Live τώρα    
24°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Ελαφρές νεφώσεις
24 °C
22.0°C24.8°C
3 BF 39%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
22 °C
21.0°C24.2°C
2 BF 52%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
19 °C
18.8°C20.5°C
4 BF 63%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Σποραδικές νεφώσεις
20 °C
19.3°C19.8°C
5 BF 60%
ΛΑΡΙΣΑ
Αίθριος καιρός
23 °C
22.9°C24.0°C
3 BF 33%
Δημήτρης Παπαγεωργίου / Δημήτρης Παπαγεωργίου: Ο θρύλος της χαρακτικής στην Ισπανία
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Δημήτρης Παπαγεωργίου / Δημήτρης Παπαγεωργίου: Ο θρύλος της χαρακτικής στην Ισπανία

Μπήκε στην Αντίσταση. Με όπλο μια... καρφίτσα έφτιαχνε την εικονογράφηση στα έντυπα του ΕΛΑΣ. Μετά ακολούθησε το θέατρο του Ρώτα στο βουνό. Μετέφερε τη λιθογραφία και τη χαρακτική στην Ισπανία, που περνούσε τις χειρότερες μέρες της με τον Φράνκο. Άφησε πίσω του πολλούς μαθητές, τους οποίους δίδαξε υπομονετικά επί χρόνια στη Σχολή Καλών Τεχνών του Πανεπιστημίου Κομπλουτένσε της Μαδρίτης. Το πολύπλευρο έργο του μπορεί να θαυμάσει κανείς στη μεγάλη αναδρομική έκθεση “Δημήτρης, πέρα από τον θρύλο”.

Γιατί ο Δημήτρης Παπαγεωργίου (1928 - 2016), ο χαράκτης, ο δημιουργός καλλιτεχνικών βιβλίων, ο εκδότης και μεταφραστής του Ματσάδο, του Ραμόν Χιμένεθ και του Λόρκα, αποτελεί κάτι παραπάνω από έναν θρύλο για την Ιβηρική, καθώς της έφερε στην πράξη τη λιθογραφία και τεχνικές που δεν χρησιμοποιούνται στην Ισπανία. Μαζί με τον Κάρλος Πασκουάλ Ντε Λάρα θεωρούνται οι πρόδρομοι της χαρακτικής στην Ισπανία. Η αναδρομική έκθεση στο Πολιτιστικό Κέντρο “Κόντε Ντούκε” στο κέντρο της Μαδρίτης θα παραμείνει ανοιχτή έως τις 20 Οκτωβρίου.

Ο Παπαγεωργίου γεννήθηκε στα Στάγια, σήμερα Πλάτανο, της Φθιώτιδας το 1928, για να βρεθεί με την έκρηξη του πολέμου μαθητής του Γυμνασίου στον Δομοκό. Στο βουνό τον ήξεραν σαν Απελλή, τον ζωγράφο που ακολουθούσε τον Μέγα Αλέξανδρο. Στη Μαδρίτη όμως όλοι τον ήξεραν ως “Ντιμίτρι”, τον Έλληνα χαράκτη που από τα μέσα της δεκαετίας του ’50 έδωσε νέα πνοή στη λιθογραφία, την ξυλογραφία και τις χαλκογραφίες. γιατί δημιούργησε μέσα από την υποδειγματική δουλειά στο εργαστήρι του έναν νέο ελληνικό μύθο, που δέθηκε στενά με ένα σημαντικό τμήμα της ισπανικής κουλτούρας της μεταπολεμικής περιόδου και της δεκαετίας του ’60.

Το έργο του απεικονίζει με ρεαλισμό την απλή ζωή και τον κοινωνικό αποκλεισμό των αγροτικών και λαϊκών στρωμάτων της εποχής του. Ο Παπαγεωργίου αποτέλεσε έναν από τους πρωταγωνιστές της δημιουργίας στα τέλη της δεκαετίας του ’50 του κινήματος «Εστάμπα Ποπουλάρ» που άσκησε κριτική στο καθεστώς τον Φράνκο, ενώ από το λιθογραφικό εργαστήρι του πέρασαν πάνω από εκατό επώνυμοι σήμερα καλλιτέχνες.

Στο βουνό με τους αντάρτες

“Με την Κατοχή ξεκίνησε το αντάρτικο στον Δομοκό. Μια μέρα μου λένε ότι, αφού ζωγραφίζω καλά, θα πρέπει να πάω στο βουνό να βοηθήσω τους αντάρτες. Ο δάσκαλός μου ο Τσόνης με πήγε στο βουνό, κοντά στη Γούρα. Με πήγε σε ένα μοναστήρι. Οι μπαγάσηδες οι αντάρτες τα είχαν όλα στημένα εκεί. Τις γραφομηχανές, τα γραφεία τους, την τροφοδοσία, τους συνδέσμους. Όλα δούλευαν μια χαρά” μου είπε χαμογελώντας ο Δημήτρης ένα πρωινό στο εργαστήρι του.

Τι έκανε όμως ένας μικρός μαθητής ανάμεσα στους αντάρτες; “Ήθελαν να τους κάνω την κάθε σελίδα... όμορφη. Έπρεπε με μια καρφίτσα να τρυπάω σιγά - σιγά τη μεμβράνη και να φτιάχνω έναν αντάρτη με το γένι και το ντουφέκι του. Έναν αντάρτη να κυνηγάει τους Γερμανούς και τους μαυραγορίτες. Έπρεπε να έχει ζωντάνια. Για να καταλάβεις, αυτό το σύστημα έκδοσης το λένε στην Ισπανία ‘βιετναμέζικο’! Με μια καρφιτσούλα άρχισα να... πολεμάω”, έλεγε περήφανα.

Ανθρωπιά και αλληλεγγύη

Ο Δημήτρης δεν περιορίστηκε μόνο στον πόλεμο με την... καρφίτσα. “Δημιουργήθηκε ελεύθερη Ελλάδα. Άρχισε το κουκλοθέατρο για τα παιδιά. Με στείλανε στην Υπάτη, κοντά στη Λαμία. Μικρόδειχνα και με κάνανε σύνδεσμο. Η διοίκηση από τη Λαμία μου έδινε κάτι τετράδια με δικά της ‘μαθηματικά’ και τα πήγαινα με τα πόδια και τη συνοδεία μιας μεγαλύτερης κοπέλας στο αρχηγείο στην Υπάτη. Εκεί υπήρχε ολόκληρο επιτελείο. Ήταν ο Ρώτας. Ο Ακίλας, ένας Αρμένης. Ο Ακίλας, που έπιαναν τα χέρια του, με έμαθε να φτιάχνω τις κούκλες για το κουκλοθέατρο. Φτιάχναμε κείμενα για το θέατρο που παίζαμε στα χωριά που πηγαίναμε. Έπαιζα φυσαρμόνικα και φλογέρα. Δίναμε μεγάλη χαρά στον κόσμο. Ούτε υπουργείο Πολιτισμού να ήμασταν. Ακόμη και στο χωριό μου παίξαμε κουκλοθέατρο, ανεβάσαμε θέατρο και κάναμε τα αετόπουλα. Ούτε που θυμάμαι σε πόσα χωριά πήγαμε. Εκείνες ήταν εποχές για να δει κανείς τι σημαίνει ανθρωπιά και αλληλεγγύη. Ακόμη και ο πιο φτωχός μάς έδινε το φαΐ και το σπίτι του. Μας φρόντιζαν πολύ και μας αγαπούσαν. Ήταν μια απερίγραπτη εμπειρία. Το ψευδώνυμό μου ήταν Απελλής, από το όνομα του ζωγράφου που ακολουθούσε τον Μέγα Αλέξανδρο”, συνέχισε ο Δημήτρης και κατσούφιασε αναφέροντας ότι “με τη Βάρκιζα τα πράγματα άλλαξαν, και μάλιστα πολύ άσχημα. Κι είχες να σου λένε και τον Άρη δηλωσία. Τον πιο έντιμο και γενναίο. Αυτή η Βάρκιζα... Δεν μπορείς να φανταστείς τι σημαίνει το κυνηγητό στην επαρχία και τα μικρά μέρη.

Οι χίτες στη Λαμία άφησαν κουτσό τον έναν από τους συντρόφους που κάναμε τις εφημερίδες στο βουνό. Έναν άλλο τον σκότωσαν. Εκείνη την περίοδο πήγα στην Αθήνα για να δώσω εξετάσεις στην Καλών Τεχνών. Έκανα φροντιστήριο και πέρασα. Ξέφυγα”.

Η υποτροφία για την Ισπανία

Ο Παπαγεωργίου κατέληξε εντελώς τυχαία στην Ισπανία. Στο εργαστήριο χαρακτικής του Γιάννη Κεφαληνού μια νεαρή γυναίκα τον συμβούλεψε να πηγαίνει να κοιμάται σε ένα ελληνικό καθολικό ίδρυμα στην Αχαρνών που είχε και συσσίτιο. Ο καθολικός Ισπανός ιερέας τον βοήθησε να πάρει μια υποτροφία μαζί με τον Δημήτρη Περδικίδης, που έκανε ζωγραφική.

“Στην Ισπανία δεν υπήρχε μεγάλη διαφορά από την Ελλάδα. Οι άνθρωποι και εδώ μιλούσαν ψιθυριστά. Ή δεν μιλούσαν καθόλου. Όταν άρχισα να γνωρίζω κόσμο και να κάνω φίλους, άκουγα τις ίδιες ιστορίες: φυλακισμένοι, εκτελεσμένοι, κυνηγημένοι, εξόριστοι στο εξωτερικό, δηλώσεις μετανοίας” συνέχισε ο Παπαγεωργίου.

«Εστάμπα Ποπουλάρ»

Μια ομάδα νέων τότε καλλιτεχνών άρχισε να δουλεύει την «Εστάμπα Ποπουλάρ». Μια τέχνη που αποτύπωνε τους φτωχούς και απευθυνόταν στους φτωχούς. Ήταν μια μορφή διαμαρτυρίας εναντίον του Φράνκο. Στα τέλη της δεκαετίας του ’50 το κίνημα αυτό πήρε μορφή στο εργαστήριό του και “επισημοποιήθηκε” σε ένα... γειτονικό μπαρ. Στόχος ήταν η καταγγελία των κοινωνικών διακρίσεων και η έλλειψη της ελευθερίας. Μάλιστα, το 1960 έγινε στόχος από περιοδικό του καθεστώτος ότι τα έργα του δεν κατανοούν την αντικειμενικότητα της ιστορικής στιγμής που περνά η Ισπανία. Όταν τα πράγματα άρχισαν να δυσκολεύουν και το καθεστώς άρχισε να πιέζει, ο Δημήτρης «απομακρύνθηκε» από το κίνημα «Εστάμπα Ποπουλάρ», ενώ πολλοί φίλοι και συνάδελφοί του φοβήθηκαν την απέλασή του. Το κίνημα της «Εστάμπα Ποπουλάρ» επεκτάθηκε και σε άλλες πόλεις της Ισπανίας, αλλά το καθεστώς δεν επέτρεπε τη διοργάνωση εκθέσεων και στο τέλος ορισμένοι συνελήφθησαν.

“Από την Ισπανία ήξερα τι θα πει δικτατορία. Αλλά όταν έχεις μπροστά σου ένα Πολυτεχνείο, τι να πει ο ανθρώπινος νους; Δεν παρακολούθησα την πτώση της χούντας στην Ελλάδα, αφού ζούσα στη Μαδρίτη. Έζησα όμως τη διάχυτη χαρά που ακολούθησε τον θάνατο του Φράνκο. Έμπαινες στο λεωφορείο και έβλεπες τον κόσμο να σε κοιτά στα μάτια και να χαμογελά. Να σου κάνει ένα νεύμα ευχαρίστησης” τονίζει ο Δ. Παπαγεωργίου αναφερόμενος στα δύσκολα χρόνια της φασιστικής δικτατορίας.

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL