Της Μαρίας Θανασούλια
Πριν από περίπου έναν μήνα, με αφορμή τη 19η Ιουνίου, οπότε οι Αφροαμερικανοί γιορτάζουν την απελευθέρωση και των τελευταίων μαύρων σκλάβων, η Μπιγιονσέ κυκλοφόρησε το τραγούδι «Βlack Parade», προωθώντας παράλληλα την ενίσχυση των «μαύρων» επιχειρήσεων. Μαύροι καλλιτέχνες και μαύρες καλλιτέχνιδες πήραν τον λόγο με αφορμή το κίνημα Black Lives Matter και μίλησαν για την πραγματικότητά τους, τον θεσμικό ρατσισμό και τις ιστορικές ανισότητες εις βάρος των Αφροαμερικανών.
Οι Αφροέλληνες είναι μια διαφορετική περίπτωση, όχι πάντα ορατή, μέχρι τουλάχιστον να κατακτήσουν τα παγκόσμια μπασκετικά παρκέ ή να αριστεύσουν στο σχολείο και να ξεκινήσει το ντιμπέιτ της σημαίας προς χάριν της τηλεθέασης. Οι Αφροέλληνες καλλιτέχνες είναι οι δημιουργοί με τις δύο πατρίδες. Με καταγωγή από την Αφρική, αλλά γεννημένοι και γεννημένες στην Ελλάδα, με την ελληνική γλώσσα ως μητρική τους, ζουν και δημιουργούν στη χώρα μας. Μιλήσαμε μαζί τους για το πώς βιώνουν την πολιτιστική βιομηχανία ως μαύροι καλλιτέχνες, για το Black Lives Matter, τον αγώνα της ιθαγένειας, τον θεσμικό και κοινωνικό ρατσισμό, αλλά και τις συνέπειες της καραντίνας στη δουλειά τους και το κίνημα Support Art Workers.
Στέφανος Μουαγκιέ: Πώς περιμένουμε από μια κοινωνία να θυμάται τον Τζορτζ Φλόιντ όταν ξεχνάει τον Παύλο Φύσσα;
Ο Στέφανος Μουαγκιέ γεννήθηκε και μεγάλωσε στον Βύρωνα. Η καταγωγή και των δύο γονιών του είναι από την Ουγκάντα. Στο ευρύ κοινό έγινε γνωστός από τον ρόλο του ως «Μαμαντού» στη σειρά του ΑΝΤ1 «Πέτα τη φριτέζα». Είναι χορευτής και ηθοποιός, με πολλές συμμετοχές στο θέατρο και την τηλεόραση. Μέχρι τα 8 του χρόνια ήταν μετανάστης.
«Στα παιδικά μου χρόνια βίωσα την ξενοφοβία, αλλά προέρχομαι από μια γειτονιά, τον Βύρωνα, που ιστορικά ήταν προσφυγική. Άρα είχε απελάσει τον ρατσισμό πολλά χρόνια πριν. Όλα τα σπίτια εκεί ήταν ανοιχτά για εμένα» λέει με συγκίνηση και συμπληρώνει: «Δεν φοβάμαι να μιλάω γι’ αυτά που θεωρώ σωστά κι αυτό το έχω πληρώσει. Έχω δεχτεί επίθεση από ομάδα ακροδεξιών. Πήγαν να με σκοτώσουν».
Σχετικά με την κρίση του κορωνοϊού και τις κινητοποιήσεις των καλλιτεχνών σημειώνει: «Είμαι από τους τυχερούς που επί δεκατρία χρόνια δουλεύω ασταμάτητα. Προσπάθησα να είμαι ενεργός στο κίνημα Support Art Workers συμμετέχοντας σε κάποιες κινητοποιήσεις. Το να γραφτώ στο Σωματείο Ελλήνων Ηθοποιών ήταν μια πολιτική απόφαση. Δηλώνει ότι το 2020 μπορεί να υπάρχει ένας μαύρος Έλληνας επαγγελματίας ηθοποιός».
Η συζήτηση μοιραία πάει στο περιορισμένο ρεπερτόριο για τους μαύρους ηθοποιούς και τους καρικατουρίστικους ρόλους: «Προσωπικά δεν έχω παίξει καρικατουρίστικους ρόλους ως μαύρος. Ο Μαμαντού στο πλαίσιο της κωμωδίας μιλούσε με τον τρόπο που μιλάνε οι Αφρικανοί της Δυτικής Αφρικής, καθώς ο ήρωας σεναριακά είχε φτάσει στην Ελλάδα πριν από μερικούς μήνες. Στην παράσταση του Δημήτρη Λάλου, που ανέβασε ‘Το Τάβλι’ του Κεχαΐδη, παίζαμε δύο μαύροι ηθοποιοί, υποδυόμενοι δύο Έλληνες στη δεκαετία του ’70 που ετοιμάζουν το τελευταίο τους κόλπο γκρόσο. Δεν αλλάξαμε τίποτα από το κείμενο, με αποτέλεσμα να λέμε εμείς, δύο μαύροι, ότι θα φέρουμε μαύρους να τους εκμεταλλευτούμε, με αποτέλεσμα το θέατρο να πέφτει από τα γέλια. Στο Εθνικό Θέατρο έπαιξα στην ‘Πιαφ’ τον ρόλο του Λουσιέν, ο οποίος στην ταινία και στο έργο είναι λευκός. Θέλω να καταλήξω πως το θέμα είναι στο κατά πόσο ως μαύροι είμαστε έτοιμοι να διεκδικήσουμε ρόλους που θέλουμε και μπορούμε να υποστηρίξουμε. Η στάση που κρατάμε εμείς είναι το απόλυτο μέτρο. Σε παράσταση όπου στον θίασο συμμετείχαν μαύροι ηθοποιοί ζητήθηκε να ‘βαφτεί’ ένας ρόλος μαύρος (blackface). Ναι, εννοείται, το ‘blackface’ δεν έχει την ίδια βαρύτητα στην Ελλάδα όπως στην Αμερική. Το θέμα είναι ποια ήταν η στάση που κράτησαν οι μαύροι ηθοποιοί του θιάσου απέναντι σ’ αυτό. Το κατήγγειλαν;».
Σχετικά με τη ρατσιστική δολοφονία του Τζορτζ Φλόιντ, θεωρεί πως ήταν αυτό που ξεχείλισε το ποτήρι, αλλά και ότι πήρε τόσο μεγάλη έκταση λόγω των social media για να καταλήξει πως «από τη μία χαίρομαι που υπήρξαν τέτοια αντανακλαστικά σε παγκόσμιο επίπεδο, από την άλλη δεν θέλω να ζω σε μια κοινωνία που περιμένει να δει μια δολοφονία live από το σαλόνι της για να αντιδράσει».
Φοβάται όμως πως θα ξεχαστεί: «Όσο σκληρό κι αν ακουστεί, δεν νομίζω ότι μπορεί να μας αγγίξει τόσο μια δολοφονία συνανθρώπου μας στην Αμερική τη στιγμή που έχουν δολοφονηθεί δικοί μας στην Ελλάδα και η κοινωνία τους ξέχασε. Ο Παύλος Φύσσας δολοφονήθηκε και οι δολοφόνοι του κυκλοφορούν ελεύθεροι. Μια κοινωνία που θυμάται θα έπρεπε να διαδηλώνει κάθε μέρα στο Σύνταγμα γι’ αυτό. Το ίδιο και με τον Αλέξανδρο Γρηγορόπουλο. Ήταν ένα παιδί 16 ετών».
Ιdra Kayne: Επιτέλους, ξεκίνησε η «άβολη» συζήτηση περί ρατσισμού στην Ελλάδα
H Idra Kayne είναι ένα soul - funk αστέρι της ελληνικής μουσικής σκηνής. Στις συναυλίες της ο κόσμος δεν σταματάει να χορεύει, ενώ η ίδια ερμηνεύει τραγούδια από την προσωπική της δισκογραφία, αλλά και δημοφιλείς διασκευές.
«Είμαι Αφροελληνίδα. Ο πατέρας μου είναι Ουγκαντέζος και η μητέρα μου Ελληνίδα. Εγώ γεννήθηκα και μεγάλωσα στην Αθήνα και ευτυχώς δεν χρειάστηκε καμία διαδικασία για υπηκοότητα / ιθαγένεια. Εγώ, ο πατέρας μου, αλλά και ο αδερφός μου έχουμε αντιμετωπίσει ρατσιστικές συμπεριφορές λόγω του χρώματός μας» αναφέρει στην «Αυγή». «Με το τραγούδι ήθελα να ασχοληθώ από μικρή, οπότε, μόλις τελείωσα το Λύκειο, ξεκίνησα μαθήματα Φωνητικής και να τραγουδάω σε μουσικές σκηνές της Αθήνας. Αργότερα μπήκε στη ζωή μου και το θέατρο. Η καραντίνα φυσικά και επηρέασε τη δουλειά μου, καθώς κάθε καλλιτεχνική μου δραστηριότητα διακόπηκε βίαια. Συμμετείχα στη μεγάλη συγκέντρωση του κινήματος Support Art Workers και εξακολουθώ να παρακολουθώ τις εξελίξεις σχετικά με τη στήριξη των καλλιτεχνικών κλάδων από την κυβέρνηση». Όσον αφορά το κίνημα Black Lives Matter, πιστεύει πως «ακούμπησε πολλές συνειδήσεις στην Ελλάδα κι αυτό το καταλαβαίνεις από το πόσο πολύ ενοχλήθηκαν κάποιοι από αυτό. Επιτέλους, ξεκίνησε η ‘άβολη’ συζήτηση περί ρατσισμού στην Ελλάδα κι αυτό με χαροποιεί πάρα πολύ. Οι κινητοποιήσεις τόσο σε παγκόσμιο επίπεδο όσο και στην Ελλάδα ομολογώ ότι με συγκίνησαν και είναι ένα θετικό βήμα προς την αλλαγή, ξεκινώντας αρχικά με την ‘εκπαίδευση’ του κόσμου για τέτοια ζητήματα».
Ζερόμ Καλουτά: Ιθαγένεια: μια σειρά με πολλές σεζόν, που δεν τελειώνει ποτέ
Ο Ζερόμ Καλουτά γεννήθηκε στην Αθήνα και η καταγωγή του είναι από τη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό (πρώην Ζαΐρ). Ξεκίνησε από πολύ μικρή ηλικία την ενασχόληση του με τη μουσική και έχει συνεργαστεί για πολλά χρόνια με τον Σταμάτη Κραουνάκη ως μέλος της μουσικοθεατρικής ομάδας Σπείρα - Σπείρα. Παράλληλα, έχει συνεργαστεί με τον σκηνοθέτη Γιάννη Κακλέα, τον συνθέτη Δημήτρη Παπαδημητρίου, τη Δήμητρα Παπαδοπούλου κ.ά.
«Στις 10 Απριλίου κυκλοφόρησε ο τελευταίος μου δίσκος. Πιστεύω πως η πανδημία έβγαλε στην επιφάνεια διάφορες παθογένειες του καλλιτεχνικού κλάδου και τέθηκαν πολλά θέματα, με το πιο σημαντικό να είναι πως οι δουλειές στην τέχνη και γύρω από αυτήν απασχολούν αρκετό κόσμο, ο οποίος είναι ακάλυπτος σε ό,τι αφορά τα δικαιώματά του» δηλώνει στην «Αυγή» σχετικά με την τελευταία περίοδο.
Μιλώντας μας για το κίνημα Black Lives Matter, μας λέει πως «το μούδιασμα που νιώθεις για κάθε άδικη δολοφονία δεν ξεπερνιέται ποτέ», ενώ συμπληρώνει πως «λίγοι έμειναν ασυγκίνητοι και αδιάφοροι και σίγουρα πολλοί ήρθαν σε επαφή με κομμάτια της δύσκολης πραγματικότητας σε ό,τι αφορά την αστυνομική -και πολλές φορές ρατσιστικά υποκινούμενη- βία. Η επόμενη μέρα της δολοφονίας του Φλόιντ βρήκε τον κόσμο στον δρόμο αγανακτισμένο να φωνάζει για το δίκιο του, κι όμως υπήρξαν φωνές που μίλησαν για υλικές ζημιές και για καταστροφή περιουσιών! Εγώ είμαι πάρα πολύ περήφανος που αυτή τη στιγμή γίνεται μια τομή, μια ιστορική παρέμβαση σε όλη την Αμερική και οι άνθρωποι -κυρίως οι Αφροαμερικανοί- διεκδικούν μετά από πάρα πολλά χρόνια μαζικά τα δικαιώματά τους, αποκαλύπτοντας και την υποκρισία που υπάρχει στη ‘χώρα της ελευθερίας’, όπου οι ανθρώπινες ζωές χάνονται εύκολα και ατιμώρητα».
