Κείμενο - φωτογραφίες: ΘΑΝΟΣ ΠΑΝΑΓΟΠΟΥΛΟΣ
Παρασκευή 28 Σεπτεμβρίου 1066. O 38χρονος Δούκας της Νορμανδίας Γουλιέλμος, επικεφαλής Νορμανδών, Γάλλων, Βρετόνων και Φλαμανδών στρατιωτών, αποβαίνει στo Πέβενσυ του Ανατολικού Σάσσεξ, στο νοτιοανατολικό άκρο της Αγγλίας, την οποία και καταλαμβάνει, αποκαλούμενος έκτοτε Γουλιέλμος ο Κατακτητής.
5 Νοεμβρίου 1688. Ξανά Παρασκευή, ξανά απόβαση ενός Γουλιέλμου. Ο στρατός του 38χρονου Ολλανδού κυβερνήτη των Ηνωμένων Επαρχιών των Κάτω Χωρών, Γουλιέλμου της Οράγγης, αποβαίνει στο Τόρμπαιυ της κομητείας Ντέβονσαϊρ στη νοτιοδυτική Αγγλία έτοιμος να βαδίσει προς το Λονδίνο. Το επόμενο έτος στέφεται βασιλιάς της Αγγλίας ως Γουλιέλμος Γ'. Πρόκειται για τη δέκατη κατά σειρά απόβαση ευρωπαϊκών δυνάμεων στην Αγγλία σε διάστημα 622 χρόνων.
Από τον Μάιο του 2010 έως τον Ιανουάριο του 2012, έκθεμα του "Κενού Βάθρου" της πλατείας ήταν ένα ομοίωμα του σκάφους "Βίκτορυ" του Οράτιου Νέλσον μέσα σε γυάλινη φιάλη, έργο του νιγηριανής καταγωγής Βρετανού καλλιτέχνη Γίνκα Σονιμπάρε
Η κυριαρχία της Αγγλίας στη θάλασσα
Δευτέρα 21 Οκτωβρίου 1805, ώρα 11.45. Μεσούντος του Πολέμου του Γ' Συνασπισμού, μεταξύ Ναπολέοντος και "Républiques soeurs", των "Αδελφών Δημοκρατιών" των Γάλλων από την μία πλευρά και Αυστριακών, Άγγλων και Ρώσων από την άλλη, ξεκινά έξω από τη νοτιοδυτική ακτή της Ισπανίας, δυτικά του ακρωτηρίου Τραφάλγκαρ, μια ναυμαχία ιστορικής σημασίας.
Ο Ναπολέων έχει κατακτήσει ολόκληρη τη δυτική Ευρώπη με εξαίρεση την Αγγλία. Με την επαπειλούμενη εισβολή του Βοναπάρτη, ο λόρδος Οράτιος Νέλσον εντέλεται να επιτεθεί στον γαλλικό στόλο, κάτι που συμβαίνει ένα τέταρτο προτού το ρολόι δείξει 12 μεσημέρι. Ο Νέλσον τραυματίζεται θανάσιμα και ξεψυχά τεσσερισήμισι το απόγευμα στη ναυαρχίδα "Βίκτορυ".
Χάρη στην ιδιοφυΐα του, όμως, ο αγγλικός στόλος κατανικά βασιζόμενος στις εντολές του τους Γαλλοϊσπανούς, που μετρούν 3.243 νεκρούς, 2.538 τραυματίες και 8.000 αιχμαλώτους συμπεριλαμβανομένου του επικεφαλής του στόλου τους ναυάρχου Πιερ - Σαρλ Βιλνέβ, έναντι 458 Άγγλων νεκρών και 1.208 τραυματιών.
Η έκβαση της ναυμαχίας αποκτά ιστορική σημασία. Η Αγγλία αναδεικνύεται ηγέτιδα ναυτική δύναμη. Ο "πατέρας της Γεωστρατηγικής", αυτού του ιδιαίτερου κλάδου της Γεωπολιτικής, "Άλφρεντ Μάχαν, ο πρώτος που υιοθετεί τη διάκριση χερσαίων και θαλάσσιων μεγάλων δυνάμεων, αποφαίνεται πως μόνο όποιος ελέγχει τις θάλασσες διαθέτοντας μεγάλο εμπορικό -και κυρίως πολεμικό- ναυτικό μπορεί να ελπίζει σε παγκόσμια επικράτηση.
