Live τώρα    
18°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Αίθριος καιρός
18 °C
15.8°C19.3°C
1 BF 59%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
16 °C
11.6°C19.0°C
2 BF 64%
ΠΑΤΡΑ
Αραιές νεφώσεις
15 °C
12.0°C15.9°C
2 BF 67%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
18 °C
16.8°C19.7°C
2 BF 63%
ΛΑΡΙΣΑ
Ελαφρές νεφώσεις
11 °C
10.9°C15.7°C
0 BF 82%
Μακρόνησος: Μια «πληγή» που ακόμα αιμορραγεί
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Μακρόνησος: Μια «πληγή» που ακόμα αιμορραγεί

Σκηνή από την ταινία «Η νύχτα τ’ Αγι-Αντώνη - Μακρόνησος Β11»

«Είμαι γνήσιο ελληνόπουλο και καταδικάζω, αποκηρύσσω μετά βδελυγμίας όλας τας αναρχοβουλγαροκομμουνιστικάς οργανώσεις ΕΑΜ, ΕΛΑΣ, ΕΠΟΝ... αίτινες αποτελούν τα εγκληματικά σλαυόβουλα και αντεθνικά συγκροτήματα...».

«Έψαχναν να βρουν τον τόπο που σίγουρα προορίζουν για τάφο μας... Πρόκειται για ένα άνυδρο νησί που ούτε κατσίκια δεν φιλοξενεί. Είναι ολόγυμνο, ίχνος δένδρου δεν υπάρχει. Μόλις πατήσαμε το πόδι μας ζαλισμένοι, νηστικοί και διψασμένοι, το πρώτο πράγμα που αντικρίσαμε ήταν μια ατέλειωτη σειρά από τάφους και μνήματα Τούρκων και Βουλγάρων αιχμαλώτων του πολέμου 1912-13» αναφέρουν εξόριστοι σε επιστολή τους που δημοσιεύτηκε στον «Ριζοσπάστη» στις 25 Ιουνίου 1947.

«Η ζωή μάς έχει κλείσει για τα καλά τις πόρτες της» γράφει στο ημερολόγιό του ένας εξόριστος. «Για μας, τα νιάτα του '50, δεν υπάρχουν πανεπιστήμια, σχολεία και έρωτες. Για μας έτυχαν οι φυλακές, τα στρατόπεδα, οι εκτελέσεις, οι εξορίες...».

Τον Δεκέμβριο του 1975 η κινηματογραφική «ομάδα των τεσσάρων» (Σπύρος. Ζάχος, Θανάσης Σκρουμπέλος, Κώστας Χρονόπουλος, Γιώργος Χρυσοβιτσιάνος) πρωτοπαρουσιάζει στην Αθήνα το ντοκιμαντέρ «Νέος Παρθενώνας». Είχαν αποφασίσει να ανοίξουν ξανά τον τραγικό «φάκελο» της Μακρονήσου μετά το κλείσιμό της το 1961.

Τώρα, 45 χρόνια μετά, ο Θανάσης Σκρουμπέλος επέστρεψε στη Μακρόνησο για την ταινία «Η νύχτα τ’ Αγι-Αντώνη - Μακρόνησος Β11». «Πρώτα έγραψα το σενάριο σαν θεατρικό έργο, με τρία πρόσωπα. Η ταινία έγινε με τους ανθρώπους του Κολωνού, την ομάδα που έχουμε εκεί και δουλεύουμε εδώ και χρόνια. Πιστεύω πάρα πολύ στις πολιτιστικές κοινότητες. Εκεί πρέπει να στραφεί και να επενδύσει η Αριστερά».

Η ταινία είναι αφιερωμένη στον μάρτυρα εκείνων των σκοτεινών χρόνων στη Μακρόνησο Δημήτρη Τατάκη, που ήταν μέλος του ΚΚΕ και του ΕΑΜ Ναυτικών κατά την περίοδο της Εθνικής Αντίστασης και του Εμφυλίου. Στις αρχές του 1946 τον συνέλαβαν και τον έστειλαν στη Μακρόνησο, όπου πέθανε μετά από βασανιστήρια. Στην ταινία ο Αντώνης Αριστείδου, απόστρατος, χάνει το πλοίο της επιστροφής και ξεμένει νύχτα στη Μακρόνησο. Συναντάει μια γυναίκα κι έναν άντρα, που τον «ξεναγούν» στο νησί και τελικά τον δικάζουν...

Ο Άγιος Αντώνης είναι η εκκλησία του ΑΕΤΟ που χτίστηκε το 1949 απο τους κρατούμενους και τους «προς αναμόρφωσιν» φαντάρους σε σχέδια και επιμέλεια του επίσης κρατούμενου τότε αρχιτέκτονα Ηλία Σκρουμπέλου. Κάθε διοικητής επιδίωκε στο πλαίσιο της διαδικασίας «αναμόρφωσης», αλλά και της προσωπικής ματαιοδοξίας του, την ανέγερση ναού στο όνομα του αγίου που ο ίδιος είχε...

Η Μακρόνησος θα μετατραπεί σε «πρότυπο κέντρο ιδεολογικής αναμόρφωσης», θα «κατοικηθεί» από χιλιάδες εξόριστους πολίτες και οπλίτες. Βασανιστήρια και ψυχολογικός πόλεμος είναι η καθημερινότητα. Ξεκινώντας με καψώνια το 1947, πολύ γρήγορα το Μακρονήσι θα μετατραπεί σε κέντρο οργανωμένου σωματικού και ψυχολογικού βασανισμού. Η πιο μαύρη - και ταυτόχρονα αιματοβαμμένη- σελίδα του Μακρονησιού γράφτηκε τη νύχτα της 29ης Φεβρουαρίου του 1948 με τη δολοφονία 300 σκαπανέων, σε ένα όργιο ασύλληπτης αγριότητας...

Και μπορεί οι περισσότεροι να υπέγραψαν τη διαβόητη «δήλωση», ωστόσο τα αποτελέσματα της «μεθόδου» θα κριθούν στις εκλογές της 5ης Μαρτίου 1950: Στη Μακρόνησο ψηφίζουν 10.036 άτομα, οι περισσότεροι στρατιώτες. Πρώτο κόμμα αναδεικνύεται η Δημοκρατική Παράταξη (ο συνασπισμός της Αριστεράς δηλαδή) με 35,3% και δεύτερο η κεντρώα ΕΠΕΚ του Ν. Πλαστήρα με 24,7%.

«Τόπος ήττας» η Μακρόνησος;

Υπάρχει η άποψη ότι η Μακρόνησος είναι μια «ήττα» της Αριστεράς... «Όχι, δεν δέχομαι ότι η Μακρόνησος εκπροσωπεί μια ήττα της Αριστεράς» μου λέει ο Θανάσης Σκρουμπέλος. «Με την ίδια λογική, θα μπορούσε να ισχυριστεί κανείς ότι ο Πρίμο Λέβι με τα γραφτά του για το Άουσβιτς εκφράζει ήττα;».

«Μεγάλωσα στον Κολωνό. Στις λαϊκές γειτονιές, στα χρόνια μετά τον Εμφύλιο ένιωθες έναν βαθύ πόνο μέσα στις οικογένειες, ένιωθες θύμα, θυμάμαι κάθε τόσο με έπιαναν στο δρόμο και με πήγαιναν για εξακρίβωση, αλλά αυτό σε ωθούσε να αναζητήσεις άλλους δρόμους έκφρασης, για να πάψεις να νιώθεις αυτή τη θυματοποίηση».

Δεκαετία του 1960, το μαζικό κίνημα των Λαμπράκηδων: «Ναι, ήμουν στους Λαμπράκηδες. Κυριαρχούσε ένα καθεστώς που σε απόκοβε από τους δημοκρατικούς θεσμούς της Ευρώπης. Το σύνταγμα του 1952 καθιέρωσε τον ‘ελληνοχριστιανικό πολιτισμό’. Η ΕΔΑ με την πολιτική της άνοιξε την πόρτα προς την Ευρώπη. Ο Ηλιού ήταν σπουδαίος πολιτικός. Και βέβαια ήταν η εποχή που σχεδόν σε κάθε σπίτι μπήκε η ποίηση μελοποιημένη, Σεφέρης, Ρίτσος, ακόμη και Μιχάλης Κατσαρός... Μετά ήρθε η χούντα και τα σάρωσε όλα, εκείνη η Άνοιξη χάθηκε... Δεν κάναμε ταμείο».

Και ο κινηματογράφος; «Έβλεπα τότε Αλέν Ρενέ, Γκοντάρ και καταλάβαινα ότι είμαστε πολύ μακριά από το ευρωπαϊκό σινεμά... Οι προσπάθειες που έγιναν εδώ στην Ελλάδα να μιμηθούμε τον ιταλικό νεορεαλισμό απέτυχαν, ο Δαλιανίδης από την άλλη μεριά προσπαθούσε να μιμηθεί το Χόλιγουντ. Αργότερα, στη χούντα, όταν βρέθηκα στην Ιταλία γνώρισα την arte povera, τον Γιάννη Κουνέλλη... Κατάλαβα ότι μπορείς να κάνεις τέχνη ακόμη και με τα σκουπίδια. Και πρέπει να κοιτάζουμε τον λαό, ο Λόρκα αυτό έκανε... Εμείς εδώ στην Ελλάδα δυστυχώς το αποφεύγουμε».

Και το σύγχρονο ελληνικό σινεμά; Πώς το βλέπεις; «Πάσχει και αυτό, όπως ολόκληρη η κοινωνία. Βλέπω έναν μανιερισμό... Υπάρχουν ωστόσο προϋποθέσεις για να γυριστούν καλές ταινίες. Μου αρέσει ο Οικονομίδης, μου άρεσε πολύ η ‘Στρέλλα’ του Κούτρα».

Και από τα πιο πρόσφατα; «Κοίτα, είχα δει τη Νένα Μεντή στο θέατρο, στον μονόλογο ‘Ευτυχία Παπαγιαννοπούλου’. Ήταν υπέροχη. Τώρα πήγα να δω και την ταινία. Τι να σου πω, έφυγα στη μισή ώρα...».

Η ταινία του Θανάση Σκρουμπέλου «Η νύχτα τ’ Αγι-Αντώνη - Μακρόνησος Β11» προβάλλεται στον κινηματογράφο «Studio» (Σπάρτης και Σταυροπούλου, πλατεία Αμερικής, τηλ. 2108640054, 2108220008). Σκηνοθεσία και σενάριο: Θανάσης Σκρουμπέλος. Διεύθυνση φωτογραφίας: Θανάσης Διαμαντόπουλος. Ερμηνεία: Μαρία Παπαγαβριήλ, Θοδωρής Προκοπίου, Θανάσης Κοντός.

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL