Live τώρα    
25°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Αίθριος καιρός
25 °C
22.8°C26.3°C
3 BF 32%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
24 °C
22.6°C26.2°C
3 BF 34%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
21 °C
19.0°C24.8°C
2 BF 50%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
21 °C
20.8°C21.8°C
2 BF 65%
ΛΑΡΙΣΑ
Ελαφρές νεφώσεις
24 °C
23.9°C24.5°C
2 BF 33%
Επίσκεψη στον Ουάιλντ, τον Μόρισον και τον Σοπέν
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Επίσκεψη στον Ουάιλντ, τον Μόρισον και τον Σοπέν

Κείμενο - φωτογραφίες: ΘΑΝΟΣ ΠΑΝΑΓΟΠΟΥΛΟΣ

Από το μαυσωλείο - κόσμημα του Τατζ Μαχάλ που έχτισε τον 17ο αιώνα στην Άγκρα ο αυτοκράτορας Σαχ Τζαχάν για τη σύζυγό του Μουμτάζ μέχρι το επιβλητικό κόκκινο Μαυσωλείο του Λένιν στη Ρωσία και από την «Κοιμωμένη του Χαλεπά» που κοσμεί τον τάφο της 18χρονης Σοφίας Αφεντάκη στην Αθήνα μέχρι την πυραμίδα του Χέοπα, που ανεγέρθηκε το 2580 π.Χ., οι "τελευταίες κατοικίες" ανά την Υφήλιο και ανά τους αιώνες αρκετές φορές αποτελούν από προκυνηματικούς τόπους μέχρι έργα τέχνης και από υπαίθριες γλυπτοθήκες μέχρι εθνικά ή άλλα σύμβολα. Υπάρχουν δε κοιμητήρια τα οποία προσελκύουν επισκέπτες από όλο τον κόσμο, καθώς φιλοξενούν τις τελευταίες κατοικίες διάσημων μαζί με μνημεία και μνήματα πραγματικά έργα τέχνης.

Το διασημότερο παγκοσμίως κοιμητήριο είναι το παρισινό Περ-Λασέζ, το Cimetière du Père-Lachaise. Πολλοί το έμαθαν το 1862, όταν εκδόθηκαν οι "Άθλιοι" του Βίκτορος Ουγκό. Το μυθιστόρημα του για πολλούς σημαντικότερου εκπροσώπου του γαλλικού ρομαντισμού ολοκληρώνεται με την περιγραφή του τάφου του Γιάννη Αγιάννη, όπως "βάφτισε" ο πρώτος μεταφραστής του έργου στα ελληνικά, ο Ιωάννης Ισιδωρίδης Σκυλίτσης, το Jean Valjean, στο κοιμητήριο Περ-Λασέζ.

Το κοιμητήριο οφείλει την ονομασία του στον Ιησουίτη εξομολογητή του Γάλλου "Βασιλιά - Ήλιου" Λουδοβίκου ΙΔ' Φρανσουά Ντε Λα Σεζ. Αυτός καταγόταν από μία εκ των πλέον αξιοσέβαστων οικογενειών της Γαλλίας, τούτο όμως δεν τον εμπόδισε να εμπλακεί σε αυλικές δολοπλοκίες. Δίπλα στην εκκλησία όπου λειτουργούσε έχτισε το 1682, οκτώ χρόνια μετά την ανάληψη των καθηκόντων του ως βασιλικού εξομολογητή, την κατοικία του. Το 1804 το γαλλικό κράτος θα αγοράσει το ακίνητο και ο Ναπολέων θα το μετατρέψει σε νεκροταφείο.


Ο οικογενειακός τάφος της Εντίτ Πιάφ

Η φύλακας Σφίγγα

Αίγυπτος, 2558 π.Χ. Τέταρτος φαραώ της 4ης δυναστείας στέφεται ο Χεφρήν, δευτερότοκος γιος του Χέοπα. Επί των ημερών του, δηλαδή στα επόμενα 26 χρόνια, θα κατασκευαστεί, σύμφωνα με ιστορικούς του μέλλοντος, η Σφίγγα της Γκίζας, ασβεστολιθικός μονόλιθος 73 μέτρων μήκους και 20 ύψους που απεικονίζει το μυθικό πλάσμα με λιονταρίσιο σώμα και ανθρώπινο κεφάλι. Οι Αιγύπτιοι συχνά τοποθετούν σφίγγες στις ταφικές εισόδους για φύλακες και θα τους μιμηθούν και άλλοι. Έτσι, το 530 π.Χ. κατασκευάζεται στην Αττική επιτύμβια στήλη στην οποία στέκεται ένα άγαλμα σφίγγας που προστατεύει τον τάφο. Το μεγαλύτερο μέρος της στήλης θα εκτεθεί αιώνες αργότερα στο Μητροπολιτικό Μουσείο Νέας Υόρκης, με κομμάτια του κορμού στο Βερολίνο και μικρό θραύσμα στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών.

