Του Αλέκου Καποδίστρια*
Η Έξυπνη Πόλη είναι ένα θέμα που ακούγεται πολύ τα τελευταία χρόνια, με τα Τρίκαλα να αποτελούν ελληνικό παράδειγμά, ενώ φιλοξενείται ως θέση σε πολλά προγράμματα δημοτικών παρατάξεων.
Επί της ουσίας η ιδέα στηρίζεται στην αξιοποίηση της σύγχρονης τεχνολογίας για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής της πόλης. Αυτό αφορά βασικούς τομείς του διοικητικού έργου, οι οποίοι μπορούν να διευκολυνθούν με τη χρήση τεχνολογικών εφαρμογών που στηρίζονται σε συλλογή και αξιοποίηση δεδομένων από τον πολίτη - χρήστη.
Η προσέγγιση αυτή, αν και επικεντρώνεται στη βελτίωση της ποιότητας ζωής του πολίτη, εκφράζει περισσότερο μια τεχνοκεντρική αντίληψη, η οποία πολλές φορές δεν αντιλαμβάνεται βασικές κοινωνικές ανάγκες ή, εν πάση περιπτώσει, δεν τοποθετεί αυτές τις ανάγκες στο επίκεντρο του δημοτικού προγραμματισμού. Τέτοια ανάγκη ισχυριζόμαστε ότι είναι η βελτίωση του επιπέδου της φυσικής δραστηριότητας των κατοίκων μιας πόλης.
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, η τέταρτη κατά σειρά αιτία θανάτων είναι η ελλιπής σωματική δραστηριότητα, η οποία συνδέεται με την αύξηση των μη μεταδιδόμενων νοσημάτων. Το στοιχείο αυτό έχει οδηγήσει σε μια σειρά παρεμβάσεων σε παγκόσμιο και ευρωπαϊκό επίπεδο, οι οποίες επικεντρώνονται στην καταμέτρηση και την αύξηση του επιπέδου της φυσικής δραστηριότητας.
Σημαντική παρέμβαση σε παγκόσμιο επίπεδο είναι το Active Kids Global Alliance. Στην πρωτοβουλία αυτή συμμετέχουν 49 χώρες από 6 ηπείρους, οι οποίες μετρούν με συστηματικό τρόπο συγκεκριμένους δείκτες φυσικής δραστηριότητας, που έχουν οριστεί από τον ΠΟΥ, για τα παιδιά και τους εφήβους, και παρεμβαίνουν με σκοπό τη βελτίωση αυτών των δεικτών.
Οι δείκτες αυτοί είναι:
1. Η συμμετοχή στα οργανωμένα σπορ
2. Η φυσική δραστηριότητα/αγωγή στο σχολείο
3. Το επίπεδο της φυσικής κατάστασης
4. Το ενεργό παιχνίδι σε φυσικό χώρο
5. Η μετακίνηση με σωματικό τρόπο
6. Οι καθιστικές συνήθειες
7. Η επιρροή της οικογένειας και των φίλων
8. Οι κοινωνικές και περιβαλλοντικές παράμετροι
9. Η κρατική υποστήριξη
Η διασπορά αυτών των δεικτών αναδεικνύει τον πολύ-παραγοντικό χαρακτήρα της μέτρησης και βελτίωσης του επιπέδου της φυσικής δραστηριότητας και τον πολύ σημαντικό ρόλο της πόλης και της γειτονιάς ως προς αυτό.
Σε επίπεδο πόλης μια παρέμβαση για τη βελτίωση του επιπέδου της φυσικής δραστηριότητας των παιδιών και των εφήβων είναι αυτή που επιχειρεί να αντιμετωπίσει σοβαρά κοινωνικά και περιβαλλοντικά προβλήματα της πόλης.
