Του Πάνου Σκουρολιάκου*
«Καπετάν Ανδρέα Ζέπο, χαίρομαι όταν σε βλέπω» τραγουδά ο Γιάννης Παπαϊωάννου. Και λίγοι ξέρουν ότι ο συνθέτης εμπνεύσθηκε το τραγούδι του από έναν απλό άνθρωπο της περιοχής του Νέου Φαλήρου. Τον Αϊβαλιώτη ψαρά που σημάδεψε τη ζωή τής φαληρικής παραλίας, των πρώτων δεκαετιών του 20ού αιώνα με τα γλέντια του, τις φιλανθρωπίες και την ασύγκριτη μαστοριά του στο ψάρεμα. Οι στίχοι, άλλωστε, είναι σαφείς: «Όλοι καλάρουνε και δεν πιάνουν ψάρια – καλάρει ο Ζέπος και πιάνει καλαμάρια»!
Μεγάλος ο θησαυρός των δημοτικών, λαϊκών και ρεμπέτικων τραγουδιών. Ένα από τα στοιχεία που τους δίνει δύναμη είναι η έκφραση καθημερινών γεγονότων και καταστάσεων. Καθώς πηγάζουν από λαϊκούς δημιουργούς, εκφράζουν αυτό που ζουν οι ίδιοι. Εκείνο που τους κάνει εντύπωση, τους ευαισθητοποιεί και τους εμπνέει. Λειτουργούν οι δημιουργοί αυτοί ολίγον και σαν «ρεπόρτερ». Σε εποχές μάλιστα που η πληροφόρηση δεν είχε τη σημερινή ταχύτητα. Όλοι λοιπόν μάθαιναν για τα προτερήματα του Ζέπου, το άδοξο τέλος του Αθανασόπουλου, και ένα σωρό άλλα μέσα από ωραία λαϊκά στιχάκια και εξαίσιες μουσικές.
Ο Ζέπος, λοιπόν, ξεκίνησε κυνηγημένος από τη Μικρά Ασία με την καταστροφή, καταλήγοντας στο Νέο Φάληρο. Η μαστοριά του τον ανέδειξε ως ασυναγώνιστο καπετάν- ψαρά! Ήταν γλεντζές κι από αυτούς που «στήριξαν οικονομικά» τις πρώτες ταβέρνες με μπουζούκια εκεί δίπλα, στις Τζιτζιφιές. Στο πάλκο ο Παπαϊωάννου, ο Τσιτσάνης, αργότερα ο Καζαντζίδης και τόσοι άλλοι. Στην κατοχή, η ψαριά του ήταν στη διάθεση των πεινασμένων. Και στον εμφύλιο με μια άσπρη σημαία, περιέθαλπε ως εθελοντής τραυματίες και των δύο πλευρών. Ο ρεμπέτης φίλος του, λοιπόν, τον παρέδωσε στην αθανασία με το τραγούδι που έγραψε γι' αυτόν!
Στις 7 Ιανουαρίου του 1931, ο μεγαλοεργολάβος Αθανασόπουλος δολοφονείται από την πεθερά του, η οποία στη συνέχεια προσπάθησε να κάψει το σώμα. Το πτώμα βρέθηκε από ένα μικρό παιδί στις όχθες του Κηφισού ποταμού, ανήμερα των Θεοφανείων. Συνταρακτικό για την εποχή γεγονός. Το ανέφεραν οι περιορισμένης κυκλοφορίας εφημερίδες των Αθηνών. Το έκανε γνωστό στο πανελλήνιο όμως ο ρεμπέτης Ιάκωβος Μοντανάρης με τίτλο: «Η Κακούργα Πεθερά». Ενώ ο στίχος του: «Καημένε Αθανασόπουλε τι σου μελλε να πάθεις» ξεπέρασε και την ίδια την ιστορία του. Οι δράστες καταδικάστηκαν βεβαίως. Αποφυλακίσθηκαν το 1941, κάνοντας χρήση σχετικού διατάγματος του δοσίλογου πρωθυπουργού Τσολάκογλου. Στη συνέχεια η (χήρα) Φούλα, παντρεύτηκε τον διευθυντή των φυλακών Αβέρωφ, που ήταν συγγενής του Τσολάκογλου!
Το 1977 η πληροφόρηση ήταν πιο γρήγορη από την εποχή του άτυχου Αθανασόπουλου. Παρ' όλα αυτά ο ρεπόρτερ - λαϊκός δημιουργός, διεκδικεί την παρουσία του και σε αυτή την περίπτωση. Έτσι, όταν ανήμερα των Θεοφανείων του 1977 ανακαλύπτονται στα αμπάρια του πλοίου Γκλόρια στον Ισθμό της Κορίνθου έντεκα τόνοι χασίς, ο Τσιτσάνης παραδίδει στο πανελλήνιο «Το βαπόρι απ' την Περσία». Μεγάλη επιτυχία! Και αστυνομική και καλλιτεχνική - εμπορική. Γιατί, πώς να το κάνεις, «Το βαπόρι απ' την Περσία πιάστηκε στην Κορινθία - Τόνοι έντεκα γεμάτο με χασίσι μυρωδάτο» ήταν αυτό!
Όλοι αυτοί οι λαϊκοί δημιουργοί, με μόνο όπλο το ένστικτό τους απέναντι στα κοινωνικά δρώμενα και προίκα το μεγάλο τους ταλέντο, εξέφρασαν την εποχή τους και στα καθημερινά, και στα του ιδιωτικού βίου. Που όμως είναι ψηφίδες του γενικότερου και του μεγάλου, της κοινωνίας και των διεργασιών της. Μιας και τα «ιδιωτικά» απορρέουν και επηρεάζονται από τις συνθήκες της κοινωνίας. Εθνικές, πολιτικές, οικονομικές και άλλες. Ο Ζέπος του αιώνα των εθνικών καταστροφών και των πολέμων, ο Αθανασόπουλος στην κοινωνία του Μεσοπολέμου, αλλά και το "Βαπόρι απ' την Περσία", που εν έτει 1977 έχει μπει για τα καλά στο πλαίσιο των ηθών της εποχής (ναρκωτικά, λαθρεμπόριο, και τα συναφή) αποτελούν τεκμήρια μιας ιδιαίτερης κατηγορίας λαϊκών τραγουδιών. Αυτών που θα ονομάζαμε «ρεμπέτικο ρεπορτάζ». Εισηγητές του, ρεμπέτες που μας έδωσαν πλήρη ρεπορτάζ και εξαίσια τραγούδια!
* Ο Πάνος Σκουρολιάκος είναι μέλος της Κ.Ε. του ΣΥΡΙΖΑ