1894. Εκδίδεται το ποίημα "Sphinx" του Όσκαρ Ουάιλντ.

"In a dim corner of my room for longer than

my fancy thinks

A beautiful and silent Sphinx has watched me

through the shifting gloom...".

Η πολυτελής έκδοση συνοδεύεται από αρ νουβό εικονογράφηση του Τσαρλς Ρίκετς σε ελάχιστα αντίτυπα. Ο συγγραφέας επιθυμεί να γίνει κτήμα των ολίγων που θα το εκτιμήσουν.

Αύγουστος 1914. Ο Άγγλος αποκρυφιστής Άλιστερ Κρόουλι αποκαλύπτει το βάρους 20 τόνων επιτύμβιο γλυπτό του Όσκαρ Ουάιλντ από πέτρα Χόπτονγουντ, μορφή ασβεστόλιθου που μοιάζει με μάρμαρο. Το γλυπτό κατασκεύασε ο Αμερικανοβρετανός μοντερνιστής Τζέικομπ Επστάιν και το κυριότερο μέρος του αποτελεί μια ιπτάμενη σφίγγα. Σύμφωνα με ορισμένους, ο Επστάιν εμπνεύσθηκε την τελική μορφή του μνημείου από το "The Sphinx".
 


"ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΔΑΙΜΟΝΑ ΕΑΥΤΟΥ". Η ελληνική επιγραφή στο μνήμα του Τζιμ Μόρισον

Κατά τον δαίμονα εαυτού

Τετάρτη 7 Ιουλίου 1971. Στο Περ-Λασέζ θάβεται ένα σφραγισμένο φέρετρο, χωρίς τελετή. Πρόκειται για την ταφή του θρύλου της ροκ Τζιμ Μόρισον, ο οποίος χαράματα Σαββάτου βρέθηκε νεκρός στην μπανιέρα. Την ταφή έχει οργανώσει ο μουσικός παραγωγός των Doors Μπιλ Σίντονς, ο οποίος ήρθε εσπευσμένα στο Παρίσι αμέσως μόλις του τηλεφώνησε η Πάμελα Κούρσον που βρήκε νεκρό τον Μόρισον. Ο Σίντονς όμως δεν θα δει τη σορό, παρά μόνο το σφραγισμένο φέρετρο. Αυτό θα εξαγριώσει τον κιμπορντίστα του συγκροτήματος Ρέι Μανζάρεκ. Ρωτά τον Σίντονς πώς είναι βέβαιος ότι το σφραγισμένο φέρετρο δεν περιείχε άμμο και όχι τον Μόρισον. "Ποτέ δεν θα μάθουμε την αλήθεια. Θα ξεσπάσουν διάφορες φήμες" πρόσθεσε. Η προφητεία του Μανζάρεκ θα βγει αληθινή. Ο αστικός μύθος για τον Μόρισον, που κρύβεται με αλλαγμένη ταυτότητα, μόλις γεννήθηκε.

Παρά τον αστικό μύθο, πλήθος θαυμαστών επισκέπτεται τον τάφο του στο Παρίσι. Τη δεκαετία του 1990 ο πατέρας του Τζορτζ Στέφεν Μόρισον τοποθετεί στο μνήμα μια πέτρινη πλάκα που γράφει με κεφαλαία ελληνικά κάτω από το όνομά του "ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΔΑΙΜΟΝΑ ΕΑΥΤΟΥ".

Αιώνες προτού η λέξη "δαίμων" ταυτιστεί με το κακοποιό πνεύμα, σήμαινε τον προορισμό κάθε ανθρώπου, την Ειμαρμένη. Παράγεται από το "δαίω", δηλαδή "μοιράζω", και εν προκειμένω "μοιράζω στον καθένα τη μοίρα του". "Δαίμων" και "δαιμόνιο" ταυτίστηκαν με τη συνείδηση. "Ότι μοι θεῖόν τι καὶ δαιμόνιον γίγνεται φωνή" έλεγε ο Σωκράτης στην "Απολογία", δηλαδή "υπάρχει μέσα μου κάτι θεϊκό και δαιμόνιο, μια φωνή" εννοώντας αυτό που λέμε συνείδηση. Αυτό είναι και το μήνυμα της επιγραφής. “Δαίμων εαυτού” είναι το πνεύμα που συνοδεύει κάθε άνθρωπο από τη γέννηση έως τον θάνατό του φροντίζοντας για την ευημερία του, ο φύλακας άγγελος. Ο Μόρισον έζησε σύμφωνα με τις επιταγές της συνείδησής του και όχι με τις απαιτήσεις της κοινωνίας.

Περ-Λασέζ, 2018. Μαζί με του Μόρισον και του Ουάιλντ, ο τάφος του Σοπέν, στον οποίον κατευθύνομαι με τον χάρτη ανά χείρας, συμπληρώνει την τριάδα των περισσότερο επισκέψιμων του κοιμητηρίου. Ανάμεσα σε χιλιάδες μνήματα είναι αδύνατο να εντοπίσεις κάποιο τάφο χωρίς χάρτη. Και μ’ αυτόν όμως δεν είναι πάντα εύκολο. Τελικά στέκομαι τυχερός. Από μακριά διακρίνω ένα γκρουπ Ιαπώνων τουριστών στο σημείο όπου περίπου έχω σημειώσει στον χάρτη. Πλησιάζοντας ακούω μουσική. Οι Ιάπωνες έχουν φέρει mp3 με ηχεία από όπου ακούγεται η "Επαναστατική Σπουδή", από τα απαιτητικά έργα του Πολωνού συνθέτη προορισμένα να αποδοθούν από δεξιοτέχνες.

Ο τάφος περιβάλλεται από μεταλλικό κιγκλίδωμα περίτεχνα κατασκευασμένο με τα αρχικά F.C. Το μνήμα κοσμεί το αριστερό προφίλ της ανάγλυφης προτομής του Σοπέν και στην κορυφή στέκεται άγαλμα της Ευτέρπης, της μούσας που εμπνέει τους μουσικούς.

Αν οι τρεις θεωρούμενοι "δημοφιλέστεροι" τάφοι ανήκουν σε ξένους, δημοφιλέστερος Γάλλος "ένοικος" μάλλον είναι η Εντίτ Πιάφ. Δύσκολο να εντοπίσει κάποιος τον τάφο της. Δεν συγκεντρώνει τα πλήθη του αυτών του Μόρισον ή του Ουάιλντ. Ούτε υπάρχει τάφος με όνομα Εντίτ Πιάφ, αλλά με την ονομασία του οικογενειακού τάφου Famille Gassion-Piaf. Το πραγματικό όνομά της ήταν Εντίτ Τζοβάνα Γκασιόν. Η δυσκολία μεγαλώνει, καθώς βρίσκεται στο βάθος του κοιμητηρίου. Ευτυχώς διακρίνω από μακριά δύο νεαρά ζευγάρια πάνω από έναν τάφο και υποψιάζομαι πως είναι αυτός που ψάχνω. Σιγοτραγουδούν μια επιτυχία της "Môme Piaf" όπως αποκαλούνταν, δηλαδή "Σπουργιτάκι", καθώς ήταν μικρή το δέμας, αλλά με υπέροχη μελωδική φωνή.



Ο τάφος του Σοπέν.

Οι ντίβες του τεφροφυλακίου

Στο τεράστιο τεφροφυλάκιο του κοιμητηρίου φυλλάσσεται η τέφρα όσων επέλεξαν καύση αντί ταφής. Ο χάρτης δεν μπορεί να είναι ακριβής για χώρο με χιλιάδες τεφροδόχους ο ένας δίπλα ή πάνω στον άλλον. Μετά από ψάξιμο εντοπίζω μια μαύρη νεκρική πλάκα με χρυσά γράμματα: "Isadora DUNCAN 1877-1927" και από κάτω με μικρότερα γράμματα "École du Ballet de l'Opéra de Paris". Και μια ενδιαφέρουσα λεπτομέρεια: αν και η Ισιδώρα Ντάνκαν γεννήθηκε το 1877 στις ΗΠΑ και πέθανε το 1927 στη Γαλλία, τελεύτησε τoν βίο της ως σοβιετική πολίτης.

