Live τώρα    
20°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Ελαφρές νεφώσεις
20 °C
19.2°C21.2°C
3 BF 71%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Ασθενής ομίχλη
17 °C
13.6°C19.4°C
2 BF 78%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
18 °C
17.7°C19.4°C
3 BF 67%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Σποραδικές νεφώσεις
25 °C
22.7°C24.8°C
6 BF 33%
ΛΑΡΙΣΑ
Ελαφρές νεφώσεις
17 °C
16.8°C18.5°C
0 BF 82%
Οι πρωτοβουλίες της προηγούμενης κυβέρνησης για την επιστροφή των μαρμάρων / Μαρία Βλαζάκη: Τέσσερα χρόνια διεκδικήσεων για τον επαναπατρισμό των γλυπτών του Παρθενώνα
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Οι πρωτοβουλίες της προηγούμενης κυβέρνησης για την επιστροφή των μαρμάρων / Μαρία Βλαζάκη: Τέσσερα χρόνια διεκδικήσεων για τον επαναπατρισμό των γλυπτών του Παρθενώνα

της Μαρίας Βλαζάκη*

Με αφορμή τις αντιδράσεις που δημιουργήθηκαν από την είδηση της ασυλλόγιστης πρότασης για προσωρινό δανεισμό των γλυπτών του Παρθενώνα από το Βρετανικό Μουσείο το 2021, ενόψει των εορτασμών των 200 ετών από την ελληνική επανάσταση, θα ήθελα να υπενθυμίσω, ως πρώην γενική γραμματέας του υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού, τη σειρά των ενεργειών που έγιναν κατά το διάστημα της προηγούμενης κυβέρνησης (καθώς η μνήμη ορισμένων φαίνεται να είναι τουλάχιστον επιλεκτική), τόσο για την επιστροφή των γλυπτών όσο και γενικότερα για τον αγώνα επιστροφής πολιτιστικών αγαθών στις χώρες προέλευσής τους.

Σχεδόν όλες οι ενέργειες που αναφέρονται στη συνέχεια, στις οποίες πρωτοστάτησε το υπουργείο Πολιτισμού σε συνεργασία με το υπουργείο Εξωτερικών, έχουν γνωστοποιηθεί στο ελληνικό κοινό με σειρά δελτίων Τύπου ή με άλλες ανακοινώσεις των εμπλεκομένων. Ξεχωρίζει η συνάντηση στα τέλη Ιουνίου 2018 του τότε πρωθυπουργού της Ελλάδας κ. Αλ. Τσίπρα με τη Βρετανίδα ομόλογό του κ. Τερέζα Μέι, κατά την οποία τέθηκε εμφατικά το θέμα της μόνιμης επιστροφής των γλυπτών του Παρθενώνα.

Η τριμελής επιτροπή του 15

Το 2015 ο τότε αναπληρωτής υπουργός κ. Ν. Ξυδάκης εξαρχής συνέστησε τριμελή συμβουλευτική επιτροπή για το θέμα των γλυπτών και προέβη σε σειρά δηλώσεων καθ’ όλο το διάστημα της θητείας του για το καίριο αυτό θέμα και για γενικότερα θέματα επαναπατρισμού αρχαιοτήτων στις χώρες προέλευσής τους. Με αφορμή μάλιστα την αποστολή στον Έλληνα υπουργό της νομικής γνωμοδότησης των τριών Βρετανών δικηγόρων Ρόμπερτσον, Πάλμερ και Αλαμουντίν - Κλούνεϊ, ο κ. Ξυδάκης είχε δηλώσει ότι η οδός για τη διεκδίκηση της επιστροφής των γλυπτών είναι η διπλωματική και η πολιτική.

Στην 70ή Σύνοδο του ΟΗΕ

Στο ίδιο πλαίσιο ο κ. Αρ. Μπαλτάς, κατά το διάστημα της θητείας του ως υπουργού Πολιτισμού και Αθλητισμού, προέβη σε σειρά δηλώσεων για το θέμα σε διεθνείς συναντήσεις με σπουδαιότερες την 70ή Σύνοδο της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ το φθινόπωρο του 2015, όπου παρουσίασε τον αγώνα της Ελλάδας για την επιστροφή των εθνικών πολιτιστικών θησαυρών, αναφερόμενος ειδικά στα γλυπτά του Παρθενώνα, και την 200ή Σύνοδο του Εκτελεστικού Συμβουλίου της UNESCO το 2016.

