Του Γιάννη Κιμπουρόπουλου
Η απορία μου εδώ και καιρό είναι η εξής: τι ζόρι τραβάει το ΔΝΤ, θεσμικός εγγυητής της καπιταλιστικής Διεθνούς, με τις ανισότητες και δηλώνει επανειλημμένα τη «βαθιά ανησυχία του για τη διεύρυνσή τους»; Τι πρόβλημα έχει με την κραυγαλέα συσσώρευση πλούτου από ελάχιστους; Γιατί η κ. Λαγκάρντ θέλει διεθνή συνεργασία, ώστε τα οικονομικά οφέλη της παγκοσμιοποίησης να τα μοιράζονται όλοι; Γιατί καταγγέλλει τις στρατηγικές ελαχιστοποίησης της φορολόγησης των μεγάλων πολυεθνικών, την ώρα που κάθε νεοφιλελεύθερος που σέβεται τον εαυτό του κοιμάται και ξυπνά βρίζοντας την «υπερφορολόγηση»;
Διατρέχοντας μερικές από τις αναλύσεις του ΔΝΤ, του ΟΟΣΑ και άλλων ευαγών διεθνών οργανισμών έχει κανείς την αίσθηση ότι έχουν προσβληθεί από κάποιον «αντικαπιταλιστικό ιό» ή από υπερβολική συμπόνια για τους παρείσακτους του παγκοσμιοποιημένου καπιταλισμού. Το σκηνικό επαναλήφθηκε στην εαρινή σύνοδο ΔΝΤ - Παγκόσμιας Τράπεζας στην Ουάσιγκτον. Όπου, πέρα από τις ανησυχίες για την οικονομική συγκυρία -την επιβράδυνση της παγκόσμιας ανάπτυξης, την υπερφόρτωση της Ευρωζώνης με τοξικά δάνεια, τα υψηλά επίπεδα δημοσίου χρέους- επαναλήφθηκαν οι κοινοτοπίες: να αντιμετωπιστούν οι ακραίες ανισότητες, η διεύρυνση της φτώχειας στις περισσότερες περιοχές του πλανήτη και η φορολογική «ασυλία» που απολαμβάνουν τα πολυεθνικά μονοπώλια της λεγόμενης «4ης Βιομηχανικής Επανάστασης».
Οι οικονομολόγοι, αλλά και η ηγεσία του ΔΝΤ, της Παγκόσμιας Τράπεζας και του ΟΟΣΑ, σε γενικές γραμμές φαίνεται να συμμερίζονται κάποιες από τις προτάσεις του Τομά Πικετί, συγγραφέα του πολυδιαφημισμένου βιβλίου «Το Κεφάλαιο τον 21ο αιώνα», για ομοιόμορφη θέσπιση από τις χώρες της Ε.Ε. τεσσάρων φόρων -στις μεγάλες εταιρείες, στα ετήσια εισοδήματα άνω των 200.000 ευρώ, στην ακίνητη περιουσία άνω του 1 εκατ. ευρώ και στις υψηλές εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα-, ώστε να διαμορφωθεί ένας ευρωπαϊκός προϋπολογισμός που θα χρηματοδοτεί την έρευνα, την εκπαίδευση, την κατάρτιση, την ένταξη των μεταναστών και, τελικά, τη μείωση των ανισοτήτων σε κάθε χώρα και ανάμεσα στις χώρες της Ε.Ε. Κάτι ανάλογο υπονοεί η Κριστίν Λαγκάρντ, όταν προβάλλει την ανάγκη μιας ανανεωμένης διεθνούς συνεργασίας για «δικαιότερη κατανομή των οφελών της παγκοσμιοποίησης».
Παρότι προτάσεις αυτού του τύπου κατατείνουν σε μια ουτοπική προσπάθεια «εκδημοκρατισμού» του καπιταλισμού, κάθε άλλο παρά αδιάφορες μπορούν να χαρακτηριστούν. Θυμίζουν αρκετά την -προβοκατόρικη στην εποχή της- διακήρυξη του Κέινς υπέρ της «ευθανασίας του ραντιέρη», με ανελέητη φορολόγηση του λιμνάζοντος πλούτου, προκειμένου να εξασφαλιστούν πόροι για δημόσιες επενδύσεις. Αλλά θυμίζουν, αντίστροφα, και την προ τριακονταετίας επαγγελία του νεοφιλελευθερισμού ότι ο «εκδημοκρατισμός» του καπιταλισμού θα επιτευχθεί μέσω της κατάργησης κάθε ρύθμισης στις αγορές και κάθε κρατικής παρέμβασης στην οικονομία.
Εκ του αποτελέσματος διαπιστώνεται ότι και τα δυο μοντέλα «εκδημοκρατισμού» του καπιταλισμού, σε όποιο βαθμό δοκιμάστηκαν μεταπολεμικά, απέτυχαν παταγωδώς στη βασική τους διακήρυξη. Οι εισοδηματικές ανισότητες διευρύνθηκαν σχεδόν ομοιόμορφα τόσο κατά την περίοδο της «κεϋνσιανής συναίνεσης», όσο και στις τρεις τελευταίες δεκαετίες κυριαρχίας του νεοφιλελευθερισμού. Κι αυτό δεν είναι τόσο παράδοξο όσο φαίνεται. Και τα δυο μοντέλα προσπάθησαν να διαμορφώσουν το ιδανικό περιβάλλον αναπαραγωγής του κεφαλαίου, αδιατάρακτης από κυκλικές κρίσεις, κοινωνικές αναταραχές, πολιτικούς κλυδωνισμούς. Άρα, να διασφαλίσουν την κερδοφορία του. Αλλά το κέρδος του κεφαλαίου δεν είναι ορφανό. Έχει κατόχους με ταπεινά, άπληστα ένστικτα, που η «αναπαραγωγή του κεφαλαίου» τούς είναι αδιάφορη μπροστά στην επ' άπειρον και επ' αόριστον αύξηση του ατομικού πλούτου τους. Πρακτικά, αυτό σημαίνει ότι δεν υπάρχει καπιταλισμός χωρίς απληστία, χωρίς ιδιοποίηση του κοινωνικού πλούτου, χωρίς αέναη διεύρυνση των ανισοτήτων.
Αυτό είναι απίθανο να το αγνοούν η Λαγκάρντ και οι ομότιμοί της. Προ μηνών, η διευθύντρια του ΔΝΤ, μιλώντας πάλι για τις «ανισότητες», αποκάλυψε τις δυο πηγές της ανησυχίας της: Πρώτον, προειδοποίησε για μια νέα «εποχή οργής» - τα "Κίτρινα Γιλέκα" είχαν μόλις κάνει την εμφάνισή τους στους δρόμους του Παρισιού. Δεύτερον, αναρωτήθηκε τι θα συμβεί όταν τα ανίσχυρα κράτη θα αδυνατούν να αντιμετωπίσουν γιγάντια παγκόσμια μονοπώλια της τεχνολογίας. Εδώ μάλλον εκφράζεται ο υπαρξιακός φόβος της πολιτικής και τεχνοκρατικής ελίτ ότι κάποια στιγμή θα συνθλιβεί κι αυτή ανάμεσα στα δισεκατομμύρια των παρείσακτων και στην ανεξέλεγκτη ισχύ των ελαχίστων. Ας πρόσεχαν...
