοήθηκε από τα μέλη της Ακαδημίας, ενδεχομένως λόγω κακής προώθησης της ταινίας από την εταιρεία διανομής στην Αμερική, όπως δήλωσε και ο ίδιος ο Ρέντφορντ, μιλώντας προχθές στην έναρξη του Φεστιβάλ Sundance.
Για το Όσκαρ Α' γυναικείου ρόλου, η Μέριλ Στριπ, για τον «Αύγουστο», προτείνεται για 18η (!) φορά, ενώ έχει ήδη κερδίσει τρία Όσκαρ, δύο Α' ρόλου και ένα Β'. Στην εφετινή κατηγορία για το Όσκαρ Α' γυναικείου ρόλου τέσσερις ηθοποιοί έχουν κερδίσει το βραβείο (Μέριλ Στριπ, Σάντρα Μπούλοκ, Τζούντι Ντεντς, Κέιτ Μπλάνσετ) και μία, η Εϊμι Άνταμς, δεν το έχει κερδίσει παρ' ότι έχει προταθεί τέσσερις φορές στο παρελθόν. Αναλυτικά, οι υποψηφιότητες, Κέιτ Μπλάνσετ για την «Θλιμμένη Τζάσμιν» του Γούντι Άλεν, Τζούνι Ντεντς για τη «Philomena» του Στίβεν Φρίαρς, Σάντρα Μπούλοκ για το «Gravity», Εϊμι Άνταμς για τον «Οδηγό διαπλοκής» και Μέριλ Στριπ για τον «Αύγουστο».
Στις εκπλήξεις των υποψηφιοτήτων είναι σίγουρα και ο αποκλεισμός της «Ζωής της Αντέλ» (Χρυσός Φοίνικας στις Κάννες) από τη λίστα των ταινιών που διεκδικούν το Όσκαρ καλύτερης ξενόγλωσσης παραγωγής. Οι υποψήφιες ταινίες εδώ είναι, τα «Ραγισμένα Όνειρα» του Φέλιξ βαν Γκρόνιγκερ (Βέλγιο), «Η χαμένη εικόνα» του Ριτ Παν (Καμπότζη), «Τo κυνήγι» του Τόμας Βίντερμπεργκ (Δανία), «Η τέλεια ομορφιά» του Πάολο Σορεντίνο (Ιταλία) και μια έκπληξη από την Παλαιστίνη, το φιλμ «Ομάρ» του Χανί Αμπού - Ασάντ.
Και λίγα ιστορικά
Η Αμερικανική Ακαδημία Κινηματογράφου που απονέμει τα Όσκαρ δημιουργήθηκε τον Μάιο του 1927, με προσωπική επίβλεψη κυρίως των παραγωγών (καθοριστικός ήταν ο ρόλος του Λούις Μπ. Μάγιερ, παραγωγού της MGM). Στόχος των παραγωγών ήταν να αντιμετωπιστεί η ανερχόμενη εκείνη την εποχή επιρροή των συνδικάτων του Χόλιγουντ, αλλά και η πίεση των σκηνοθετών να έχουν μεγαλύτερο έλεγχο στο αποτέλεσμα της δουλειάς τους. Ήταν μια εποχή μεγάλων αλλαγών για τη βιομηχανία του θεάματος, με σημαντικές επενδύσεις στην καινοτομία του ήχου, που θα άλλαζε ριζικά τα δεδομένα του κινηματογράφου.
Η χρησιμότητα της Ακαδημίας αποδείχτηκε με... θαυμαστό τρόπο στην αντιμετώπιση των συνεπειών του οικονομικού κραχ του Μεσοπολέμου. Στα 1933, με το μισό ανθρώπινο δυναμικό του Χόλιγουντ στην ανεργία, η Ακαδημία πίεσε τους υπόλοιπους να περικόψουν τις αποδοχές τους κατά 50%. Ουσιαστικά, τα πρώτα χρόνια η Ακαδημία διεκδίκησε το δικαίωμα να εκπροσωπεί εκείνη τους εργαζόμενους για τις αμοιβές τους έναντι των στούντιο -αρχικά τους ηθοποιούς, αντί της προϋπάρχουσας ένωσης Actors Equity. Και ενώ τα κατάφερε να παραμερίσει την τελευταία, το γεγονός ότι συνομολόγησε με τους παραγωγούς οριζόντιες περικοπές στους μισθούς, προκάλεσε τη (δικαιολογημένη) καχυποψία εναντίον της. Τον Ιούλιο του 1933 ένας μεγάλος αριθμός ηθοποιών αποχώρησε από την Ακαδημία για να δημιουργήσει την Screen Actors Guild, που εκπροσωπεί μέχρι σήμερα τα συμφέροντα των ηθοποιών.