Η συνάντηση με τον Βρετανό υπουργό Πολιτισμού

Επί υπουργίας κ. Λυδίας Κονιόρδου, εξάλλου, αποφασίστηκε στο ανώτατο πολιτειακό επίπεδο η τήρηση της στρατηγικής της διεκδίκησης της επιστροφής και επανένωσης των γλυπτών προκρίνοντας τη διπλωματική οδό. Η ίδια η υπουργός έθεσε το θέμα πολύ υψηλά στην ατζέντα της. Το 2018, σε συνέχεια επίσκεψής της στο Λονδίνο και συνάντησής της με τον Βρετανό ομόλογό της, έθεσε στη βρετανική πλευρά το ζήτημα της επανένωσης των γλυπτών.

Στο πλαίσιο αυτό και για τον λόγο ότι η μακροχρόνια αυτή εκκρεμότητα αποτελεί κυρίαρχη προτεραιότητα του ΥΠΠΟΑ και της κυβέρνησης, απέστειλε σε συνέχεια της επίσκεψής της επιστολή προς τον Βρετανό ομόλογό της ζητώντας και επίσημα την επανεκκίνηση του διαλόγου για το ζήτημα και προσκαλώντας τη βρετανική πλευρά σε συνάντηση στην Ελλάδα για τον σκοπό αυτόν.

Η επιστολή για την έναρξη διαλόγου

Στη συνέχεια η πρώην υπουργός κ. Μυρσίνη Ζορμπά, απαντώντας σε επιστολή του Βρετανού ομολόγου της, ζήτησε ξανά με νέα επιστολή προς αυτόν την έναρξη διαλόγου για τη μόνιμη επιστροφή και επανένωση των γλυπτών.

Χαρακτηριστική ήταν η ομιλία της, όπως και του Προέδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας κ. Π. Παυλόπουλου, κατά τη διάρκεια της πολύ επιτυχημένης Διεθνούς Ημερίδας για την Επανένωση των γλυπτών που πραγματοποιήθηκε στο Μουσείο της Ακρόπολης τον Απρίλιο του 2019, με τη φροντίδα της Προεδρίας της Δημοκρατίας, του υπουργείου Πολιτισμού, της Διεθνούς Ενώσεως για την επανένωση των γλυπτών και του Μουσείου Ακροπόλεως.

Η κ. Ζορμπά ανέφερε ότι: «Στις περίπου τέσσερις προηγούμενες δεκαετίες υποστηρίξαμε ως χώρα και ως υπουργείο Πολιτισμού, με κάθε τρόπο και με κάθε επιχείρημα, ότι η επιστροφή των γλυπτών και η επανένωσή τους, προκειμένου το μνημείο να αποκτήσει την ακεραιότητά του, αποτελεί πολιτισμικό μονόδρομο. Αποτελεί μια διαρκή εκκρεμότητα που έχουμε χρέος να επιλύσουμε με διάλογο. Μια εκκρεμότητα ιστορική, πολιτισμική, επιστημονική, αισθητική, πολιτική και ηθική».

Διεκδίκηση, όχι δανεισμός

Είναι επίσης αξιοσημείωτο ότι στην εν λόγω ημερίδα ουδείς από τους διαπρεπείς επιστήμονες ή τα μέλη των εθνικών επιτροπών ανά τον κόσμο πρότεινε δανεισμό των γλυπτών, κάτι που ταυτόχρονα θα σήμαινε στην πράξη αναγνώριση της κυριότητάς τους από το Βρετανικό Μουσείο. Αντιθέτως, από τους περισσότερους ομιλητές τέθηκε εμφατικά το θέμα της διεκδίκησης της κυριότητας των παράνομα κατεχομένων γλυπτών. Επιπλέον το Μουσείο της Ακρόπολης έχει ξεκινήσει ομιλίες και συζητήσεις με ειδικούς επιστήμονες σε σχέση με τη μη νομιμότητα και την αρπαγή των γλυπτών από τον Έλγιν, με σημαντική πρόοδο στον τομέα αυτόν.

Οι ανωτέρω κινήσεις υποστηρίχθηκαν όλα τα προηγούμενα χρόνια από ένα δίκτυο δράσεων της Ελλάδας σε διεθνείς οργανισμούς και διεθνείς συναντήσεις που ασχολούνται με το κρίσιμο ζήτημα της παράνομης διακίνησης των πολιτιστικών αγαθών και τον επαναπατρισμό τους στις χώρες προέλευσης. Το όνομα της χώρας μας συνδέθηκε ακόμη πιο στενά με τον αγώνα για την καταπολέμηση της αρχαιοκαπηλίας και την επιστροφή των πολιτιστικών αγαθών στις χώρες προέλευσης, με προμετωπίδα τα γλυπτά του Παρθενώνα.

Η Διακυβερνητική της UNESCO

Σε σχέση με τα γλυπτά του Παρθενώνα κύριο ρόλο έχει η Διακυβερνητική Επιτροπή της UNESCO για την Προώθηση της Επιστροφής των Πολιτιστικών Αγαθών στις Χώρες Προέλευσης ή την Αποκατάστασή τους σε περίπτωση Παράνομης Ιδιοποίησης (ICPRCP).

Κατά τη Συνάντηση της Επιτροπής στο Παρίσι στις 29 και 30 Σεπτεμβρίου 2016, στο κείμενο της Σύστασης που υιοθετήθηκε ειδικά για το ζήτημα των γλυπτών του Παρθενώνα, η Επιτροπή σημειώνει τον σκεπτικισμό της για την προηγηθείσα απόρριψη από το Ηνωμένο Βασίλειο και το Βρετανικό Μουσείο της πρότασης της Ελλάδας για παραπομπή του ζητήματος στη διαδικασία Διαμεσολάβησης της UNESCO και καλεί τις δύο πλευρές να εντατικοποιήσουν τις προσπάθειές τους για την επίτευξη ικανοποιητικής λύσης στο μακροχρόνιο αυτό ζήτημα.

Κατά τη Συνάντηση της Επιτροπής στο Παρίσι στις 30 και 31 Μαΐου του 2018 αφενός επαναλαμβάνεται η παρότρυνση για τη συνεργασία Ελλάδας και Βρετανίας προς επίλυση του μακροχρόνιου ζητήματος και αφετέρου για πρώτη φορά αναγνωρίζονται οι ιστορικές, πολιτιστικές, νομικές και ηθικές διαστάσεις του ζητήματος της επιστροφής των γλυπτών, τα οποία ανήκουν σε εμβληματικό μνημείο παγκόσμιας κληρονομιάς. Το όλο θέμα υποστηρίχθηκε για πρώτη φορά από τη Γαλλία.

Επιτροπή για την κλοπή πολιτιστικών αγαθών

Ταυτόχρονα η χώρα μας έπαιξε πρωταγωνιστικό ρόλο, μαζί με άλλες χώρες που πλήττονται από την κλοπή πολιτιστικών τους αγαθών, στη λειτουργία του νεοσύστατου ειδικού οργάνου ελέγχου της εφαρμογής από τα κράτη - μέλη της Σύμβασης της UNESCO του 1970 για «τα ληπτέα μέτρα για την απαγόρευση και παρεμπόδιση της παράνομης εισαγωγής, εξαγωγής και μεταβίβαση της κυριότητας πολιτιστικών αγαθών».

Πρόκειται για την Επικουρική Επιτροπή της Σύμβασης του 1970, την Προεδρία της οποίας ανέλαβε η Ελλάδα για δύο έτη (2015 και 2016). Κατά το διάστημα αυτό διοργανώθηκαν, εκτός από το Παρίσι, και δύο διεθνείς συναντήσεις στους Δελφούς και το Ηράκλειο.

Επίσης, κατά το ίδιο διάστημα, η χώρα μας έπαιξε σημαντικό ρόλο, έχοντας αναλάβει την προεδρία και του Δευτέρου Πρωτοκόλλου της Σύμβασης της Χάγης για την Προστασία των Πολιτιστικών Αγαθών σε Περίπτωση Ένοπλης Σύρραξης. Κατά την περίοδο αυτή, τη σημαδεμένη από τα τραγικά γεγονότα της Μέσης Ανατολής, οι δύο ανωτέρω συμβάσεις υπήρξαν περισσότερο επίκαιρες παρά ποτέ σε σχέση με καταστροφή, κλοπή και παράνομη διακίνηση αρχαιοτήτων, ενώ οι συναφείς συνέργειες τις οποίες ανέπτυξαν οδήγησαν σε σειρά κοινών πρωτοβουλιών.