Τις θεωρίες αυτές αναπτύσσει το 1890 στο βιβλίο "Η επιρροή της ναυτικής δύναμης στην ιστορία 1600-1783" και το 1892 στην "Επίδραση της Θαλάσσιας Ισχύος κατά τη Γαλλική Επανάσταση και την αυτοκρατορία 1793-1812".
1835. Έξι χρόνια πέρασαν αφότου οι αρχές προχώρησαν σε ανακατασκευές, εξωραϊστικά έργα, δημιουργία αυλών και χάραξη δρόμων που αλλάζουν την εικόνα πέριξ της εκκλησίας του Αγίου Μαρτίνου σε μια υποβαθμισμένη, λασπώδη και κακόφημη λονδρέζικη γειτονιά. Έτσι κατασκευάζεται και μια μεγάλη πλατεία σε τμήμα των Μεγάλων Βασιλικών Σταύλων που χρησιμοποιούσε το "Γουάιτχωλ", το ανάκτορο όπου κατοικούσαν οι Άγγλοι μονάρχες από το 1530 έως το 1698. Πλέον Γουάιτχωλ, Στραντ, Άγιος Μαρτίνος, η οδός Παλλ Μαλλ και η λεωφόρος Μωλλ συγκοινωνούν μέσω αυτής της πλατείας.
Αρχικά προτείνεται να ονομασθεί Πλατεία Γουλιέλμου Δ' προς τιμήν της ανάρρησης του Ουίλλιαμ Δ', τελευταίου βασιλιά του Οίκου του Αννοβέρου στον θρόνο στις 26 Ιουνίου 1830, η οποία επισφραγίστηκε με την τελετή ενθρόνισης στις 8 Σεπτεμβρίου 1831. Ωστόσο, με παρέμβαση του αρχιτέκτονα Τζωρτζ Λέντγουωλλ Ταίηλορ ονομάζεται Πλατεία Τραφάλγκαρ προκειμένου να τιμηθεί η νίκη του ναυάρχου Νέλσον 30 χρόνια νωρίτερα.
Στο ανατολικό άκρο της Τραφάλγκαρ δεσπόζει ο νεοκλασικός ναός του Αγίου Μαρτίνου των Αγρών
Παίρνοντας τη Μαύρη Γραμμή...
Σάββατο 23 Οκτωβρίου 2010, απόγευμα. Παίρνω τη Μαύρη Γραμμή, την "Nothern Line", με τη μεγαλύτερη κίνηση από τις 11 γραμμές καθώς μεταφέρει τις καθημερινές στους 50 σταθμούς της, που εκτείνονται σε μήκος 58 χιλιομέτρων, πάνω από 1,1 εκατομμύριο επιβάτες. Κατεβαίνω στο Charing Cross και βαδίζω για την Πλατεία Τραφάλγκαρ σε απόσταση μόλις 300 μέτρων, όσο απαιτείται να διασχίσω την Στραντ και να περάσω την Αγίου Μαρτίνου απέναντι από τη στάση του λεωφορείου "24".
Μπαίνοντας στην πλατεία, δεξιά μου βλέπω τον έφιππο αδριάντα του βασιλέως Γεωργίου Δ', έργο του σερ Φράνσις Λέγκατ Τσάντρυ, εκ των μεγαλυτέρων Βρετανών γλυπτών. Ένα άλλο έργο του, το άγαλμα του φιλέλληνα πολιτικού Τζωρτζ Κάννινγκ, κοσμεί από τη Δευτέρα 6 Απριλίου του 1931, ημέρα αποκαλυπτηρίων του από τον Ελευθέριο Βενιζέλο, την Πλατεία Κάνιγγος στην Αθήνα, ενώ αντίγραφό του κοσμεί το Αββαείο του Ουέστμινστερ.
Στα αριστερά του Γεωργίου Δ' έχουν στηθεί δύο αγάλματα, μπροστά του στρατηγού Χένρυ Χάβελοκ, που έδρασε τον 19ο αιώνα σε Ινδία και Αφγανιστάν, και στο βάθος του σερ Τσαρλς Τζαίημς Νάπιερ, που επίσης έδρασε τον 19ο αιώνα στην Ινδία.
Παρασκευή 7 Ιουνίου, Σαππόρο. Στο 44' του αγώνα Αγγλία - Αργεντινή, το νούμερο 4 των Νοτιοαμερικανών Μαουρίτσιο Ποτσετίνο βρίσκει - δεν βρίσκει το πόδι το νούμερο 10 των Άγγλων Μάικλ Όουεν. Ο 42χρονος Ιταλός διαιτητής Πιερλουίτζι Κολίνα πάντως σφυρίζει πέναλτυ. Ο Άγγλος αρχηγός Νταίηβιντ Μπέκαμ το εκτελεί, σκοράρει και η Αγγλία πετυχαίνει την πρώτη επίσημη νίκη απέναντι στην Αργεντινή μετά το 1966 και περνά στην επόμενη φάση.
Τέσσερις ημέρες αργότερα, πρωί Τρίτης 11 Ιουνίου, το κέρινο άγαλμα του Μπέκαμ στο μουσείο της Μαντάμ Τυσσώ μεταφέρεται πάνω στο τέταρτο βάθρο της πλατείας που, όταν αποπερατώθηκε το 1843 ο διάκοσμός της, ελλείψει χρημάτων έμεινε χωρίς άγαλμα. Έκτοτε την κενή θέση θα γεμίσουν από διαφημιστικά πανό μέχρι διαδηλωτές.
Από το 1999, επί δημαρχίας Λίβινγκστοουν, παρουσιάζονται τακτικά στο κενό βάθρο δημιουργίες καλλιτεχνών. Από τις 6 Ιουλίου 2009 και για 100 ημέρες υλοποιείται ιδέα του πρωτοπόρου Βρετανού γλύπτη Άντονυ Γκόρμλεϋ, νικητή του διαγωνισμού της πιο πρωτότυπης εικαστικής λύσης. Στο βάθρο ανεβαίνει ανά μία ώρα και διαφορετικός άνθρωπος να μιλήσει, να διαμαρτυρηθεί ή και να μείνει σιωπηλός.
To Charing Cross. Η ονομασία προέρχεται από το γαλλικό "chère reine" ("Αγαπημένη Βασίλισσα"). Δεξιά φαίνεται η έξοδος του σταθμού του μετρό "Charing Cross station", στο βάθος το ξενοδοχείο "Amba Charing Cross Hotel", ενώ μπροστά του υψώνεται ο "Σταυρός Τσάρινγκ", το διασημότερο από τα 12 μνημεία που φέρουν την ονομασία "Σταυρός της Ελεονώρας". Αυτά στήθηκαν από τον Εδουάρδο Α' μεταξύ 1291 και 1295 προς τιμήν της συζύγου του Ελεονώρας της Καστίλλης σε 12 διαφορετικά μνημεία όπου εναπετέθη ολονυκτίως η σορός της όταν πέθανε, το 1290
Το μικρότερο Α.Τ. της Αγγλίας
Από τα δημοφιλέστερα αξιοθέατα της πλατείας είναι και το μικρότερο αστυνομικό τμήμα της Αγγλίας, αν όχι και της Ευρώπης. Από το 1826 χρησίμευε ως φανός και 100 χρόνια αργότερα η Σκώτλαντ Γυάρντ εγκατέστησε σε αυτό τηλεφωνική γραμμή και φως για εξυπηρέτηση της Μητροπολιτικής Αστυνομίας. Τότε χαράχτηκαν πολύ στενά παράθυρα, σαν μικρές σχισμές, για να μπορεί ο αστυφύλακας υπηρεσίας να παρατηρεί κίνηση και πιθανούς διαδηλωτές.
Παρότι η χρήση αυτή εγκαταλείφθηκε, ο τίτλος του μικρότερου αστυνομικού τμήματος παραμένει, όπως και ο αστικός μύθος πως η λάμπα στην κορυφή προέρχεται από το πλοίο του Νέλσον "Βίκτορυ". Πάντως, είτε αυτό είναι το μικρότερο αστυνομικό τμήμα είτε όχι, οι Βρετανοί διαθέτουν και το μεγαλύτερο ευρωπαϊκό αστυνομικό τμήμα, στο Λιούισχαμ, ένα τεράστιο οικοδομικό συγκρότημα περίπου 2,5 ώρες περπάτημα νοτιοανατολικά της Τραφάλγκαρ.
Γνωστότερο μνημείο της πλατείας και από τα γνωστότερα του Λονδίνου είναι ο Στύλος του Νέλσον. Το 1838 η αρμόδια επιτροπή προκηρύσσει διαγωνισμό μνημείου για τον Νέλσον. Υποβάλλονται 124 σχέδια, από ναούς μέχρι αντίγραφα πλοίων. Νικητής ανακηρύσσεται ο 38χρονος Ουίλιαμ Ραίηλτον, ο αρχιτέκτονας ο οποίος 13 χρόνια νωρίτερα εντόπισε το ακριβές σημείο όπου είχε θαφτεί ο Ναός του Καρδακίου, ο καλύτερα σωζόμενος αρχαίος ναός της Κέρκυρας, του 500 π.Χ.
Η κατασκευή του μνημείου διαρκεί μεταξύ 1841 και 1843, οπότε ένα ύψους 5,5 μέτρων άγαλμα από αμμόλιθο στέφει το κορινθιακό κιονόκρανο όπου καταλήγει ο ύψους 46 μέτρων γρανιτένιος στύλος και το οποίο λέγεται ότι έχει κατασκευασθεί από μπρούντζινα κανόνια του πολεμικού “Royal George” που βυθίστηκε έξω από το Πόρτσμουθ το 1782. Το άγαλμα είναι έργο του Χότζες Μπέιλι, του Άγγλου γλύπτη ο οποίος ήλθε δεύτερος στον διαγωνισμό για το μνημείο. Το 1867 θα αποκαλυφθούν τέσσερα λιοντάρια στη βάση του μνημείου. Παρότι πρόκειται για έργο του διάσημου για την εξειδίκευσή του σε αναπαραστάσεις ζώων γλύπτη και ζωγράφου σερ Έντγουιν Χένρυ Λάντερση, τα αγάλματα των λιονταριών έχουν ένα σφάλμα, στην πραγματικότητα οι πλάτες τους όταν ξαπλώνουν είναι κυρτές και όχι κοίλες.
Η Εθνική Πινακοθήκη. Στο κέντρο η είσοδος. Στα δεξιά η είσοδος Γκετύ, που οδηγεί στο Πωλητήριο και στο National Cafe, και στην πτέρυγα που φιλοξενεί στον άνω όροφο, πίσω ακριβώς από τα παράθυρα, ευρωπαϊκά τοπία του 9ου αιώνα, μεταξύ των οποίων έργα των Μπόνινγκτον, Ρουσσώ και Καμουτσίνι, ενώ ακόμη πιο δεξιά εκτίθενται Μονέ, Φαν Χοχ, Ντεγκά, Μονέ και Ταίρνερ
Το 1845 προστίθενται στην πλατεία δύο "δίδυμα" συντριβάνια με δελφίνια, τρίτωνες και νεράιδες, αφιερωμένα σε δύο Άγγλους στόλαρχους. Το ένα στον Νταίηβιντ Μπήττυ και το άλλο στον δεύτερο γενικό κυβερνήτη της Νέας Ζηλανδίας Τζων Τζέλικο.
Στα βορειοδυτικά δεσπόζει ένα κτήριο του 1825, το Βασιλικό Ιατρικό Κολλέγιο Ιατρών με το ιωνικού ρυθμού προπύλαιο.
Από τα πιο "χρηστικά" ακίνητα ξεχωρίζουν τα μουσεία, οι πινακοθήκες, διάφορα ιστορικά κτήρια και το café on the square, που μένει ανοικτό έως αργά το απόγευμα.
Στο νότιο άκρο της πλατείας και το Τσάρινγκ Κρος δεσπόζει το αρχαιότερο, από το 1633, μπρούντζινο άγαλμα του Λονδίνου, του έφιππου βασιλιά Καρόλου Α'. Το 2019 διαρρέει πληροφορία πως, όταν πεθάνει η Ελισάβετ Β', το τυπικό προβλέπει μεταφορά των βασιλικών διασήμων εδώ για την επίσημη νεκρώσιμη αναγγελία.
Φεύγοντας προσπαθώ να φανταστώ πώς θα ήταν το μέρος εδώ όταν στήθηκε το ικρίωμα όπου εκτελέστηκαν οι δήμιοι που αποκεφάλισαν τον Κάρολο Α' και όπου βρίσκεται το "Σημείο Μηδέν" του Λονδίνου, από όπου υπολογίζονται οι χιλιομετρικές αποστάσεις.
