Ο δημοφιλέστερος Ιταλός συγγραφέας, ένας από τους πιο πολυδιαβασμένους της εποχής μας, και από τους κορυφαίους της αστυνομικής λογοτεχνίας ο Αντρέα Καμιλέρι, πέθανε χθες από ανακοπή της καρδιάς. Πρίν από περίπου ένα μήνα μεταφέρθηκε με έμφραγμα στο νοσοκομείο Santo Spirito της Ρώμης και έκτοτε δεν ανένηψε από το κώμα που είχε πέσει. Εκείνη την ημέρα επρόκειτο να παρακολουθήσει την παράσταση του έργου του "Η αυτοϋπεράσπιση του Κάιν" στις Θέρμες Καρακάλα. Η πολιτική κηδεία του θα γίνει, σε στενό οικογενειακό περιβάλλον, όπως ήταν η επιθυμία του, σήμερα στις 3 το μεσημέρι, στο μη καθολικό νεκροταφείο, στο κέντρο της Ρώμης. Μετά την ταφή θα συναντηθούν εκεί οι αναγνώστες, οι φίλοι και σύντροφοί του για τον τελευταίο αποχαιρετισμό.
Παρά το προχωρημένο της ηλικίας του, είχε πατήσει πια τα 94, και παρ' ότι αναμενόμενος, ο θάνατός του γέμισε βαθιά θλίψη τους αναγνώστες τους εντός και εκτός Ιταλίας. Δεν είναι υπερβολή να πει κανείς ότι με τον θάνατο του Αντρέα Καμιλέρι η Ιταλία έχασε τη φωνή της συνείδησής της. Aριστερός διανοούμενος, ο Καμιλέρι δεν έπαψε ποτέ είτε διά στόματος Σάλβο Μονταλμπάνο, του περίφημου επιθεωρητή του, είτε στον δημόσιο λόγο του, να αποτελεί την αλογόμυγα στα καπούλια της εξουσίας. Θυμόσοφος και φιλοσοφών, εκπροσωπούσε αυτό το εν ανεπαρκεία πλέον είδος του ουμανιστή συγγραφέα, δείχνοντας μέσα από το έργο του τον στρεβλό δρόμο της σύγχρονης πραγματικότητας.
Σ' αυτό το μοτίβο ο επιθεωρητής ήρωάς του, εν μέρει άλτερ έγκο του, εν μέρει άλτερ έγκο της φωνής της λογικής και της ηθικής, δομήθηκε με στέρεα αριστερά ουμανιστικά υλικά αλλά και στα πρότυπα του σύγχρονου πολίτη που δεν αντιμάχεται την παράδοση ούτε αποστρέφεται τις προκλήσεις της νέας εποχής. Πληθωρικός και κριτικός, πνευματώδης, περιπαικτικός και καλοφαγάς, με λεπτό χιούμορ και βαθιά αντιρατσιστής, ένας ιδιότυπος δημόσιος λειτουργός με κριτική ματιά απέναντι στο νεοφιλελεύθερο μοντέλο αλλά και στη δομή της δημόσιας διοίκησης, σκληρός πολέμιος της διαφθοράς και χλευαστής της διαπλοκής, ο Σάλβο Μονταλμπάνο είναι ένας ανθρώπινος μπάτσος. Ένας αντιήρωας που δεν τον ενδιαφέρει το χρήμα και η φήμη, αλλά η δικαιοσύνη. Εκπροσωπεί το είδος του πολίτη που έχει γαλουχηθεί με τις αξίες του μεταπολεμικού κοινωνικού ευρωπαϊκού ιδεώδους διαθέτοντας ταυτόχρονα την αγωνία του μεσήλικα σε μια μεταιχμιακή εποχή αλλά και το ταμπεραμέντο του ιταλικού Νότου. Ήταν όμως και ένα δείγμα σεβασμού και βαθιάς εκτίμησης του Αντρέα Καμιλέρι στον Βαρκελωνέζο ομότεχνό του Μανουέλ Βάσκεθ Μονταλμπάν. Από το όνομά του πήρε το δικό του ο επιθεωρητής της Βιγκάτα.
Η φανταστική πόλη Βιγκάτα που εμπνέεται η πένα του Καμιλέρι, άλλωστε, φτιάχνεται για να χωρέσει τον Σάλβο και όλη τη σικελική κοινωνική διαστρωμάτωση που ο συγγραφέας ανατέμνει στα μυθιστορήματά του. Χωρίς να είναι πόλη, ούτε όμως και χωριό, η Βιγκάτα γίνεται η κοινότητα όπου τα πάθη και τα λάθη, ο αθώος και ο φταίχτης, η κοινωνική και η πολιτική συνθήκη, η διαπλοκή και το ψεύδος, η μικροπαγαποντιά αλλά και το οργανωμένο έγκλημα συγκροτούν την ανθρωπογεωγραφία και το πορτρέτο της σύγχρονης μεσογειακής κουλτούρας.
Ο Αντρέα Καμιλέρι δεν ήταν ο διανοούμενος του κλειστού γραφείου. Ήταν ακριβώς αυτό που εξέφρασε ο ομότεχνός του Ρομπέρτο Σαβιάνο, όταν έγινε γνωστός ο θάνατός του. "Σ' ευχαριστώ, μαέστρο", έγραψε, "γιατί πάντα έπαιρνες θέση και δεν έψαχνες ποτέ την εύκολη ουδετερότητα". Mαχητικός ως το τέλος, ο Καμιλέρι δεν έκρυψε τις ιδέες του. Υπήρξε μάλιστα ιδρυτικός μέλος του ψηφοδελτίου "Η άλλη Ευρώπη με τον Τσίπρα" στην Ιταλία. Διέκρινε αμέσως και κατέκρινε ευθέως τη Δεξιά απόκλιση της ιταλικής πολιτικής ζωής, δεν δίστασε να επιτεθεί στον ηγέτη της Λέγκας, αντιπρόεδρο και υπουργό Εσωτερικών Ματέο Σαλβίνι για τη στάση του στο μεταναστευτικό ζήτημα. "Ο Λεονάρντο Σάσα" έλεγε στη “Ρεπούμπλικα”, επικαλούμενος τον επίσης σπουδαίο Ιταλό ομότεχνό του, "είπε ότι, την παραμονή της ανόδου του φασισμού στην Ιταλία, ζήτησαν από έναν τυφλό αγρότη να πει πώς βλέπει το μέλλον. Και ο αγρότης απάντησε: Αν και είμαι τυφλός, το βλέπω μαύρο. Το ίδιο θα έλεγα και εγώ σήμερα. Στα 93 μου, ευρισκόμενος σε απόσταση αναπνοής από τον θάνατο, αφήνω μια χώρα που δεν περίμενα. Και για τον λόγο αυτό αισθάνομαι ότι απέτυχα ως Ιταλός πολίτης".
Στην ίδια μάλιστα συνέντευξη δεν έκρυψε ότι "συμμερίζομαι τις ανησυχίες του τελευταίου μου Μονταλμπάνο. Ποτέ δεν ήθελα να δω τον αντίπαλό του στην κυβέρνηση". Στο τελευταίο αστυνομικό του μυθιστόρημα, άλλωστε, ο Σάλβο Μονταλμπάνο αναλαμβάνει την ασφαλή αποβίβαση, την παροχή πρώτων βοηθειών στους πρόσφυγες και το ξεσκέπασμα των διακινητών.
Η αστυνομική λογοτεχνία για τον Καμιλέρι ήταν η αφορμή. Όπως έλεγε στον Ανταίο Χρυσοστομίδη, στην περίφημη σειρά, και βιβλίο, "Οι κεραίες της εποχής μας", "στο μεσογειακό αστυνομικό, ο κάθε συγγραφέας καταλήγει να ασχολείται λαθραία με κοινωνικοπολιτικές καταστάσεις της χώρας του". Γενικώς η λογοτεχνία, γιατί δεν έγραψε μόνο αστυνομικά μυθιστορήματα, για τον διάσημο Ιταλό συγγραφέα ήταν η αφορμή να μιλήσει για την εποχή μας, αλλά και για την ιστορία και την ιστορική μνήμη.
Λογοτεχνικό φαινόμενο ο ίδιος, ξεκίνησε τη συγγραφική του καριέρα στα 60 του χρόνια. Άφησε περισσότερα από 100 βιβλία, που στην Ελλάδα κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Πατάκης, Ελληνικά Γράμματα, Καστανιώτης, και μια συμπυκνωμένη σοφία εντός τους. Εκτός από μάστορας της πλοκής, αποδείχτηκε και μεγάλος τεχνίτης της γλώσσας, του «πατρικού» σικελικού ιδιώματος. Έγραψε επίσης δοκίμια για το θέατρο.
Γεννημένος στο Αγκριτζέντο της Σικελίας το 1925, σπούδασε λογοτεχνία χωρίς να πάρει πτυχίο, ενώ στο τέλος του Πολέμου έγινε μέλος του Ιταλικού Κομμουνιστικού Κόμματος. Αποφοίτησε από την Ακαδημία Δραματικής Τέχνης Silvio d'Amico (Accademia di Arte drammatica Silvio d'Amico) και ξεκίνησε να εργάζεται ως σκηνοθέτης και σεναριογράφος. Λόγω φρονημάτων δεν μπόρεσε να δουλέψει στη RΑΙ παρά μόνο στη δεκαετία του '60, ως θεατρικός σκηνοθέτης όμως σύστησε στην Ιταλία το θέατρο του παραλόγου ανεβάζοντας το 1958 "Το τέλος του παιχνιδιού" του Μπέκετ.
Σύσσωμος ο ιταλικός πολιτικός κόσμος εξέφρασε τα συλλυπητήριά του για τον θάνατό του.
Αλ. Τσίπρας: Η Ευρώπη θρηνεί
"Η Ευρώπη και όχι μόνο η Ιταλία θρηνεί σήμερα έναν από τους μεγαλύτερους συγγραφείς της, τον Αντρέα Καμιλέρι", τονίζει ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ Αλέξης Τσίπρας, σε ανάρτησή του στο Facebook. "Είχα τη τύχη να γνωρίσω τον σπουδαίο Σικελό δάσκαλο, όχι μόνο από τα βιβλία του αλλά και από την πολιτική του δράση, καθώς υπήρξε ιδρυτικό μέλος της κίνησης ‘Άλλη Ευρώπη με τον Τσίπρα’ στην Ιταλία, ενώ τα τελευταία τέσσερα χρόνια στήριξε από ψυχής τον δύσκολο αγώνα του ΣΥΡΙΖΑ και της κυβέρνησής του στην Ελλάδα. Ο Αντρέα που γνώρισα ήταν ένας γνήσιος διανοούμενος της Αριστεράς, μα πάνω απ' όλα ένας γλυκός άνθρωπος. Η απώλειά του θα είναι μεγάλη για τα γράμματα αλλά και για τις ιδέες της Αριστεράς. Τα ειλικρινή μου συλλυπητήρια στους οικείους του".
Πόλυ Κρημνιώτη
