Live τώρα    
23°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Ελαφρές νεφώσεις
23 °C
22.0°C25.2°C
3 BF 51%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
23 °C
20.8°C25.4°C
2 BF 41%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
20 °C
19.9°C21.6°C
4 BF 55%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Σποραδικές νεφώσεις
21 °C
20.4°C20.8°C
2 BF 68%
ΛΑΡΙΣΑ
Αίθριος καιρός
24 °C
23.9°C24.0°C
0 BF 33%
Η τέχνη του δρόμου υπό διωγμό
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Η τέχνη του δρόμου υπό διωγμό

Της Γεωργίας Βασσάλου*

Συναντώνται σχεδόν παντού. Είναι οι «άνθρωποι του δρόμου»: οι μουσικοί της πόλης, οι υπαίθριοι χειροτέχνες, οι πλανόδιοι κοσμηματοπώλες, οι ζογκλέρ των φαναριών, οι περφόρμερς των υπόγειων διαβάσεων. Αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της αστικής φυσιογνωμίας των μεγάλων ή των μικρών πόλεων.

Στήνουν πρόχειρους πάγκους, απλώνουν την πραμάτεια τους, εκθέτουν στους περαστικούς τα προσεγμένα και καλοδουλεμένα χειροτεχνήματά τους και, αν ρωτήσεις, έχουν να αφηγηθούν τις πιο όμορφες και ασυνήθιστες ιστορίες. Γεμίζουν με τις μελωδίες, τους ήχους και τα τραγούδια τους το γρήγορο διάβα των περαστικών, συνοδεύουν τις περιηγήσεις των τουριστών, ξαφνιάζουν ευχάριστα όσους προσπερνούν και καλύπτουν τη μονοτονία κάθε πολύβουης πόλης.

Από την καλοκουρδισμένη λατέρνα της Ερμού στο κέντρο της Αθήνας μέχρι τα μουσικά συγκροτήματα στην Καπνικαρέα, στη σκιά της Ακρόπολης ή παρακάτω στην Αποστόλου Παύλου, μέχρι και τον σταθμό του Θησείου με τους χειροτέχνες, ένα σκηνικό της Αθήνας στήνεται με πολύ μεράκι και όρεξη και είναι «ανοιχτό» και προσβάσιμο για όλους. Ανάλογες εστίες πολιτισμού και τέχνης συναντώνται στα πιο κεντρικά σημεία της Θεσσαλονίκης. Στην πλατεία Αριστοτέλους, στη νεανική και πολυσύχναστη πλατεία Ναυαρίνου, αλλά και κατά μήκος της παραλίας, σε κάθε απρόσμενη ή μη γωνιά, οι μουσικοί της δίνουν ζωντάνια στην πόλη, και ξεχωρίζουν από τη βαβούρα όταν οι ρυθμοί της καθημερινότητας γίνονται ανυπόφορα γρήγοροι. Νεανικά συγκροτήματα, ζωηρές μπάντες ή σόλο καλλιτέχνες εκφράζονται μέσα από την τέχνη τους, σε μια διαρκή διαλεκτική σχέση με το κοινό.

Δεν τους οφείλουμε,όμως, μόνο το ευχάριστο μουσικό άκουσμα, αλλά και την ίδια την παραγωγή μελωδιών, αρμονίας και ρυθμών. Ενώ, δηλαδή, η ηλεκτρική - ηλεκτρονική αναπαραγωγή της μουσικής οδηγεί σε αντιγραφές, το άμεσο άκουσμα οδηγεί στον αυτοσχεδιασμό.

Οι καλλιτέχνες του δρόμου συνθέτουν διαχρονικά την πιο ζωντανή πτυχή του λαϊκού πολιτισμού κάθε εποχής. Οι ίδιοι ζουν με αξιοπρέπεια και βιοπορίζονται από την τέχνη τους. Προσφέρουν ψυχαγωγία έναντι ενός ιδιαίτερα χαμηλού - συνήθως συμβολικού αντιτίμου - το οποίο αυθόρμητα τους προσφέρουν οι περαστικοί. Οι άνθρωποι αυτοί ούτε επαιτούν ούτε εγκληματούν.

Όσο κι αν τα παραπάνω μοιάζουν κάπως αυτονόητα, οι καλλιτέχνες του δρόμου συχνά ωστόσο βρέθηκαν ή εξακολουθούν να βρίσκονται διωκόμενοι για την διάπραξη του αδικήματος της επαιτείας. Με μια αναχρονιστική - και εν πολλοίς στιγματιστική - διάταξη1 και μια κακή εφαρμογή του νόμου, η τέχνη βρίσκεται ξαφνικά στο εδώλιο και οι καλλιτέχνες κατηγορούμενοι σαν φιλοχρήματοι ή φυγόπονοι επαίτες (που προκαλούν δημόσια βλάβη ή θέτουν σε διακινδύνευση την έννομη τάξη).

Τα σχετικά πρόσφατα περιστατικά στη Θεσσαλονίκη (προσαγωγή νεαρής μουσικού) πυροδότησαν έντονες κοινωνικές αντιδράσεις: συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας, οργανωμένες παρεμβάσεις σχολείων, μουσικών συλλόγων, κ.ά., συγκέντρωσαν την προσοχή των μέσων ενημέρωσης και των κοινωνικών δικτύων. Εν τέλει, χάρη στην πρωτοβουλία και την άμεση κινητοποίηση του βουλευτή Θεσσαλονίκης Νίκου Παρασκευόπουλου, έγινε το αυτονόητο. Το θέμα ήρθε στη Βουλή, η φωνή χιλιάδων ανώνυμων πολιτών δυνάμωσε, και το κύμα συμπαράστασης έγινε τελικά πάνδημο.

Πρώτα κατατέθηκε κοινοβουλευτική ερώτηση την οποία συνυπέγραψαν 47 βουλευτές και εν συνεχεία βουλευτική τροπολογία με την οποία προτάθηκε η κατάργηση του επίμαχου άρθρου (πλέον απέκτησε ισχύ νόμου, ν. 4571/2018, άρθρο 23). Οι αυθόρμητοι πανηγυρισμοί ήταν δηλωτικοί μιας μεγάλης νίκης, αλλά και της κατάργησης μιας αδικίας, που διαιωνιζόταν σε βάρος χιλιάδων καλλιτεχνών - δημιουργών. Χαρακτηριστικά, η αιτιολογική έκθεση της σχετικής τροπολογίας σημείωνε ότι: «Το αδίκημα της επαιτείας ανήκει στην κατηγορία των ψευδοαδικημάτων, καθώς κανένα έννομο αγαθό δεν προσβάλλεται από την πράξη αυτή».

Οι μουσικοί της πόλης άνοιξαν το δρόμο. Το πρώτο θετικό βήμα έγινε και ήταν νικηφόρο. Ίσως, το επόμενο μεγάλο βήμα είναι η επαγγελματική κατοχύρωση των δικαιωμάτων των χειροτεχνών, οι οποίο αναγκάζονται συνεχώς υπό την απειλή αστυνομικής καταστολής να εγκαταλείπουν τη δουλειά από την οποία βιοπορίζονται, και να εξοντώνονται κοινωνικά και οικονομικά.

Ο δήμος, η περιφέρεια, η Πολιτεία, με τους κεντρικούς μηχανισμούς που διαθέτουν, οφείλουν να μεριμνήσουν για τα αιτήματα των χειροτεχνών και να αναλάβουν πρωτοβουλίες. Σίγουρα όχι δια της επιβολής αυστηρών ποινικών κυρώσεων ή της πολιτικής της μηδενικής ανοχής. Η επιβίωσή τους και η διατήρηση της τέχνης τους είναι υπόθεση όλων. Η κοινωνία σίγουρα δεν κινδυνεύει από την δράση τους. Η αντιστροφή των όρων και των ισορροπιών συμβίωσης ίσως να είναι και αυτό ένα ακόμη από τα συμπτώματα της μακρόχρονης οικονομικής κρίσης.

1 Στη χώρα μας, ο Ποινικός Νόμος του 1834, του Βαυαρού Λουδοβίκου Μάουρερ, εισάγει για πρώτη φορά την ποινικοποίηση της επαιτείας σε ειδικό κεφάλαιο υπό τον τίτλο «φυγοπονία, επαιτεία, αγυρτεία και γοητεία». Έκτοτε, επήλθαν αρκετές αλλαγές. Λόγου χάρη με τον ν. 1681/1919 καταργείται η διάταξη για την επαιτεία, η οποία και τιμωρείται ως πλημμέλημα χωρίς επιβαρυντικές διατάξεις. Περαιτέρω ελάφρυνση καθιερώνεται το 1937 και 1940. Ο ισχύων Ποινικός Κώδικας, μέχρι πρόσφατα, σε ειδική διάταξη (άρθρο 407) όριζε ότι «όποιος επαιτεί από φυγοπονία ή φιλοχρηματία ή κατά συνήθεια τιμωρείται με κράτηση έως έξι (6) μήνες ή με πρόστιμο έως τρεις χιλιάδες (3.000) ευρώ. H χρηματική ποινή μπορεί να επιβληθεί και μαζί με την ποινή της κράτησης».

* Δικηγόρος

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL