Αναγκαστικά κάποια θα μείνουν απ’ έξω. Αλλά δεν έχει σημασία. Τα καλά βιβλία, θέλω να πιστεύω, πάντα βρίσκουν τον δρόμο προς τους αναγνώστες.
Ξενόγλωσση πεζογραφία
Όταν η φετινή Νομπελίστρια Όλγκα Τοκάρτσουκ ρωτήθηκε από την "Guardian" ποιος είναι ο συγγραφέας που επηρέασε περισσότερο τη γραφή της, απάντησε το εξής: «Ο Μπρούνο Σουλτς. Είναι η απόλυτη ιδιοφυΐα της πολωνικής γλώσσας». Από τις εκδόσεις Καστανιώτη κυκλοφορούν, σε καινούργια εξαιρετική μετάφραση από την Αλεξάνδρα Ιωαννίδου, Άπαντα τα πεζά του σπουδαίου Μπρούνο Σουλτς, δίνοντάς μας τη δυνατότητα να γνωρίσουμε το σύνολο ενός ριζοσπαστικού καινοτόμου έργου απύθμενης ομορφιάς και δύναμης, του ανθρώπου που σκοτώθηκε στα πενήντα του χρόνια από μια σφαίρα της Γκεστάπο.
Η επανέκδοση από τις εκδόσεις Εξάντα της εξαντλημένης εδώ και χρόνια εμβληματικής «Αυτοβιογραφίας» του Τόμας Μπέρνχαρντ σίγουρα αποτελεί είδηση για κάθε βιβλιόφιλο. Χωρισμένη σε πέντε μέρη, όλα γραμμένα μεταξύ του 1975 και του 1982. Κάθε μέρος κι ένα σκαλί τής καθόδου του προς την κόλαση. Μεγάλη στιγμή της λογοτεχνίας.
«Ο γαλατάς» της Anna Burns, που κοσμεί τη σειρά «Aldina» των εκδόσεων Gutenberg και απέσπασε το βραβείο Booker για το 2018, είναι ένα βιβλίο για το πώς οι θρησκευτικοπολιτικές αντιθέσεις επιδρούν καθοριστικά στις ζωές των ανθρώπων. Δίχως τίποτα να ονοματίζεται. Με μια γλώσσα χειμαρρώδη, παραληρηματική, ικανή για όλα.
Από το Βιβλιοπωλείον της Εστίας επανεκδίδεται «Το σύντομο καλοκαίρι της αναρχίας» του ενενηντάχρονου Χανς Μάγκνους Εντσενσμπέργκερ, ένα κολάζ μαρτυριών για τη ζωή και τον θάνατο του ηγέτη των αναρχικών Μπουαναβεντούρα Ντουρούτι και μαζί μια διαδρομή στην ιστορία του ισπανικού αναρχικού κινήματος. Ένα συναρπαστικό βιβλίο.
«Το κουαρτέτο του Χάρλεμ» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πόλις και είναι το τελευταίο και εκτενέστερο μυθιστόρημα του Τζέιμς Μπόλντουιν, της φωνής των μαύρων της Αμερικής, της φωνής της μαύρης Αμερικής και μαζί ένα σπαρακτικό τραγούδι αγάπης, πόνου και απόγνωσης. Σχεδόν παράλληλα κυκλοφόρησε από τις ίδιες εκδόσεις και το «Δεν είμαι ο νέγρος σου» με κείμενα του Μπόλντουιν πάνω στα οποία στηρίχτηκε ο Ραούλ Πεκ για να γυρίζει το ομότιτλο θαυμάσιο ντοκιμαντέρ που γνώρισε τεράστια παγκόσμια επιτυχία.
Το βραβευμένο με Πούλιτζερ «Γκίλιαντ» της σημαντικής Αμερικανίδας Marilynne Robinson κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μεταίχμιο. Ένα μυθιστόρημα που ακολουθεί τη συγγραφική παράδοση της Έμιλι Ντίκινσον και του Γουόλτ Γουίτμαν, μια καταβύθιση στα κρυφά μονοπάτια της ψυχής.
Από τις πάντα εκλεκτικές εκδόσεις Opera κυκλοφορεί η συλλογή διηγημάτων του Χούλιο Κορτάσαρ «Πόσο αγαπάμε την Γκλέντα». Ο σπουδαίος μεταφραστής, και όχι μόνο, Αχιλλέας Κυριακίδης λέει γι’ αυτήν τα εξής: «Με αυτήν, την προτελευταία του συλλογή διηγημάτων, ο Χούλιο Κορτάσαρ, με την αυτεπίγνωση του καλλιτέχνη που βγήκε θριαμβευτής από την πάλη με το υλικό του, τα εργαλεία του και τα εκφραστικά του μέσα, δείχνει σαν ν’ άφησε κατά μέρος τα νοηματικά αραβουργήματα και τα λεκτικά παιχνίδια, και καταθέτει το πιο ώριμο, το πιο σαγηνευτικό, το πιο αινιγματικό, αλλά και πιο σκοτεινό βιβλίο το».
Δύσκολα βρίσκει κανείς λόγια για να περιγράψει το «Νυχτοδάσος» της Τζούνα Μπαρνς που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Gutenberg, ένα εμβληματικό κείμενο του μοντερνισμού, που επαινέθηκε εξ’ αρχής από τον Έλιοτ, ένα ανατρεπτικό ονειρικό αριστούργημα.
Μετά τα μυθιστορήματα «Η ώρα του αστεριού» και «Τα κατά Α.Γ. πάθη» οι εκδόσεις Αντίποδες εκδίδουν τη συλλογή διηγημάτων «Οικογενειακοί δεσμοί» της μεγάλης Βραζιλιάνας Κλαρίσε Λισπέκτορ, ένα από τα σημαντικότερα έργα της και μια εξαιρετική εισαγωγή στο τόσο ιδιαίτερο ύφος της. Μια δύσκολη συγγραφέας που όταν όμως την «ξεκλειδώσεις» σε αποζημιώνει απολύτως.
Από τις εκδόσεις Πόλις κυκλοφορεί το μυθιστόρημα «Πάνω στα ποτάμια που κυλούν» του μοναδικού στυλίστα και βραβευμένου με το σημαντικότερο βραβείο της πορτογαλικής λογοτεχνίας, το βραβείο Camoes, Αντόνιο Λόμπο Αντούνες. Ο Αντούνες όντας στον προθάλαμο του θανάτου κάνει έναν σπαρακτικό απολογισμό όλων εκείνων των γεγονότων που υπήρξαν καθοριστικά για την ύπαρξη και τη ζωή του. Με λόγο πυκνό και υποβλητικό ξέρει πώς να απευθύνεται πρωτίστως στις αισθήσεις. Συγκλονιστικός.
«Ο μαύρος οβελίσκος» του Έριχ Μαρία Ρεμάρκ κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κέδρος και πραγματεύεται μια αργοπορημένη νιότη, μια νιότη που την αφόπλισε ο πόλεμος. Εκεί ο συγγραφέας του «Ουδέν νεώτερον από το δυτικόν μέτωπον» και της «Νύχτας της Λισσαβώνας» γίνεται ο χρονικογράφος της άγριας και πολυτάραχης δεκαετίας του 1920, με τις οικονομικές σπέκουλες και τα πρώτα εθνικιστικά έκτροπα - μιας εποχής που βρίσκεται ανάμεσα στις δύο μεγάλες καταστροφές του 20ούαιώνα.
Μετά τα μυθιστορήματα «Ο ήχος των πραγμάτων όταν πέφτουν», «Οι πληροφοριοδότες», «Η μορφή των λειψάνων» όλα σε μετάφραση του Αχιλλέα Κυριακίδη, που κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Ίκαρος, έρχεται να προστεθεί και η νουβέλα του Juan Gabriel Vasquez «Οι υπολήψεις». Το παρελθόν μεταλλάσσεται, όπως μεταλλάσσεται η μνήμη και η αλήθεια. Ο συγγραφέας κεντάει, το κείμενο είναι υπόδειγμα πυκνότητας και ακρίβειας.
Το «Οικογενειακό λεξικό» της Ναταλία Γκίνζμπουργκ, που πρωτοκυκλοφόρησε στην Ιταλία το 1963, πολύ προτού καθιερωθεί δηλαδή ο όρος autofiction, έχει τη μορφή μυθιστορήματος αλλά πρόκειται για μια μυθιστορηματική αυτοβιογραφία, κατά την οποία η συγγραφέας ζωντανεύει την καθημερινότητα μιας πολυμελούς οικογένειας στο βιομηχανικό Τορίνο και μαζί δείχνει την δυσκολία τού να είσαι ορκισμένος αντιφασίστας στην Ιταλία του Μουσολίνι.
Το «Δευτέρα ή Τρίτη» είναι η μοναδική συλλογή διηγημάτων που εξέδωσε η ίδια η Βιρτζίνια Γουλφ το 1921 και κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Άγρα. Η Γουλφ, που μαζί με τον Τζόυς και τον Προυστ υπήρξε μία από τους επιδραστικότερους συγγραφείς του 20ού αιώνα, καταφέρνει κι εδώ, με τον απαράμιλλο τρόπο της, να συνδυάσει την τέρψη που προσφέρει η υψηλή αισθητική σε συνδυασμό με το απύθμενο βάθος.
Στα καθ’ ημάς
Και για να πάμε στα του οίκου μας, το 2019 ήταν μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα και πολύ αποδοτική χρονιά για την εγχώρια παραγωγή πεζογραφίας. Και σε ποσότητα και σε ποιότητα. Έχουμε και λέμε λοιπόν.
Μετά την αριστουργηματική άτυπη τριλογία με τον γενικό τίτλο «Στις γραμμές του μύθου και της Ιστορίας», που ξεκίνησε το 2004 από τις εκδόσεις Κέδρος και ολοκληρώθηκε το 2014 από τις εκδόσεις Πατάκη, και σαράντα χρόνια μετά την εμβληματική «Αρχαία σκουριά», η σπουδαία Μάρω Δούκα γράφει ένα μυθιστόρημα σημερινό, πολυεπίπεδο αλλά και σπαρακτικό, όπως μόνο εκείνη ξέρει να κάνει: την «Πύλη εισόδου», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πατάκη. Μας παραδίδει μια ηρωίδα, την Αφεντούλα, τόσο αφοπλιστικά σύνθετη, τόσο πολυδαίδαλη και ρευστή, τόσο ίδια και μαζί τόσο άλλη, τόσο αναγνωρίσιμη και μαζί τόσο ξένη, που είναι από μόνη της ένα αφήγημα ζωής. Η γλώσσα ριγεί, πάλλεται και δεν φοβάται τίποτα. Ένα πραγματικό μάθημα λογοτεχνίας και μαζί υπόδειγμα λογοτεχνικής απόλαυσης.
Ο Μιχάλης Μακρόπουλος στο «Μαύρο νερό» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κίχλη, έχοντας πάντα ως φυσικό περιβάλλον το αυστηρό τοπίο της Ηπείρου, με στιβαρή, λιτή γλώσσα και βαθύ αίσθημα, δίχως καθόλου να καθοδηγεί, οδηγεί τα βήματά μας σ’ έναν κόσμο όπου η ομορφιά που κρύβεται μέσα στις ψυχές των ανθρώπων καταλήγει, κόντρα σε όλες τις προβλέψεις, σ’ έναν τόπο φωτεινό. Στυλίστας αλλά με ψυχή.
Ο Μιχάλης Φακίνος στο μυθιστόρημα «Τα χαμένα» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κέδρος μιλάει για το γήρας, για την απώλεια, για όλα όσα έχουν οριστικά χαθεί. Με απαράμιλλο ρυθμό, αναγνωρίσιμη ιδιοσυγκρασιακή ατμόσφαιρα κι ένα διαβρωτικό μαύρο χιούμορ που συνήθως διακρίνει όσους έχουν ακατάλυτους δεσμούς με τη ματαιότητα. Σημαντικό βιβλίο από έναν αθόρυβο σημαντικό δημιουργό.
Ο Γιάννης Παλαβός στη συλλογή διηγημάτων «Το παιδί» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Νεφέλη, απόλυτα κυρίαρχος των εκφραστικών του μέσων, με ύφος λιτό, που υπηρετεί πιστά το πνεύμα της αφήγησης, γλώσσα γρήγορη, στακάτη, υποδειγματική χρήση της αφαίρεσης, ένα μετέωρο λυγμό που στέκεται στην κόψη θαρρείς ανάμεσα λογικής και ονείρου, καταθέτει δώδεκα μικρές ιστορίες για τα μεγάλα της ζωής.
Από τις εκδόσεις Πατάκη κυκλοφορεί «Το τραγούδι του πατέρα» του Θεόδωρου Γρηγοριάδη. Πρόκειται για μια βιωματική μυθοπλασία, όπου συνδυάζονται με μεγάλη μαεστρία η αυτοβιογραφία, η μυθιστορία και το χρονικό, καθώς η έκδοση συνοδεύεται και από σχολιασμένες φωτογραφίες - ντοκουμέντα μιας εποχής και πάντα με την εγγύηση της ποιότητας της γραφής του Γρηγοριάδη.
Το «Είμαι όσα έχω ξεχάσει» του Ηλία Μαγκλίνη κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μεταίχμιο και είναι ένας διάλογος του συγγραφέα με τον πατέρα του, ένας διάλογος, με άλλα λόγια, με τον εαυτό του, με τα ανεπούλωτα τραύματα του παρελθόντος και με το πώς αυτά «ταξιδεύουν» και επηρεάζουν τις επόμενες γενιές. Αριστοτεχνικός συνδυασμός ιστορίας, ρεπορτάζ, βιώματος και στοχασμού.
«Τα σπλάχνα» του Νίκου Ξένιου κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Κριτική. Με σύμμαχό του μια λεπτοδουλεμένη πρόζα και μια πεισματική προσήλωση στον εξαιρετικά πολυεπίπεδο ήρωά του, ο Ξένιος γράφει ένα πολιτικό μυθιστόρημα, ένα μυθιστόρημα ιδεών, για το πώς ο φασισμός βρίσκεται παντού γύρω μας, ίσως και μέσα μας. Πρωτότυπος και βαθύς.
Ο Θωμάς Κοροβίνης δεν χρειάζεται συστάσεις. Το «Ολίγη μπέσα, ωρέ μπράτιμε!» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Άγρα, αναφέρεται στον Οδυσσέα Ανδρούτσο και προέκυψε ως μια παραγγελία για το επετειακό '21. Λέει ο ίδιος ο Κοροβίνης: "Σκέφτηκα τον Οδυσσέα Ανδρούτσο στη φυλακή. Έναυσμα ήταν η μπαμπεσιά... Η προδοσία είναι το σιχαμερό της ανθρώπινης σύστασης... Έπλασα με τη γλώσσα τους διαλόγους, μια γλώσσα μεικτή (παλαιά καθαρεύουσα, με χωριάτικες, αρβανίτικες, ιταλικές και τουρκικές λέξεις".
Ο Χρήστος Χρυσόπουλος γράφει την «Άλμα», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Νεφέλη, ένα αλληγορικό μυθιστόρημα που σε υποβάλλει με τη μυστηριώδη ατμόσφαιρά του, ένα μυθιστόρημα για τη μεταμορφωτική επίδραση της νέας ζωής πάνω σε ένα περιβάλλον που πάσχει. Ρεαλιστικά κομμάτια που εναλλάσσονται με άλλα ονειρικά, ήρωες λοξίες, καταστάσεις απόκοσμες, λέξεις καρφιά. Δεν «τις παίρνει ο άνεμος», όπως θα 'λεγε και ο Αναγνωστάκης.
