Κείμενο - φωτογραφίες: ΘΑΝΟΣ ΠΑΝΑΓΟΠΟΥΛΟΣ
1545. Εδώ και 21 χρόνια, από τη μάχη του Σουτσιτεπέκες, οι Ισπανοί κονκισταδόρες είναι κύριοι εδαφών του κράτους που όταν, το 1821, θα αποκτήσει την ανεξαρτησία του θα ονομαστεί Γουατεμάλα. Μία πόλη της "Νέας Ισπανίας" είναι και αυτή την οποία οι Μάγια αποκαλούσαν Τσαβιάρ και οι Ισπανοί μετονόμασαν Τσιτσικαστενάνγκο, καθώς άκουγαν τους Αζτέκους στρατιώτες που πολεμούσαν πλάι τους να την προφέρουν στην γλώσσα τους, τη Ναουάτλ, Τσιτσικαστενάνκο. Οι Ισπανοί επιβλέπουν εδώ την ανέγερση πάνω στα ερείπια ναού των ιθαγενών Κιτσέ, την εκκλησία του Αγίου Θωμά. Ανάμεσα στους χτίστες βρίσκεται και ένας νεαρός ο οποίος στο σχόλασμα ανεβαίνει καθημερινά στον διπλανό λόφο, κάπου 25 λεπτά με τα πόδια, να ξεκουραστεί. Κάποια ημέρα ο νεαρός εξαφανίζεται. Οι υπόλοιποι τον αναζητούν μάταια. Παραμένει άφαντος. Συνεχίζοντας την έρευνα ανακαλύπτουν μια τεράστια ανθρωπόμορφη πέτρα, τον οποίον ονομάζουν Πασκουάλ Αμπάχ, "Πέτρινο Πασχάλη".
Πέμπτη 12 Ιουλίου 1562. Στο Μανί του Γιουκατάν, ο Ισπανός επίσκοπος Ντιέγο ντε Λάντα ρίχνει στην πυρά όσα χειρόγραφα μπόρεσε να βρει για την ιστορία, τα έθιμα και τις παραδόσεις των Μάγια. Η δικαιοδοσία του περιορίζεται στα βόρεια της επικράτειάς τους και έτσι διασώζεται το μοναδικό χειρόγραφο της κοσμογονίας, της ανθρωπογονίας και της ιστορίας αυτών των αυτοχθόνων της Μεσοαμερικής, το περίφημο Πόπολ Βου, το οποίο γράφτηκε μεταξύ 1554 και 1558.
Σάββατο 23 Δεκεμβρίου 1922. Τρεισήμισι χρόνια μετά την ίδρυση της Κομμουνιστικής Διεθνούς, με ενδιάμεσα την ίδρυση των Κ.Κ. Γαλλίας, Ιταλίας και Ισπανίας, και με τον αντικληρικαλισμό σε έξαρση, η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία αντεπιτίθεται. Ο Πάπας Πίος ΙΑ' εκδίδει την εγκύκλιο "Ubi Arcano Dei Consilio". Στην παράγραφο 54 επαναλαμβάνει στα λατινικά την προτροπή του Αποστόλου Παύλου στο 6:12 της Προς Τιμόθεον, "ἀγωνίζου τὸν καλὸν ἀγῶνα τῆς πίστεως" (Certa Bonum Certamen) κάνοντας λόγο για τη μάχη του Καλού. Στην εγκύκλιο περιγράφεται ουσιαστικά και το έργο το οποίο καλείται να αναλάβει η "Καθολική Δράση", η ομπρέλα υπό την οποία ακτιβιστικές ομάδες ανά την υφήλιο καθολικών θα αντιδράσουν στον κομμουνισμό και την αθεΐα.
Η τελετή ξεκινά
1957. Εκτός του κομμουνισμού και του αντικληρικαλισμού, στους αντιπάλους της η "Καθολική Δράση" περιλαμβάνει αιρέσεις και νεοπαγανισμό. Έτσι, δεν είναι άσχετη η δολοφονία από τους Ναζί στις 30 Ιουνίου 1934, τη "Νύχτα των Μεγάλων Μαχαιριών", του καθολικού πολιτικού Έριχ Κλάουσενερ, επικεφαλής της γερμανικής "Katholische Aktion" και πολέμιου του διεπόμενου και από νεοπαγανιστικές αντιλήψεις Εθνικοσοσιαλισμού. Τη χρονιά αυτή, το 1957, η Καθολική Δράση "χτυπά" και στην Κεντρική Αμερική. Και μάλιστα σε μια μικρή ορεινή πολίχνη, το Τσιτσικαστενάνγκο.
Το Τσιτσικαστενάνγκο δεν είναι τυχαία πόλη. Εδώ ο Δομινικανός ιερέας Φρανσίσκο Χιμένες ανακάλυψε στην αρχή του 18ου αιώνα το Πόπολ Βου το οποίο μετέφρασε. Φανατικοί Καθολικοί παρακινούμενοι από την Καθολική Δράση βανδαλίζουν την ανθρωπόμορφη πέτρα που είχαν βρει πριν από 412 χρόνια οι εργάτες του Αγίου Θωμά και καταστρέφουν τον περιβάλλοντα βωμό. Ωστόσο, οι πιστοί στις παραδόσεις τους Κιτσέ Μάγια θα ξαναστήσουν με ό,τι έχει απομείνει και με νέα υλικά τον βωμό.
Πέμπτη 8 Μαρτίου 2007. Βγαίνοντας από την εκκλησία του Αγίου Θωμά ανηφορίζω προς Νότο. Βγαίνω στην Αβενίδα 5 και παίρνω τον πρώτο δρόμο στα δεξιά μου, την Κάγιε 9 που οδηγεί έξω από την πόλη. Στη διαδρομή επισκέπτομαι μια γκαλερία με είδη λαϊκής τέχνης, κεραμικά, ναΐφ πίνακες και χειροτεχνήματα, και ένα μουσείο με μάσκες. Μετά από σχεδόν δυόμισυ χιλιόμετρα αφήνω το μονοπάτι και σκαρφαλώνω στον βράχο. Από μακριά φαίνεται η θυσιαστήρια πέτρα προς τιμήν του χθόνιου θεού του οροπεδίου, του Χουγιούπ Τακά. Ένα πέτρινο είδωλο με ανθρώπινη όψη στέκεται μέσα σε έναν κύκλο από πέτρες, κάποιες αυτές σε σχήμα σταυρού. Η πέτρα, η οποία κάλλιστα θα μπορούσε να χαρακτηριστεί και φαλλόσχημη δεν είναι άλλη από τον Πασκουάλ Αμπάχ.
Οι σαμάνοι τελετουργοί και η Γουατεμαλτέκα ικέτιδα
Μπορεί εδώ και μισή χιλετία να καταργήθηκαν οι ανθρωποθυσίες, όμως άλλες αιματηρές και αναίμακτες θυσίες συνεχίζονται στη Μεσοαμερική. Έτσι, στον Πασκουάλ Αμπάχ προσφέρονται θυσίες κοτόπουλων, άνθη, τρόφιμα, ποτά και θυμίαμα, ως τάματα, ως ευχαριστίες ή και για γονιμότητα της γης. Οι ντόπιοι θεωρούν θαυματουργή την πέτρα λέγοντας πως πραγματοποιεί τις ευχές τους.
Την ώρα που φθάνω, γύρω στις 11, ένας σαμάνος ιερέας ετοιμάζεται να προσφέρει θυσία στον Χουγιούπ Τακάχ. Πιο δίπλα, μια γυναίκα με τον γιο της προσεύχονται, ζητώντας κάτι που μάλλον μόνο οι ίδιοι και ο ιερέας γνωρίζουν.
Ένας άνδρας με ηλιοκαμμένο πρόσωπο βοηθά τον σαμάνο στη θυσία ενός κόκκορα και ένας τρίτος απλώνει φλοιούς δένδρων τους οποίους καίει μπροστά από αναμμένα κεριά. Στη συνέχεια το τυπικό παίρνει τη μορφή ευχαριστίας.
Πιστεύεται πως το όνομα Πασκουάλ σχετίζεται με τον Σαν Πασκουαλίτο Μουέρτε ή Ελ Ρέυ Σαν Πασκουάλ, τον Άγιο Πασχάλη Βασιλέα των Νεκρών, ο οποίος με τη σειρά του πιθανότατα σχετίζεται με τη λατρεία του Αραγονέζου Ιησουίτη του 16ο αιώνα Πασκάλ Μπαϊλόν που αγιοποιήθηκε το 1690. Αν και προστάτης των βοσκών και των μαγείρων ο άγιος, στο Τσιάπας του Μεξικού και στη Γουατεμάλα ο Πασκουαλίτο σχετίζεται με τον θάνατο, γι' αυτό και αποκαλείται "Βασιλιάς των Τάφων" αλλά και των ιάσεων, και συχνά απεικονίζεται ως σκελετός με στέμμα.
Πριν αφήσω την "Πόλη των Τσουκνίδων", όπως μεταφράζεται το Τσιτσικαστενάνγκο, για τη "Γη της Σαποντίγιας", το Παναχάτσελ, ρίχνω μια ματιά στη θέα από τον λόφο ο οποίος ονομάζεται Τουρκά από τα 2.000 μέτρα υψόμετρο προς την πόλη μπροστά μου και το νεκροταφείο στα δεξιά, και νοερά αποχαιρετώ τον "Πέτρινο Πασχάλη".