Mc Yinka: Υπηκοότητα: μια ιστορία με «πολύ τρέξιμο, πολύ ξύλο»
O Mc Yinka κατάγεται από τη Νιγηρία, αλλά έχει γεννηθεί στην Ελλάδα και, όπως μας λέει, εντάχθηκε στην ελληνική κοινωνία κατευθείαν μέσω των συναναστροφών και του σχολείου. Η ελληνική ταυτότητα όμως ήταν κάτι που άργησε να έρθει. Μιλώντας για τα πρώτα του βήματα στη μουσική λέει: «Ξεκίνησα μέσα από το hip hop, άρα μπορείς να πεις πως βρισκόμουν στο πλαίσιο του στερεοτύπου ‘μαύρος - hip hop’. Έγινα γνωστός μέσω της συνεργασίας μου με τον Φίλιππο Πλιάτσικα και αργότερα με τους Imam Baildi. Όταν έκανα κάτι μόνος μου, η απήχηση δεν ήταν τόσο μεγάλη. Ίσως να φταίει το ότι η μουσική μου δεν είναι τόσο ποπ. Ποιος ξέρει;» και συμπληρώνει: «Υπάρχει ένας αντίστροφος ρατσισμός ως προς την καλλιτεχνική ταυτότητα που λέει πως εμείς οι μαύροι το κατέχουμε το hip hop, με αποτέλεσμα πάνω στη σκηνή να είμαι άρχοντας, αλλά στον δρόμο αυτό να μην φαίνεται πουθενά. Είναι σαν να σε θέλουν απλώς για διασκεδαστή. Αυτό είναι κάτι που το έχω βιώσει σε πολλές φάσεις».
Ο Mc Yinka έχει μιλήσει αρκετές φορές για την ταλαιπωρία του μέχρι να αποκτήσει ελληνική ταυτότητα. Εξιστορώντας τον αγώνα για την ιθαγένεια, τον περιγράφει με δύο λέξεις: «Πολύ τρέξιμο, πολύ ξύλο» και εξηγεί: «Υπήρξε μεγάλο διάστημα που ήμουν παράνομα στη χώρα. Έτρεχα με άδειες παραμονής που έληγαν, μου έστελναν στίκερ παραμονής με ημερομηνία που είχε παρέλθει, έπρεπε να έχω ένσημα για να ανανεωθεί η άδεια ενώ δεν δούλευα... Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το ότι έπαιζα με σχήματα που ήταν σε περιοδεία κι εγώ δεν μπορούσα να βγω από τη χώρα να κάνω τη δουλειά μου. Για σχεδόν δέκα χρόνια ήμουν σε μια άκρως ψυχοφθόρα μετέωρη κατάσταση. Το 2009 πήρα άδεια διαμονής ορισμένου χρόνου και το 2014 έκανα αίτηση για πολιτογράφηση που πέρασε από διαδικασία συνέντευξης, πλήρωσα 700 ευρώ και τώρα έχω ταυτότητα. Όλα αυτά πριν ψηφιστεί ο νόμος από τον ΣΥΡΙΖΑ που επιτρέπει στα παιδιά που γεννήθηκαν στην Ελλάδα να έχουν πρόσβαση στην ιθαγένεια. Όταν πήρα το χαρτί της ταυτότητας στα χέρια μου, το συναίσθημα ήταν παράξενο. Το κοιτάς και σκέφτεσαι ‘όλα αυτά τα πέρασα γι’ αυτό το χαρτί;’».
Η κουβέντα έρχεται ξανά στον ρατσισμό. Ο Mc Yinka μας λέει με μια εντυπωσιακή ψυχραιμία: «Δυο - τρεις φορές μου επιτέθηκαν χρυσαυγίτες και φυσικά ακούω σχόλια τύπου ‘αράπη, πήγαινε στη χώρα σου’ μέχρι και σε δημόσιες υπηρεσίες»...
Στηρίξτε την έγκυρη και μαχητική ενημέρωση. Στηρίξτε την Αυγή. Μπείτε στο syndromes.avgi.gr και αποκτήστε ηλεκτρονική συνδρομή στο 50% της τιμής.