Ο Χρήστος Αστερίου στη «Θεραπεία των Αναμνήσεων», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πόλις, έχοντας στο κέντρο της αφήγησής του την πολυτάραχη βασανιστική σχέση πατέρα - γιου, κάνοντας ένα πολλαπλό σχόλιο πάνω στη αντρική ταυτότητα, γράφει ένα πολυσχιδές χαμηλόφωνο μυθιστόρημα που θίγει πλειάδα θεμάτων με καίριο τρόπο.
«Η μοναξιά των σκύλων» είναι η τρίτη συλλογή διηγημάτων του Πάνου Τσίρου και κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Νεφέλη. Ο Τσίρος υπηρετεί πιστά τη μικρή φόρμα έχοντας ευδιάκριτη φωνή, η οποία δίνει κι εδώ καρπούς, σ’ αυτές τις μικρές ρεαλιστικές ιστορίες που στο βάθος όμως, διαθέτουν κάτι παράδοξο.
Η Λουκία Δέρβη με το μυθιστόρημα «Θέα στην Ακρόπολη», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μεταίχμιο, μας μεταφέρει στην όχι και τόσο μακρινή δεκαετία του '90, στην καρδιά του Συντάγματος, όπου στέκει το επιβλητικό, επινοημένο βέβαια, ξενοδοχείο Athens Excelsior μιλώντας με μεγάλη οξυδέρκεια για όλα αυτά που κρύβονται στις σκιές και που ίσως να είναι πιο σημαντικά από τα ευκόλως ορατά.
Στο «Εκεί που ζούμε», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πατάκη, ο Χρίστος Κυθρεώτης αφηγείται το εικοσιτετράωρο ενός 35χρονου δικηγόρου, ο οποίος προσπαθεί να αντεπεξέλθει στις καθημερινές υποχρεώσεις του, σε μια Αθήνα καθημαγμένη από την κρίση. Δεν έχει τίποτα το ξεχωριστό, όμως στα χέρια του Κυθρεώτη -που κεντάει πραγματικά- γίνεται ο καθρέφτης μιας ολόκληρης εποχής.
Από το Βιβλιοπωλείον της Εστίας κυκλοφορεί το μυθιστόρημα «Τίνα: η ιστορία μιας ευθυγράμμισης» της Άντζελας Δημητρακάκη. Μια ευφυής, θλιμμένη πρόζα για την αυτοκτονία, σε αποστασιοποιημένο τρίτο πρόσωπο, που έχει όμως τη δύναμη της πρωτοπρόσωπης αφήγησης. Το προσωπικό είναι πολιτικό, μοιάζει να πιστεύει η Δημητρακάκη.
Αξίζει να αναφερθούμε και σε τρεις πρωτοεμφανιζόμενους, που άφησαν πολύ καλές εντυπώσεις.
Ο ήρωας του Μιχάλη Μαλανδράκη στη νουβέλα «Patriot» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πόλις, είναι εικοσιτριών χρονών, όσο και ο ίδιος ο συγγραφέας, ο οποίος όμως δείχνει να είναι απόλυτος κυρίαρχος των εκφραστικών του μέσων κι, ενώ θα μπορούσε να φλερτάρει με τον μελοδραματισμό, δεν πέφτει στην παγίδα, αλλά γράφει με διεισδυτικότητα και σύγχρονη ματιά για τη μοίρα του μετανάστη.
Η Μελανία Δαμιανού στη «Λιτανεία Του Χρόνου», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κίχλη, με γνήσιο λυρισμό, κοφτερή ματιά, γλώσσα πυκνή και ακριβή, μας μεταφέρει σε έναν κόσμο ζοφερό, όπου κάθε παράθυρο στην ελπίδα δείχνει να έχει χαθεί.
Τέλος, η Ιωάννα Ντούμπρου γράφει τη «Βορινή παραλία» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πατάκη. Μια ερωτική ιστορία γραμμένη με πικρό χιούμορ, υποδόρια ειρωνεία, πυκνούς υπαινιγμούς. Και με το απαραίτητο ψυχογραφικό βάθος.
Χρόνια πολλά και καλές αναγνώσεις.