Συνεχείς επαφές για το επαναπατρισμό

Οι συνεχείς επαφές με τα κράτη - μέλη της UNESCO, η αδιάκοπη συμμετοχή στις διεθνείς συναντήσεις και συνέδρια των εμπειρογνωμόνων για τον επαναπατρισμό των πολιτιστικών αγαθών, όπου παρουσιαζόταν από όλους ως παράδειγμα ο εμβληματικός αγώνας της Ελλάδας για την επιστροφή των γλυπτών, η υπενθύμιση σε κάθε ομιλία του αγώνα αυτού συνέτειναν στην αύξηση του αριθμού των κρατών - μελών που μας υποστηρίζουν στο καίριο ζήτημα.

Στο ίδιο πλαίσιο είναι και η σχετική Απόφαση της Ολομέλειας της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ για την «Επιστροφή ή Απόδοση Πολιτιστικών Αγαθών στις χώρες προέλευσής τους», κατά τα έτη 2015 και 2018. Η εν λόγω Απόφαση εισάγεται ανά τριετία με πρωτοβουλία της Ελλάδας ενώπιον της Γενικής Γραμματείας του ΟΗΕ, τις σχετικές διαπραγματεύσεις συντονίζει το ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών και υιοθετείται ομόφωνα από τη Γενική Συνέλευση. Οι τελευταίες δύο Αποφάσεις, του 2015 και 2018, εμπεριέχουν για πρώτη φορά έμμεση παραπομπή στην επιστροφή των γλυπτών του Παρθενώνα.

Η ανασύσταση της αρμόδιας διεύθυνσης

Στα σημαντικά βήματα συγκαταλέγεται και η ανασύσταση το 2018 στο υπουργείο Πολιτισμού της καθ’ ύλην αρμόδιας Διεύθυνσης Τεκμηρίωσης και Προστασίας Πολιτιστικών Αγαθών, η οποία το 2014 είχε υποβαθμιστεί σε τμήμα.

Στις συζητήσεις για τη μόνιμη επιστροφή και επανένωση των γλυπτών τίθεται σταθερά το θέμα του αντιδώρου με περιοδικές εκθέσεις, σύμφωνα με τις διατάξεις του Ν. 3028/2002, και κατασκευή πιστών αντιγράφων από πεντελικό μάρμαρο για να τοποθετηθούν στη θέση τους στο Βρετανικό Μουσείο. Το Μουσείο όμως συζητά σταθερά μόνο το θέμα του δανεισμού επιμένοντας ότι τα γλυπτά του ανήκουν.

Για τον διεθνή αγώνα της Ελλάδας, ειδικά τα τελευταία χρόνια, στον τομέα του επαναπατρισμού των πολιτιστικών αγαθών στις χώρες προέλευσης τα κράτη - μέλη της UNESCO μας επαινούν και μας τιμούν. Είναι τουλάχιστον άδικο η ίδια η χώρα μας, με αφορμή εσωτερική αντιπαράθεση, να υποτιμά τον αγώνα αυτόν που οι ξένοι αναγνωρίζουν.

Το κλίμα διεθνώς έχει γίνει πολύ θετικό για την επιστροφή των γλυπτών στην Ελλάδα. Η ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης έχει αυξηθεί κατά πολύ αυξάνοντας παράλληλα τις ελπίδες μας για την οριστική επιστροφή. Σε αυτό συμβάλλουν και οι ανά την υφήλιο Εθνικές Επιτροπές. Περίπου το 80% των Βρετανών επιθυμεί την επιστροφή. Απαιτείται χρόνος, συνέχεια, συνέπεια, μεθοδικότητα και επιμονή, όχι πισωγυρίσματα και αντιφάσεις, που δυστυχώς εκπέμπουν λάθος μηνύματα. Η νέα κυβέρνηση πρέπει να ενώσει τη φωνή της με την προηγούμενη για τη μόνιμη επιστροφή και επανένωση των γλυπτών, ώστε το μνημείο - σύμβολο της χώρας και της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς να αποκτήσει την ακεραιότητά του στον φυσικό του χώρο, χωρίς συζητήσεις περί δανεισμού, ο οποίος στην πράξη σημαίνει αναγνώριση της κυριότητας του Βρετανικού Μουσείου, υιοθέτηση των θέσεών του και ακύρωση της προόδου των τελευταίων ετών.

* Η Μαρία Βλαζάκη είναι αρχαιολόγος, πρώην γενική γραμματέας του υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού και πρώην πρόεδρος της Επικουρικής Επιτροπής της Σύμβασης του 1970 της UNESCO

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL