Του Ιωάννη Ψυχάρη*
Μπορεί οι ρυθμίσεις της αγοράς εργασίας να μην εμπίπτουν στο κύριο πεδίο της επιστημονικής μου εξειδίκευσης, ωστόσο υπάρχουν ευρύτερα ζητήματα από την θεσμοθέτηση του κατώτατου μισθού που άπτονται της οικονομικής και αναπτυξιακής πολιτικής της χώρας μας και για τα οποία θα ήταν όχι απλά σκόπιμο, αλλά απαραίτητο να γίνει ένας σχολιασμός.
Το πρώτο σχετίζεται με την έντονη απορρύθμιση και υποβάθμιση της εργασίας και της αμοιβής της εργασίας κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης. Σε μια εποχή όπου η εργασία και η αμοιβή της εργασίας δέχτηκαν ισχυρές πιέσεις, μια αποκατάσταση της αμοιβής της εργασίας, ξεκινώντας από τη ρύθμιση του ελάχιστου ορίου, αποτελεί ελάχιστη οφειλή στην υποστήριξη εκείνου του συντελεστή που συμβάλλει ουσιαστικά στην λειτουργία της οικονομίας και έχει πληγεί δυσανάλογα κατά τη διάρκεια της κρίσης.
Το δεύτερο σημείο ξεφεύγει από τη σημειολογία και την υπεράσπιση της εργασίας και εμπίπτει στο πεδίο της απήχησης που μπορεί να έχει αυτή ρύθμιση στην πραγματική οικονομία. Η αύξηση του κατώτατου μισθού θα λειτουργήσει ευεργετικά και στην οικονομία γενικότερα, καθώς η αύξηση του εισοδήματος στις χαμηλότερες εισοδηματικές κατηγορίες θα επιφέρει αύξηση της ζήτησης και μάλιστα στη βασική κατανάλωση, που αποτελεί στοιχείο της καθημερινότητας των νοικοκυριών και της οικονομίας. Μια αύξηση του κατώτατου μισθού θα επιδράσει ceteris paribus στην αύξηση της ζήτησης, καθώς η οριακή ροπή προς κατανάλωση είναι μεγαλύτερη στις μικρότερες εισοδηματικές ομάδες απ’ ό,τι στα ψηλότερα εισοδήματα.
Τρίτον, μήπως η αύξηση του κατώτατου μισθού οδηγήσει σε μείωση της απασχόλησης; Παρότι σε αυτό το πεδίο έχει αναπτυχθεί πλούσιος διάλογος που εξετάζει πολλά ενδεχόμενα κάτω από διαφορετικές συνθήκες, η βιβλιογραφία παρέχει πλήθος περιπτώσεων όπου η αύξηση του κατώτατου μισθού όχι μόνο δεν προκάλεσε μείωση, αντίθετα επέφερε αύξηση της απασχόλησης. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, η κλασική εργασία που δημοσιεύτηκε και η συζήτηση που ακολούθησε σε ευρύτατης αναγνώρισης περιοδικό οικονομικής επιστήμης για τις επιδράσεις του κατώτατου μισθού στην απασχόληση στο Νιού Τζέρσεϊ ("American Economic Review", Vol. 84, No. 4, pp. 772-793, 1994). Το πρόσφατο πόρισμα της ελληνικής επιτροπής εμπειρογνωμόνων (Δεκέμβριος 2018) εκτιμά ότι μια αύξηση του κατώτατου μισθού της τάξης του 10% θα επιφέρει μικρό επιπρόσθετο μισθολογικό βάρος - που ποικίλλει από 1,6% στη μεταποίηση και δεν ξεπερνάει το 5% στις μικρές επιχειρήσεις και στην εστίαση. Επίσης, σχετική οικονομετρική έρευνα (Γεωργιάδης, Καπλάνης, Μοναστηριώτης, 2018) εξετάζει τις αλλαγές στον κατώτατο μισθό στην Ελλάδα την τελευταία δεκαετία και αδυνατεί να βρει στοιχεία για αρνητικές επιπτώσεις στην απασχόληση.
Παρ' όλα αυτά, πολλά θα μπορούσαν να αναφερθούν ώστε αυτή ρύθμιση να επιφέρει τα επιθυμητά αποτελέσματα στην οικονομία και στα νοικοκυριά. Είναι δυνατόν παράγοντες όπως η φορολογική και ασφαλιστική μεταχείριση και ιδίως ο προσδιορισμός του αφορολόγητου ορίου εισοδήματος να περιορίζουν ή και να αναιρέσουν την επενέργεια της αύξησης του κατώτατου μισθού στην οικονομία και στα νοικοκυριά. Όμως, σε καμιά περίπτωση δεν μπορεί η πρωτοβουλία για την αύξηση του κατωτάτου μισθού να μην αποτελεί μια ενέργεια προς την κατεύθυνση που αποδίδει στην εργασία το ελάχιστο που οφείλεται να της αποδοθεί μετά την απορρύθμιση που έχει υποστεί μέσα στην οικονομική κρίση και ότι επίσης είναι απολύτως συμβατή με μια πολιτική μείωσης των ανισοτήτων και ενίσχυσης της οικονομικής ανάπτυξης. Η χρησιμότητα του κατώτατου μισθού άλλωστε υποστηρίζεται από μια σειρά από διεθνείς οργανισμούς, όπως η Διεθνής Οργάνωση Εργασίας (ILO) και ο ΟΟΣΑ και από σχεδόν όλους τους φορείς άσκησης πολιτικής μετά την οικονομική κρίση.
Η θωράκιση του μέτρου με προϋποθέσεις αποτελεσματικής εφαρμογής και οι ασφαλιστικές δικλείδες που πρέπει να το συνοδεύουν για να αποφεύγουν οι στρεβλώσεις είναι κάτι που πρέπει να προσεχθεί και επαφίεται στους φορείς άσκησης οικονομικής και αναπτυξιακής πολιτικής και της συνεργασίας που οφείλουν να αναπτύξουν με τους παραγωγικούς φορείς και τις συλλογικές μορφές οργάνωσης και εκπροσώπησης των εργαζομένων.
* Ο Ιωάννης Ψυχάρης είναι καθηγητής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, Τμήμα Οικονομικής και Περιφερειακής Ανάπτυξης
Βιβλιογραφικές αναφορές
Card, D., Krueger, A.B. (1994). "Minimum Wages and Employment: A Case Study of the Fast Food Industry in New Jersey and Pennsylvania". "American Economic Review", 84: 772-93
Georgiadis A., Kaplanis I. and Monastiriotis V. (2018). "The impact of minimum wages on wages and employment: evidence from Greece". GreeSE Paper No131, LSE (December)
Βεληζιώτης, Μ., Γούλας, Δ., Καπλάνης, Ι., Μοναστηριώτης, Β. και Μούτος, Θ. (Δεκέμβριος 2018). Πόρισμα της Επιτροπής Ανεξάρτητων Εμπειρογνωμόνων για το όριο του νομοθετημένου κατώτατου μισθού, ΚΕΠΕ
