Του Θανάση Κούτση*
- Το Εργατικό Κόμμα ήρθε τρίτο με 13,6%: όχι τόσο μεγάλη η συντριβή όσο των Συντηρητικών, συντριβή παρ’ όλα αυτά για ένα κόμμα που (κατά πάσα πιθανότητα και άνευ απροόπτου) θα κληθεί να γίνει ο βασικός κυβερνητικός εταίρος μετά τις επόμενες εθνικές εκλογές. Καθώς το κεντρικό διακύβευμα των ευρωεκλογών ήταν σαφώς το Μπρέξιτ, οι Εργατικοί πλήρωσαν την επαμφοτερίζουσα στάση τους στο θέμα. Για να κυριολεκτούμε, την ανυπαρξία στάσης τους, παρά τις προσπάθειες για κάποιου τύπου μέση, νηφάλια οδό. «Εμμ... Καλό θα ήταν να φύγουμε, αλλά όχι με αυτή τη συμφωνία... Ίσως θα πρέπει να διαπραγματευτούμε μια νέα, ήπια συμφωνία... Μήπως να ανακαλέσουμε το άρθρο 50 και να παραμείνουμε; Αλλά δεν είμαστε κυβέρνηση, δεν μπορούμε να αποφασίσουμε εμείς... Μήπως να κάναμε νέο δημοψήφισμα; Ναι, αλλά σε αυτή την περίπτωση μάλλον θα τασσόμασταν υπέρ της παραμονής... Μμμ... Κι αν πάλι κέρδιζε το Μπρέξιτ; Μμμ... Θα θέλατε λίγο ακόμα τσάι; Μπισκοτάκι της θείας Μίλντρεντ θα πάρετε;»
Βασικά, καλησπέρα σας. Στην πραγματικότητα, δεν υπάρχουν ουσιαστικές ειδήσεις από τη Βρετανία. Η περιδίνηση τύπου «ακέφαλο κοτόπουλο» συνεχίζεται μετ’ επιτάσεως, απλώς η φίρμα «Ηνωμένο Βασίλειο» είναι ακόμη πολύ μεγάλη για να δείξει σημεία απαξίωσης μέσα σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα.
Παρ’ όλα αυτά, η ροή της ειδησεογραφίας είναι ασταμάτητη.
Η Τερέζα Μέι παραιτείται συγκινημένη, έχοντας (μάλλον δικαίως) κερδίσει τον τίτλο του χειρότερου μεταπολεμικού πρωθυπουργού. Παραμένει, όμως, έως ότου επιλεγεί ο διάδοχός της.
Στην κούρσα διαδοχής του Συντηρητικού Κόμματος, και άρα του πρωθυπουργικού αξιώματος, έσπευσε να δηλώσει πρώτος-πρώτος συμμετοχή ο Μπόρις Τζόνσον, ο ελαφρώς φαιδρός μπρεξιτάκιας, πρώην δήμαρχος Λονδίνου, τον οποίο επιθυμεί ως νέο πρωθυπουργό κατά δήλωσή του ο Τραμπ (με τον οποίο, κρίνοντας από την εμφάνιση και τη γενικότερη συμπεριφορά, θα μπορούσαν να είναι αδέλφια). Ο Τζόνσον, όμως, τουλάχιστον δημοσίως, αποφεύγει να ανταποκριθεί στο «αίσθημα» και έτσι δεν συναντήθηκε μαζί του κατά την επίσκεψη Τραμπ στο Λονδίνο.
Οι υπόλοιποι ενδεχόμενοι -κάποιοι ίσως επικρατέστεροι του Μπόρις- Συντηρητικοί υποψήφιοι μάλλον δεν έχουν να επιδείξουν κάτι λαμπερότερο από τη σπεσιαλιτέ Turnip Surprise («Γογγύλι - Έκπληξη») του Μπώλντρικ στη Μαύρη Οχιά («Η έκπληξη είναι ότι δεν περιέχει τίποτε άλλο από γογγύλι»).
Στις ευρωεκλογές, όπου η Βρετανία συμμετείχε, αλλά θα είναι σαν να μην συμμετείχε, διότι εκκρεμεί το Μπρέξιτ, το παραδοσιακό κομματικό δίπολο απλώς καταστράφηκε. Με τη συμμετοχή να κυμαίνεται στο 37%, μεγάλος νικητής αναδείχτηκε ο συνδυασμός με τη γενόσημη ονομασία «Κόμμα Μπρέξιτ» (30,5% των ψήφων), ο νέος κομματικός σχηματισμός του Νάιτζελ Φάρατζ (ο ηγέτης του παλαιού UKIP).
Ο οποίος Φάρατζ, μετά τα παραμύθια που είχε αραδιάσει κατά τη διάρκεια του δημοψηφίσματος περί κερδών της βρετανικής οικονομίας από την έξοδο από την Ε.Ε., κρατούσε «χαμηλό προφίλ» (δηλαδή δεν θεωρούνταν ακριβώς η ενσάρκωση της όποιας «σοβαρότητας»). Αλλά τώρα υπερηφάνως θα κηρύττει εντός Ε.Ε. την έξοδο από την Ε.Ε.
Δεύτεροι αναδείχθηκαν οι νεκραναστημένοι Φιλελεύθεροι Δημοκράτες (με 19,6%), ως η κυριότερη μετριοπαθής φωνή υπέρ της παραμονής στην Ε.Ε. Τέταρτοι οι αριστερόστροφοι Πράσινοι με 11,8% και πέμπτοι, καταρρακωμένοι, οι Συντηρητικοί με 8,8%.
Το καλό νέο: μετά το επανειλημμένο λούσιμο με μιλκσέικ, ο Τόμμυ Ρόμπινσον της ακροδεξιάς αντι-ισλαμικής English Defense League επέστρεψε σπίτι του για να στεγνώσει. Κάτι που χαιρετίστηκε από την ανακουφισμένη βρετανική κοινωνία. [Άσχετος συνειρμός: αν κάποιος ακροδεξιός είχε εισπράξει ανάλογο αριθμό γιαουρτιών εν Ελλάδι, ακόμη θα διοργανώνονταν πάνελ κατά της βίας και όλο και κάποιος έγκριτος δημοσιογράφος θα εξίσωνε τα μιλκσέικ με τα μαχαίρια].
Το Εργατικό Κόμμα ήρθε τρίτο με 13,6%: όχι τόσο μεγάλη η συντριβή όσο των Συντηρητικών, συντριβή παρ’ όλα αυτά για ένα κόμμα που (κατά πάσα πιθανότητα και άνευ απροόπτου) θα κληθεί να γίνει ο βασικός κυβερνητικός εταίρος μετά τις επόμενες εθνικές εκλογές. Καθώς το κεντρικό διακύβευμα των ευρωεκλογών ήταν σαφώς το Μπρέξιτ, οι Εργατικοί πλήρωσαν την επαμφοτερίζουσα στάση τους στο θέμα. Για να κυριολεκτούμε, την ανυπαρξία στάσης τους, παρά τις προσπάθειες για κάποιου τύπου μέση, νηφάλια οδό. «Εμμ... Καλό θα ήταν να φύγουμε, αλλά όχι με αυτή τη συμφωνία... Ίσως θα πρέπει να διαπραγματευτούμε μια νέα, ήπια συμφωνία... Μήπως να ανακαλέσουμε το άρθρο 50 και να παραμείνουμε; Αλλά δεν είμαστε κυβέρνηση, δεν μπορούμε να αποφασίσουμε εμείς... Μήπως να κάναμε νέο δημοψήφισμα; Ναι, αλλά σε αυτή την περίπτωση μάλλον θα τασσόμασταν υπέρ της παραμονής... Μμμ... Κι αν πάλι κέρδιζε το Μπρέξιτ; Μμμ... Θα θέλατε λίγο ακόμα τσάι; Μπισκοτάκι της θείας Μίλντρεντ θα πάρετε;».
Με τους μπλαιρικούς να απεχθάνονται τον Κόρμπυν περισσότερο από τη Μέι, ήταν βέβαιη η αποσυσπείρωση. Ειδικά από τη στιγμή όπου, σε επίπεδο θολωμένων ψηφοφόρων, οι υπέρ του Μπρέξιτ θεωρούσαν ότι οι Εργατικοί υποστηρίζουν την παραμονή, ενώ οι υπέρ της παραμονής θεωρούσαν ότι υποστηρίζουν το Μπρέξιτ.
Πράξη δεύτερη: Μπαίνει ο Τραμπ.
Ακολουθώντας την επίσημη πρόσκληση της βασίλισσας, ο πρόεδρος των ΗΠΑ επισκέφθηκε με αυξημένη αυτοπεποίθηση τη Βρετανία. Πίσω από τις παράτες, αλλά και τις έντονες λαϊκές αντιδράσεις, υπάρχει ένα σχεδόν αγωνιώδες ζήτημα: η σύναψη μιας εμπορικής συμφωνίας με τις ΗΠΑ. Διότι ωραία τα συνθήματα «να πάρουμε πίσω τη Βρετανία», αλλά χωρίς ισχυρούς εμπορικούς εταίρους καμία μεγάλη οικονομία δεν μπορεί να επιβιώσει στα χρόνια της παγκοσμιοποίησης. Ρωτήστε Ρήγκαν και Θάτσερ, αυτοί έστρωσαν το έδαφος.
Έτσι, σε περίπτωση Μπρέξιτ, και ειδικά «σκληρού» (όπως τάζει λ.χ. ο Μπόρις Τζόνσον), η «δουλεία» προς την ηπειρωτική Ευρώπη θα μετατραπεί σε «δουλεία» προς τις υπερατλαντικές ΗΠΑ. Εκεί όπου ένα Εθνικό Σύστημα Υγείας όπως το βρετανικό θεωρείται περίπου ύβρις, και εκεί όπου οι επάρατες γραφειοκρατικές διαδικασίες των Βρυξελλών δεν υπάρχουν, αλλά μαζί τους δεν υπάρχουν και ορισμένες ρυθμίσεις. Οπότε όρεξη να έχουν οι Βρετανοί να τρώνε αμερικάνικα κοτόπουλα, πλυμένα με χλωρίνη. Και να χρεώνονται με υπέρογκους λογαριασμούς νοσηλείας.
Μετά από όλα αυτά, η εικόνα γίνεται κάπως πιο ξεκάθαρη -και γεμάτη ερωτηματικά.
Με ορόσημο το Μπρέξιτ, το Ηνωμένο Βασίλειο κυριεύεται από μια παραλυτική αδυναμία διακυβέρνησης. Μια έντονη πόλωση, ασυνήθιστη για τη χώρα, έχει χτιστεί πάνω στο δίλημμα της παραμονής ή όχι στην Ε.Ε. Σύμφωνα με όλες τις μέχρι στιγμής μετρήσεις κοινής γνώμης, κανένας πόλος δεν έχει πάρει ουσιαστικό προβάδισμα επί του άλλου -η παραμονή συνήθως έχει ένα προβάδισμα μερικών μονάδων, κάτι που όμως σημαίνει βαθύτερο διχασμό σε περίπτωση νέου δημοψηφίσματος.
Το κλασικό διπολικό πολιτικό σκηνικό καταρρέει και μένει οι πόλοι να διαμορφωθούν εκ νέου. Και, προς το παρόν τουλάχιστον, ο διαχωρισμός δεν γίνεται με βάση κάποια κοινωνικά προτάγματα -δύσκολο από μόνο του σε μια περίοδο όπου η κοινωνία θεωρείται άθροισμα ατομικοτήτων, συνοδευόμενη από την απαξίωση πασών των ιδεών που κίνησαν την Ιστορία κατά τον 20ό αιώνα. Η νέα πολιτική διαίρεση χτίζεται πάνω στον άξονα του Μπρέξιτ: ένας καθαρά «ιδεολογικός» (δηλαδή περίπου φαντασιακός) διχασμός, με ρεαλιστικότατες όμως επιπτώσεις.
Μια ενδεχόμενη νίκη των Εργατικών ίσως απαλύνει αυτή τη μετατόπιση του πολιτικού. Αλλά ίσως και όχι.
* Δημοσιογράφος