Κυριακή 3 Ιουνίου 1978. Η πιανίστα Βάσω Δεβετζή αποβιβάζεται στο αεροδρόμιο του Ελληνικού μεταφέροντας από το Παρίσι την τεφροδόχο της Μαρίας Κάλλας, την οποία παραλαμβάνει ο υπουργός Πολιτισμού και Επιστημών Δημήτριος Νιάνιας. Ο υπουργός τη μεταφέρει σκεπασμένη με την ελληνική σημαία στην πυραυλάκατο του Πολεμικού Ναυτικού «Υποπλοίαρχος Τρουπάκης», ενώ ναύτες αποδίδουν τιμές. Η πυραυλάκατος πλέει στα ανοιχτά του Σαρωνικού, όπου ο Δ. Νιάνιας, εκπληρώνοντας την ύστατη επιθυμία της Κάλλας, σκορπά την τέφρα της στη θάλασσα, ενώ οι υπόλοιποι παριστάμενοι, μεταξύ των οποίων ο Ευάγγελος Αβέρωφ - Τοσίτσας, η Βάσω Δεβετζή και ο Αλέξης Μινωτής, ρίχνουν τριαντάφυλλα στη θάλασσα.

Παρότι η τέφρα της Ελληνίδας ντίβας ρίχτηκε στο Αιγαίο, το τεφροφυλάκιο με τον αριθμό 16258 του Περ-Λασέζ ανήκει σ’ αυτήν. Πάνω στη λευκή πλάκα μια επιγραφή με χρυσά γράμματα: "Cette plaque a été apposée par le Maria Callas international club, le 15 Septembre 1991".

Πολλές ακόμη διασημότητες αναπαύονται στο Περ-Λασέζ. Ο Μαρσέλ Προυστ με τον καθηγητή Ιατρικής πατέρα του, τον χειρουργό αδελφό του και τη μητέρα του σε ένα απλό μικρό μαύρο μνήμα με χρυσά γράμματα, πάνω στο οποίο οι θαυμαστές του αφήνουν, όπως συνηθίζεται, στυλό, εισιτήρια του μετρό και σελίδες με γραπτά του.

Η προτομή του Ονορέ Ντε Μπαλζάκ δεσπόζει πάνω στην επιτύμβια στήλη με τον ανάγλυφο σταυρό και το όνομά του στο κοιμητήριο όπου συνήθιζε να κάνει περιπάτους.

Όταν το 1673 πέθανε ο Μολιέρος, απαγορευόταν η χριστιανική ταφή των ηθοποιών και χάρη στις προσπάθειες της χήρας του δόθηκε η άδεια για νυχτερινή ταφή, κατ’ άλλους δίπλα στους τάφους των αβάπτιστων παιδιών και κατ’ άλλους μαζί με τους αυτόχειρες, στο κοιμητήριο του Αγίου Ιωσήφ. Το 1792 η επαναστατική κυβέρνηση αναζήτησε τα οστά του. Αυτά μεταφέρθηκαν αρχικώς σε μουσείο και τελικά θάφτηκαν στο Περ-Λασέζ.



Στυλό και χειρόγραφα, προσφορές στον Προυστ

Μνημείο του Ολοκαυτώματος

Πέμπτη 16 Ιουλίου 1942. Ολόκληρο το διήμερο της 16ης και 17ης η γαλλική αστυνομία, χωρίς καν να αναμειχθεί έστω ένας Γερμανός, συγκεντρώνει στο Βελοντρόμ Ντ’ Ιβέρ, το Ποδηλατοδρόμιο του Παρισιού, 13.152 Εβραίους, εκ των οποίων 4.000 παιδιά, και τους στέλνει στο Άουσβιτς. Από τους 330.000 Εβραίους της μητροπολιτικής Γαλλίας οδηγούνται στα γερμανικά στρατόπεδα συγκέντρωσης 75.000, εκ των οποίων οι 72.000 θα βρουν τον θάνατο. Στην 75η επέτειο, Κυριακή 16 Ιουλίου 2017, ο Εμανουέλ Μακρόν θα παραδεχθεί για πρώτη φορά μιλώντας στο Βελοντρόμ ότι ήταν η Γαλλία και η γαλλική αστυνομία που παρέδωσαν τους 13.000 Εβραίους στους Γερμανούς.

Στη μνήμη των Εβραίων θυμάτων του Ολοκαυτώματος θα ανεγερθούν στο Περ-Λασέζ μνημεία για τα στρατόπεδα του θανάτου με ειδικότερη αναφορά σε Νταχάου, Άουσβιτς, Μπούχενβαλντ, Οράνιενμπουργκ και Σάξενχαουζεν.

Αναχωρώντας αργά το απόγευμα από το Περ-Λασέζ σκέφτομαι πως δεν είναι μόνο ο θαυμασμός για κάποια "ιερά τέρατα" των τεχνών και του πνεύματος που φέρνει εδώ επισκέπτες. Ίσως αποτελεί και "απαλή" εξοικείωση με τον θάνατο η σκέψη πως ακόμη και οι μεγάλες προσωπικότητες υπήρξαν "περαστικοί".

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL