Της Ρίας Καλφακάκου*
Οι επικείμενες εκλογές στις 7 Ιουλίου δεν αφορούν απλώς τη νίκη ενός κόμματος, μιας πολιτικής αντίληψης. Διαμορφώνουν το πλαίσιο για μια νέα κοινωνία, με διαφορετικές αξίες, όνειρα, διαψεύσεις, αυταπάτες.
Το 2010, μια κοινωνία διαβρωμένη από τον σοσιαλιστικό νεοφιλελευθερισμό του Σημίτη, το δανεικό χρήμα, την επιθυμία του εύκολου πλουτισμού, τη συνειδητή αδιαφορία για τη διαφθορά, από τη νιρβάνα της καλοζωίας, βρέθηκε ξαφνικά να τα χάνει όλα εν μια νυκτί με το πρώτο Μνημόνιο.
Τα μεσαία στρώματα, ζώντας σε μια πλαστή ευημερία, με σπίτι, εξοχικό και διακοπές στα νησιά, είδαν να μειώνονται τα εισοδήματά τους, βρέθηκαν να χρωστούν δόσεις που ξεπερνούσαν τα οικονομικά τους, το φάσμα της ανεργίας πρώτη φορά μετά από δεκαετίες άγγιζε τους τίμιους, φιλήσυχους και αυτάρεσκους μικροαστούς.
Ο φόβος για ένα όλο και χειρότερο αύριο, πιο πολύ και από τα υπαρκτά προβλήματα, δημιούργησε κατάθλιψη, μα γέννησε και θυμό. Η ανάγκη του συλλογικού, η αλληλεγγύη, τα κοινωνικά δικαιώματα αναδύθηκαν στο συνειδητό των λεγόμενων μικρομεσαίων από μνήμες παλιών αγώνων για τη δημοκρατία, την εργασία, την εκμετάλλευση, τις κοινωνικές αδικίες.
Ένα μικρό αριστερό κόμμα που μιλούσε για όλα αυτά, τα "θεωρητικά", τα χρόνια της ομαδικής αυταπάτης, ένα κόμμα που ώς τότε το αντιμετώπιζαν με συγκατάβαση, με καχυποψία, με συμπάθεια, αλλά όχι και πολύ στα σοβαρά, με έναν νέο δημοφιλή ηγέτη, ξαφνικά απέκτησε ακροατήριο σε ένα ολόκληρο έθνος. Και, ενάντια σε κάθε ιστορικό προηγούμενο, έγινε κυβέρνηση με πλήρη σεβασμό στις δημοκρατικές διαδικασίες. Έκανε συμβιβασμούς, υποχωρήσεις, λάθη και αστοχίες, μα κατάφερε να σταθεροποιήσει την οικονομία, να βγάλει τη χώρα από την επιτροπεία, να κρατήσει την κοινωνία όρθια, να διαχειριστεί με ανθρωπιά και αλληλεγγύη το μεγαλύτερο μεταναστευτικό ρεύμα που έζησε η Ευρώπη μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Όμως, όσο ο φόβος υποχωρούσε, όσο εδραιωνόταν η πεποίθηση πως τα χειρότερα πέρασαν, τόσο άλλαζε η διάθεση των μεσαίων στρωμάτων. Είναι διαχρονικό γνώρισμα της λεγόμενης μεσαίας τάξης, όλων ημών, να κυριαρχείται από δύο αντίθετες και αλληλοσυγκρουόμενες κατηγορίες συναισθημάτων: του θαυμασμού, του δέους και του κόμπλεξ απέναντι στο μεγάλο κεφάλαιο, τους πλούσιους, τους VIP, τους πετυχημένους. Ακόμα κι όταν αυτοί οι πετυχημένοι, δεν είναι καινοτόμοι επιχειρηματίες, καλοί επιστήμονες, άνθρωποι που παράγουν πλούτο, αλλά αδίστακτοι τυχοδιώκτες, αεριτζήδες, ανέντιμοι. Ακόμα κι αν είναι η αποθέωση του κιτς και του νεοπλουτισμού. Και της περιφρόνησης και απαξίωσης των φτωχών, των αποτυχημένων, των περιθωριακών, που εμπεριέχει έναν βαθύτατο τρόμο μην γυρίσει ο τροχός και τους (μας) πάρει η κατρακύλα σε ένα γύρισμα της τύχης.
Αυτός ο φόβος άλλοτε εκφράζεται ως σκληρότητα, άλλοτε ως συμπόνια και η φιλανθρωπία πάει χέρι - χέρι με την περιθωριοποίηση των τεμπέληδων, των ανάπηρων, των εξαρτημένων, των ψυχικά ασθενών. Και η νέα γενιά, καλομαθημένη, αλλά με αβέβαιο εργασιακό μέλλον, θυμωμένη με τους γονείς τους που μάλωναν για τα πολιτικά τρώγοντας καραβίδες στη Μύκονο και δεν έβλεπαν πως το ηφαίστειο έσκασε και η λάβα της οικονομικής κρίσης πλησιάζει, μια γενιά που έζησε με ελευθερία, δημοκρατία και δικαιώματα και δεν κατανοεί πως η έλλειψη δημοκρατίας αλλάζει την ποιότητα ζωής και την καθημερινότητα, αυτή νέα γενιά, λοιπόν, έγινε εν πολλοίς απολιτίκ, ζώντας μέρα με τη μέρα, υιοθετώντας το λάιφ στάιλ ή απομακρυνόμενη σε εξωκοινοβουλευτικούς πειραματισμούς.
Μετά λοιπόν τη σταθεροποίηση της οικονομίας, με τη συνειδητοποίηση πως τα χειρότερα πέρασαν, η διάθεση τόσο στους απλούς εργαζόμενους όσο και σε πολλά τμήματα της μεσαίας τάξης άρχισε να αλλάζει. Από τα όνειρα της συλλογικότητας για μια καλύτερη και πιο δίκαιη κοινωνία, μια κοινωνία για όλους, πέρασαν στις αυταπάτες της ατομικής επιτυχίας, της αριστείας του american dream: "Δεν θα γίνουν όλοι πλούσιοι, αλλά ίσως γίνω εγώ...". Φυσικά, υπάρχει η ατομικότητα, η ανάδειξη των ικανοτήτων και των ταλέντων καθενός, αλλά σε μια κοινωνία με κανόνες και ανθρωπιά, αλλιώς πάντοτε θα βρεθεί ο πιο άριστος από σένα και θα σε φάει.
Στις 7 Ιουλίου αυτές οι δύο διαφορετικές προσεγγίσεις θα συγκρουστούν. Ανάδειξη της ατομικότητας μέσα από τη συλλογικότητα, την αλληλεγγύη, την έγνοια για όλους ή η ανθρωποφαγική ανταγωνιστικότητα σε μια κοινωνία χωρίς μέτρο τον άνθρωπο.
Κριτική, πικρίες, λάθη, υπεροψίες, ναι, όλα αυτά μπορούμε να τα δούμε και να τα αναγνωρίσουμε. Όχι όμως να παραδώσουμε την κοινωνία στις νεοφιλελεύθερες αυταπάτες για τους λίγους εναλλασσόμενους άριστους και την αγωνία για το αύριο των υπόλοιπων που απαξιωτικά θα αναφέρονται ως μέτριοι.
Ας νικήσουν τα όνειρα!
* Η Ρία Καλφακάκου είναι καθηγήτρια στο ΑΠΘ