Όσον αφορά τους κρίσιμους δείκτες 1, 2 και 3, η συμμετοχή στα οργανωμένα σπορ, η φυσική δραστηριότητα/αγωγή στο σχολείο και το επίπεδο της φυσικής κατάστασης των παιδιών και των εφήβων, μπορούν να μετρηθούν με συστηματικό τρόπο στο επίπεδο μιας δημοτικής ενότητας, να τεθούν στόχοι και να οργανωθούν πολυδιάστατες παρεμβάσεις για τη βελτίωσή τους. Ενδεικτικά αναφέρω: παρεμβάσεις και συμπλήρωση των δημοτικών χώρων οργανωμένης άθλησης, παρεμβάσεις και αξιοποίηση των χώρων άθλησης των σχολείων, προγράμματα επιχορήγησης της οργανωμένης άθλησης, προγράμματα συστηματικών ελέγχων υγείας και φυσικής κατάστασης κ.α.
Οι δείκτες 4 και 5 συνδέονται απολύτως με τον δείκτη 8. Τόσο το ενεργό παιχνίδι σε φυσικό χώρο όσο και η μετακίνηση με σωματικό τρόπο επηρεάζονται από κοινωνικές και περιβαλλοντικές παραμέτρους. Μια πόλη, για να υποστηρίξει την βελτίωση αυτών των δεικτών, θα πρέπει να παρέμβει στους ελεύθερους χώρους της και να δημιουργήσει προϋποθέσεις ασφαλούς πρόσβασης και ασφαλούς παιχνιδιού, συμπεριλαμβανομένης της φύλαξης, του φωτισμού, κ.λπ, αυτών των χώρων. Θα πρέπει, επίσης, να γίνει μια πόλη φιλική στον περιπατητή, το δρομέα και τον ποδηλάτη. Οι παρεμβάσεις αυτές γίνονται ακόμη πιο σημαντικές στις υποβαθμισμένες γειτονιές, καθώς αποτελούν μέσο της κοινωνικής και περιβαλλοντικής τους αναβάθμισης.
Οι δείκτες 6 και 7, η καθιστική ζωή και η επιρροή της οικογένειας και των φίλων, εξελίσσονται αντιστρόφως ανάλογα με τη βελτίωση των υπολοίπων δεικτών, απαιτούν όμως την προσοχή της δημοτικής ενότητας, τόσο ως έμπρακτη απόδειξη της αποτελεσματικότητας μιας πολιτικής για την προαγωγή της φυσικής δραστηριότητας όσο και ως αυτόνομος παράγοντας διαμόρφωσης ανθυγιεινής και αντι-κοινωνικής συμπεριφοράς. Μας ενδιαφέρει να γνωρίζουμε πόσα παιδιά και έφηβοι περνούν περισσότερες από 3 ώρες την ημέρα μπροστά από τον υπολογιστή τους, μας ενδιαφέρει ο χρόνος που διαθέτουν για φιλίες, μακριά από την οθόνη, μας ενδιαφέρουν τα προγράμματα οικογενειακής ενημέρωσης - παρέμβασης για την αξία της δραστήριας κοινωνικής ζωής και για τους τρόπους της προαγωγής της.
Τέλος, σε ό,τι αφορά το δείκτη 9, μια δημοτική στρατηγική βελτίωσης του επιπέδου της φυσικής δραστηριότητας των παιδιών και των εφήβων δεν μπορεί παρά να υπολογίζει και στην ενίσχυση των κρατικών πόρων και θεσμών στην κατεύθυνση αυτή. Ισχυριζόμαστε, μάλιστα, ότι μια τέτοια στρατηγική επαναπροσδιορίζει τις προτεραιότητες στη χάραξη της πολιτικής για το μαζικό αθλητισμό και την υγεία σε εθνικό επίπεδο και ωθεί σε καινούργιο προσανατολισμό ή στη διαμόρφωση νέων υποστηρικτικών θεσμών.
Σε κάθε περίπτωση ο στόχος για μια πόλη δραστήρια είναι στόχος για μια πόλη ανθρώπινη και είναι εφικτός στην κλίμακα μιας δημοτικής ενότητας. Οδηγεί σε ολιστική, χωροταξική, περιβαλλοντική και κοινωνική προσέγγιση της πόλης και δεν περιορίζεται σε αυστηρά οριοθετημένους τομείς. Κυρίως αποτελεί σημαντική συνεισφορά της πόλης στον τομέα της πρόληψης της υγείας και βελτιώνει σημαντικά τη ποιότητα της ζωής.
* Δρ Αθλητικής Κοινωνιολογίας, δ/ντης Εθνικού Κέντρου Αθλητικών Ερευνών
