Του Αλέξανδρου Τσαβδάρογλου*
Μετά την ψήφιση του νέου νόμου για τον Χωρικό Σχεδιασμό (Ν. 4447/2016) και την ολοκλήρωση μεγάλου μέρους των εφαρμοστικών του διατάξεων, βρισκόμαστε μπροστά στο μεγαλύτερο στοίχημα για την ανάπτυξη της χώρας. Ίσως και να είναι η πιο κρίσιμη χρονική στιγμή για την πορεία του Πολεοδομικού Σχεδιασμού στην Ελλάδα, μετά και τη συστηματική προσπάθεια αναδιάρθρωσης του συστήματος χωρικού σχεδιασμού που συντελείται τα τελευταία χρόνια.
Στεκόμαστε μπροστά στη μεγαλύτερη πρόκληση για τη χώρα μας που είναι η ολοκλήρωση του πολεοδομικού σχεδιασμού για κάθε δήμο της Ελλάδος. Η τεράστια αυτή προσπάθεια περνά μέσα από την εκπόνηση Τοπικών Χωρικών Σχεδίων, τα οποία αντικατέστησαν τα γνωστά Γενικά Πολεοδομικά Σχέδια. Αυτό που άρχισε δειλά - δειλά να ακούγεται πριν από λίγα χρόνια ως το πιο φιλόδοξο πολεοδομικό project όλων των εποχών και ως κάτι «πολύ καλό για να είναι αληθινό» αρχίζει και παίρνει σάρκα και οστά. Στους κύκλους των μηχανικών και στην Τοπική Αυτοδιοίκηση, κανείς ίσως δεν πίστευε ότι θα μπορούσε να προχωρήσει ένα τόσο μεγαλεπήβολο σχέδιο που θυμίζει την Επιχείρηση Πολεοδομικής Ανασυγκρότησης του 1983.
Η αρχή έγινε με τη θεσμοθέτηση των προδιαγραφών εκπόνησης των Τοπικών Χωρικών Σχεδίων (ΦΕΚ Β' 1975/6.6.2017) αλλά και τον καθορισμό των αμοιβών για την εκπόνησή τους (ΦΕΚ Β’ 1470/3.5.2019). Ενδιάμεσα, ανατέθηκε η μελέτη, η οποία θα αποτελούσε τη βάση του όλου εγχειρήματος αφού ουσιαστικά θα «προτεραιοποιούσε» τους ελληνικούς δήμους σε σχέση με την αναγκαιότητα εκπόνησης ενός Τοπικού Χωρικού Σχεδίου σε αυτούς και θα προχωρούσε σε μια ιεράρχησή τους. Η μελέτη αυτή ολοκληρώθηκε και παραδόθηκε στο υπουργείο πριν λίγους μήνες. Τα δύο πιο κρίσιμα βήματα από τα προαπαιτούμενα για την υλοποίηση αυτού του project ήταν η εξασφάλιση της χρηματοδότησης 200 εκατομμυρίων ευρώ από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων και η θεσμοθέτηση ενός ειδικού προγράμματος χορήγησης επενδυτικών δανείων στους ΟΤΑ για την εκπόνηση των Τοπικών Χωρικών Σχεδίων (ολοκληρώθηκαν πρόσφατα και τα δύο).
Η ιστορικότητα της στιγμής είναι τεράστια και γι’ αυτό απαιτεί ορθολογισμό και υπευθυνότητα από όλους τους εμπλεκόμενους φορείς. Μας δίνεται η ευκαιρία να προχωρήσουμε ένα βήμα παραπέρα, μετά από δεκαετίες εφαρμογής ενός ξεπερασμένου, ξεπεσμένου και γραφειοκρατικού συστήματος πολεοδομικού σχεδιασμού με δεκάδες ανεφάρμοστες διατάξεις, εκατοντάδες αλληλο-επικαλυπτόμενους νόμους, αναρίθμητες πολεοδομικές μελέτες που εγκρίθηκαν δεκαετίες μετά την έναρξη εκπόνησής τους και απώλεσαν την εγκυρότητα και επιστημονικότητά τους, καθώς και πάρα πολλά γενικά πολεοδομικά σχέδια που κόλλησαν σε κάποιο συρτάρι και δεν εγκρίθηκαν ποτέ. Έγινε ένα σημαντικό βήμα το οποίο θα μας επιτρέψει, σε συνδυασμό με την ολοκλήρωση των δασικών χαρτών αλλά και του κτηματολογίου, να μπούμε σε μια νέα εποχή, σε μια πραγματική τροχιά ανάπτυξης με σύγχρονα εργαλεία στη διάθεση το κράτους και των πολιτών.
Τον Σεπτέμβριο θα αρχίσει να υλοποιείται τμηματικά με τη συνεργασία ΥΠΕΝ, Πράσινου Ταμείου και ΟΤΑ, το μεγάλο πρόγραμμα εκπόνησης Τοπικών Χωρικών Σχεδίων για όλη την Ελλάδα με εξασφαλισμένη χρηματοδότηση από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων. Είναι κεφαλαιώδους σημασίας να στηρίξουν αυτή την προσπάθεια όλοι οι εμπλεκόμενοι φορείς και όλες οι παρατάξεις, αφού το μεγάλο στοίχημα της ολοκλήρωσης του πολεοδομικού σχεδιασμού δεν αφορά λιγότερο ή περισσότερο κάποιο τμήμα της κοινωνίας, αλλά είναι υπόθεση όλων μας. Ίσως αντιλαμβάνεται κανείς τη σημασία των παραπάνω από το γεγονός ότι για πρώτη φορά η ΕΤΕ χρηματοδοτεί «άυλες» επενδύσεις. Έτσι, μέσα από την υλοποίηση του προγράμματος αυτού, η χώρα μας θα αποκτήσει Τοπικά Χωρικά Σχέδια για όλους τους δήμους.
Τα Τοπικά Χωρικά Σχέδια θα αποτελέσουν τα πολεοδομικά και αναπτυξιακά «ευαγγέλια» των δήμων αφού θα καθορίσουν για μια δεκαπενταετία τη στρατηγική χωρικής ανάπτυξης που θα ακολουθήσουν και θα ορίσουν τις επιτρεπόμενες χρήσεις γης και τους όρους δόμησης. Θα μπορούμε πλέον να μιλάμε για ξεκαθάρισμα στο τοπίο της δόμησης και του “πολεοδομικού περιβάλλοντος” που θα επιφέρει την εδαφική και κοινωνική συνοχή, την απλοποίηση και διευκόλυνση των μικρών και μεγάλων επενδύσεων, την ενίσχυση της πολυκεντρικότητας και την επίτευξη οικονομικής ανάπτυξης, την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος και τη βιώσιμη ανάπτυξη και πάνω από όλα την εξασφάλιση κατοικίας, απασχόλησης και ποιότητας ζωής για όλους τους πολίτες.
* Ο Αλέξανδρος Τσαβδάρογλου είναι χωροτάκτης - πολεοδόμος μηχανικός
