Του Γιάννη Κουτσοκώστα
To φαινόμενο των «μπόγδανων» πάντα ευδοκιμούσε στα... περιβόλια της ενημέρωσης και στα φανταχτερά σαλόνια της δημοσιογραφίας. Υπήρχαν παντού και υπάρχουν γύρω μας. Όχι ως σπάνιο, αλλά ως διαδεδομένο είδος. Κάποιοι διαθέτουν ικανότητες, προσόντα και περγαμηνές, έχουν παρελθόν, ξέρουν να ελίσσονται και να προστατεύουν το... παντεσπάνι του μέλλοντός τους. Άλλοι, δυστυχώς οι περισσότεροι, εμφανίζονται από το πουθενά, συνήθως ανασύρονται από τα αζήτητα, δεν διαθέτουν ένσημα, ούτε περγαμηνές, πολλές φορές ούτε καν τα στοιχειώδη πιστοποιητικά γνώσεων, εμπειριών και ικανοτήτων. Διαθέτουν όμως άλλα ακαταμάχητα προσόντα: θράσος και αμετροέπεια προς την κοινωνία, φιγούρα και έπαρση προς τον χώρο της εργασίας, ευκαμψία και δουλικότητα προς τον εργοδότη - αφεντικό.
Όσοι περνούν τις... οντισιόν «εκπαιδεύονται» για τα περαιτέρω, λουστράρονται για να γυαλίζουν και να ακονίζουν δόντια και μολύβια και αμολιούνται στην αρένα. Εκεί, όποιον πάρει ο χάρος. Πρώτα «θύματά» τους, συνήθως οι αδύναμοι, οι ανυπεράσπιστοι και οι διαφορετικοί. Μετά, στο στόχαστρο μπαίνουν οι ενοχλητικοί, οι «αντίπαλοι» του αφεντικού (πολιτικοί, οικονομικοί και άλλοι) καιο στο τέλος η ίδια η κοινωνία και, φυσικά, πάντα η ενημέρωση. Έτσι λειτουργεί αυτό το είδος των «λειτουργών» της ενημέρωσης. Όλοι κάποιες φορές ξεφεύγουν. Οι πιο έμπειροι και οι πιο έξυπνοι προσέχουν, φυλάγονται, ξέρουν να καλύπτουν τα νώτα τους. Οι άλλοι όμως, τυφλωμένοι από τα λαμπερά φώτα των τηλεοπτικών προβολέων και αλλοπαρμένοι από τη δύναμη που τους δανείζει το αφεντικό, εκστασιάζονται. Μεγαλοπιάνονται, μετρούν το μπόι με τον ίσκιο τους, χάνουν τον έλεγχο, ξεπερνούν κάθε μέτρο και όριο, αυτονομούνται και στο τέλος την πατάνε. Γιατί, έχοντας ήδη κάνει τη δουλειά με την οποία έχουν επιφορτιστεί, θεωρούνται πλέον άχρηστοι. Και αποτίθενται εκεί από όπου ξεκίνησαν. Στα αζήτητα. Μέχρι να βρεθεί ο επόμενος.
Κάπως έτσι εξελίσσονται τα πράγματα και αυτό είναι το μείζον θέμα. Εντάξει, τους "μπόγδανους" πολλοί εμίσησαν, τις μπογδανιές όμως; Γιατί, εδώ που τα λέμε, το πρόβλημα βρίσκεται στο μοντέλο της μπογδανιάς που εκκολάπτεται συστηματικά, συντηρείται αενάως και έχει πάρει διαστάσεις επιδημίας. Και είναι πρόβλημα γιατί αντιβαίνει σε κάθε έννοια δημοσιογραφικής δεοντολογίας και κυρίως γιατί υπονομεύει το απόλυτο και συνταγματικά καθιερωμένο δικαίωμα των πολιτών για έγκυρη, αντικειμενική και αξιόπιστη ενημέρωση και ψυχαγωγία.
Για την... τιμή και όχι την αξία
Ασφαλώς, η ποιότητα της ενημέρωσης, και μάλιστα της τηλεοπτικής, δεν πάσχει μόνο στην Ελλάδα, δεν είναι μόνο ελληνικό το πρόβλημα. Η περίφημη «τέταρτη εξουσία» λειτουργούσε πάντα στο πλευρό κάθε εξουσίας, διατηρούσε ωστόσο μια σχετική αυτονομία. Απλά, τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα το κακό έχει παραγίνει. Με κάποιες φωτεινές εξαιρέσεις να επιβεβαιώνουν τον κανόνα, έχει μετατραπεί σε πιστή θεραπαινίδα κυρίως της οικονομικής αλλά και της πολιτικής εξουσίας. Διολίσθησε σε αυτό τον ρόλο όταν έπαψε να ανήκει, να διοικείται και να διακονείται ιδιοκτησιακά, διοικητικά και δημοσιογραφικά από ανθρώπους της ενημέρωσης. Όταν πέρασε στον έλεγχο οικονομικών παραγόντων, οι οποίοι τη χρησιμοποιούσαν απλά και μόνο για την εξυπηρέτηση των δικών τους συμφερόντων. Τότε ήταν που άρχισε να την ενδιαφέρει η τιμή και όχι η αξία της ενημέρωσης. Με το πόσο... πωλείται και πώς ανταλλάσσεται και όχι με το πώς προσφέρεται και πώς εξυπηρετείται αυτό το δημόσιο αγαθό. Έτσι, η ενημέρωση μπερδεύτηκε με την προπαγάνδα και η δημοσιογραφία έγινε μέσο εξυπηρέτησης οικονομικών, πολιτικών και ιδιοτελών συμφερόντων. Αυτό το μοντέλο υπηρετούν οι ποικιλώνυμοι "μπόγδανοι" της ενημέρωσης, οι οποίοι προφανώς θεωρούν ότι δουλειά του δημοσιογράφου δεν είναι να καταγράφει τα συμβαίνοντα, αλλά να τα μετατρέπει σε... συμφέροντα για τον εργοδότη του, τον πολιτικό του προϊστάμενο και φυσικά για τον ίδιο. Το ότι κάποιοι στην πορεία την πατάνε και μένουν εκτός νυμφώνος λίγη σημασία έχει. Η ουσία βρίσκεται στο ότι αυτό το μοντέλο, που τείνει να κυριαρχήσει στον τηλεοπτικό μας μικρόκοσμο, γίνεται επικίνδυνο. Γιατί δεν θολώνει απλά και μόνο την εικόνα της δημοσιογραφίας και την ποιότητα της ενημέρωσης, αλλά πλήττει βάναυσα και την ποιότητα της δημοκρατίας στη χώρα.
