Του Γιάννη Κιμπουρόπουλου
Οι κάλπες έχουν ανοίξει -ενδεχομένως να έχουν κλείσει κιόλας την ώρα που διαβάζονται αυτές οι γραμμές-, οπότε δυνάμεθα και δικαιούμεθα να επιχειρήσουμε μια πιθανολόγηση και αξιολόγηση των κριτηρίων με τα οποία οι Έλληνες ψηφοφόροι πήγαν να ψηφίσουν. Ενδείξεις πολλές δεν έχουμε, οι δημοσκοπήσεις μετρούσαν μια πρόθεση ψήφου, μια καταλληλότητα και «γεια σου», τα ευρωπαϊκά κριτήρια ήταν από θολά έως εξαφανισμένα και η «εθνικοποίηση» της αναμέτρησης που επέβαλε η πόλωση δυσκόλεψε ακόμη περισσότερο τον μέσο ψηφοφόρο να αντιληφθεί το νόημα αυτής της ουσιαστικά μοναδικής κάθε πέντε χρόνια επαφής του με τους θεσμούς της Ε.Ε.
Εξαίρεση αποτελεί η έρευνα που έγινε για λογαριασμό του Ινστιτούτου Konrad Adenauer, think tank του κόμματος των Γερμανών Χριστιανοδημοκρατών, της CDU. Γιατί το Konrad Adenauer Stiftung θέλησε να μετρήσει ειδικά τις ευρωπαϊκές διαθέσεις των Ελλήνων είναι ένα άλλο θέμα, ας το αντιπαρέλθουμε. Το σίγουρο είναι ότι τα ευρήματα της έρευνας είναι ενδιαφέροντα και ενδεικτικά των αντιφάσεων που διαπερνούν τη στάση των Ελλήνων έναντι της Ε.Ε., έπειτα από δέκα χρόνια ανελέητης δοκιμασίας στο «σωφρονιστήριό» της.
Κατ’ αρχάς, ο βαθμός εμπιστοσύνης στην Ε.Ε. ως θεσμό είναι τραγικά χαμηλός: μόλις 28,8% των ερωτηθέντων απαντούν ότι «μάλλον ή σίγουρα την εμπιστεύονται», επίδοση πολύ κάτω από θεσμούς όπως η οικογένεια, ο στρατός, η Εκκλησία, το εθνικό Κοινοβούλιο ή τα κόμματα. Ακόμη χαμηλότερη εμπιστοσύνη δηλώνεται στο Ευρωκοινοβούλιο και στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Η χαμηλή εμπιστοσύνη είναι σαφώς υψηλότερη από αυτήν που είχε καταγράψει η έρευνα της ίδιας εταιρείας -της MRB- πριν από τρία χρόνια, αλλά για ένα εκλογικό σώμα που καλείται να προσέλθει μαζικά στις κάλπες και να αναδείξει νέο Ευρωκοινοβούλιο είναι πολύ κακό ψυχολογικό εφαλτήριο.
Τα πράγματα είναι χειρότερα στην καταγραφή της διάθεσης έναντι του ευρώ. Παρότι αυτοί που τάσσονται υπέρ της αποχώρησης δεν υπερβαίνουν πια το 12%, μόνο το 35,7% είναι πιστοί στο κοινό νόμισμα. Η πλειονότητα, το 43,7%, αισθάνονται εγκλωβισμένοι σε αυτό. Είναι μάλιστα χαρακτηριστικό ότι αυτό το ποσοστό των «εγκλωβισμένων» είναι 10 μονάδες υψηλότερο από το 2012.
Στον αντίποδα της δυσφορίας για το ευρώ βρίσκεται η αίσθηση που επικρατεί στην πλειονότητα, για την ακρίβεια στο 64,1%, ότι η Ελλάδα «ωφελήθηκε ή μάλλον ωφελήθηκε» από τη μακρόχρονη παραμονή της στην Ε.Ε. Ωστόσο, αυτή η υψηλή επίδοση είναι σχεδόν είκοσι ποσοστιαίες μονάδες κάτω από την αντίστοιχη πριν από 13 χρόνια, το 2006. Το 60,6% θεωρεί ότι η Ελλάδα θα ωφεληθεί και στο μέλλον από την παραμονή της στην Ε.Ε. Συνολικά, οι «ικανοποιημένοι και αισιόδοξοι» για το μέλλον υπερτερούν με ποσοστό 54%, αλλά είναι κατά 12 μονάδες λιγότεροι από τους «αισιόδοξους» του 2006. Οι αρνητικές αναφορές στην Ε.Ε. υπερτερούν των θετικών, ενώ το 60% δεν πιστεύει ότι η Ε.Ε. κινείται στη σωστή κατεύθυνση. Τέλος, στα κριτήρια ψήφου υπερτερούν αισθητά -46%- αυτοί που επιλέγουν κόμμα και πρόσωπα για να τους εκπροσωπήσουν στο Ευρωκοινοβούλιο, ενώ το 40,9 ομολογεί ότι ψηφίζει με εθνικά κριτήρια.
Αντιφατική μεν, πλην ρεαλιστική και οδυνηρά βιωματική είναι η στάση των πολιτών έναντι της Ε.Ε., ένας βιωματικός ευρωσκεπτικισμός. Αφηγείται μια πορεία 38 χρόνων στη διάρκεια της οποίας καταγράφηκαν για άλλους οφέλη, για άλλους απώλειες και καταστροφές. Αφηγείται επίσης την ολέθρια σχέση με το κοινό νόμισμα, η παραμονή στο οποίο αξιολογείται ως «φυλακή», τη μόνη εναλλακτική έναντι μιας αποχώρησης που παρουσιάστηκε ως «θανατική ποινή». Αφηγείται τη δεκαετία της σκληρής τιμωρίας και τη χρήση της ελληνικής κοινωνίας ως δομικού υλικού για να αποφευχθεί η διάλυση της Ευρωζώνης και η κατάρρευση των τραπεζών της, μια πραγματικότητα που κυνικά και επίσημα ομολόγησε εδώ και λίγες το ΔΝΤ. Και, τέλος, καταγράφει μια σχεδόν σχιζοειδή σύγκρουση προσδοκιών για το μέλλον: ενώ οι περισσότεροι αναγνωρίζουν ότι η Ε.Ε. δεν κινείται στη σωστή κατεύθυνση -όπως άλλωστε κάνουν όλες οι πολιτικές ομάδες από την Άκρα Δεξιά ώς την Αριστερά-, την ίδια στιγμή είναι αισιόδοξοι για το μέλλον της Ε.Ε. Τι σημαίνει αυτό; Υπάρχει, άραγε, η προσδοκία ενός ευεργετικού σοκ που θα αλλάξει την κατεύθυνση της Ε.Ε.; Αλλά προς τα πού; Η σύνθεση του νέου Ευρωκοινοβουλίου είναι η μοναδική ένδειξη που θα έχουμε από αύριο.