Οι ηθοποιοί υποστηρίχτηκαν στον αγώνα τους από την Ένωση Σεναριογράφων, η οποία είχε ιδρυθεί ήδη από τη δεκαετία του '20. Μάλιστα ένα από τα σημαίνοντα στελέχη της Ένωσης Σεναριογράφων, ο Ντάντλεϊ Νίκολς, ήταν ο πρώτος στην ιστορία του Χόλιγουντ που αρνήθηκε το βραβείο της Ακαδημίας που του δόθηκε για τη δουλειά του στον «Καταδότη» (The informer) του Τζον Φορντ, το 1935. Το 1936 ακολούθησε μια μαζική φυγή σκηνοθετών από την Ακαδημία και η δημιουργία της Ένωσης Σκηνοθετών, και τελικά η Ακαδημία υποχρεώθηκε στα 1937 να αποσυρθεί από την «εκπροσώπηση» των επαγγελματιών απέναντι στα στούντιο για τα οικονομικά τους ζητήματα. Η ετήσια βράβευση που σήμερα καθηλώνει πάνω από ένα δισεκατομμύριο τηλεθεατές σε ολόκληρο τον πλανήτη, αρχικά ήταν μια εντελώς δευτερεύουσα εκδήλωση της Ακαδημίας. Η πρώτη απονομή έγινε τον Μάιο του 1929, στη διάρκεια μιας συνεστίασης, και αφορούσε την περίοδο 1927-1928 - ουσιαστικά ήταν μια εκδήλωση αποκλειστικά αφιερωμένη στις βωβές ταινίες, ένα είδος αποχαιρετισμού σε μια εποχή που έφευγε. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον δεν υπήρχε, καθώς οι νικητές ήταν γνωστοί από τις 18 Φεβρουαρίου, με την ανακοίνωση της θέσπισης των βραβείων. Η πρώτη ομιλούσα ταινία, «Ο τραγουδιστής της τζαζ», αποφασίστηκε ότι δεν έπρεπε να συναγωνιστεί τις άλλες, και της δόθηκε ειδικό αγαλματίδιο. Τον επόμενο χρόνο, η επιμονή του Τσάρλι Τσάπλιν να συνεχίσει να γυρίζει βουβές ταινίες, αρνούμενος την «εμπορική» καινοτομία του ήχου, προκάλεσε την έντονη αντίδραση της Ακαδημίας, η οποία απέκλεισε το αριστούργημά του «Τα φώτα της Πόλης» από κάθε βραβείο. Έτσι, το Όσκαρ καλύτερης ταινίας εκείνη τη χρονιά δόθηκε στο γουέστερν «Σίμαρον», που σχεδόν κανείς δεν θυμάται σήμερα.
Πράγματι, σε ελάχιστες περιπτώσεις στην ιστορία της η Ακαδημία επισήμανε ή βράβευσε πρωτοποριακές τάσεις, αντίθετα, ακόμη και καλλιτέχνες πρώτου μεγέθους (και όχι μόνο ο Τσάπλιν), ο Όρσον Γουέλς ή ο Άλφρεντ Χίτσκοκ δεν βραβεύτηκαν ποτέ κατά τη δημιουργική τους περίοδο (ο Χίτσκοκ ήταν έξι φορές υποψήφιος για το Όσκαρ σκηνοθεσίας, αλλά δεν το πήρε ποτέ - του δόθηκε απλώς το 1972 ένα «τιμητικό βραβείο»...).
Η πρώτη γυναίκα που έγινε πρόεδρος της Ακαδημίας, η Μπέτι Ντέιβις, το 1941, κράτησε τη θέση μονάχα για 2 μήνες, καθώς παραιτήθηκε όταν συνάντησε την αντίδραση των μελών στην προσπάθειά της για λιτές τελετές, χωρίς επίδειξη και πολυτέλεια, λόγω του πολέμου στην Ευρώπη, και συγκέντρωση χρημάτων υπέρ των Βρετανών - η Αμερική δεν είχε μπει ακόμη στον πόλεμο και τα μέλη της Ακαδημίας δεν είχαν καμιά διάθεση να «στρατευτούν» πρόωρα...
Σήμερα, οι επιλογές των περίπου 6.000 μελών της Ακαδημίας υπηρετούν το πρεστίζ και τα συμφέροντα μιας ακμάζουσας και πλανητικά κυρίαρχης βιομηχανίας. Αν και δεν αντέχει στη λογική, ούτε στον πλουραλισμό του κινηματογράφου διεθνώς, ολοένα και πιο έντονα τα τελευταία χρόνια κυριαρχεί η αντίληψη πως η ετυμηγορία των μελών της Ακαδημίας αποτελεί το απόλυτο μέτρο στον χώρο του κινηματογράφου...
