του Δημήτρη Σκαρπαλέζου*
Ένας από τους κινδύνους της Συμφωνίας των Πρεσπών είναι ότι μπαίνει στον επικίνδυνο χώρο του ελέγχου των ιστορικών φαντασιώσεων από έναν λαό σε έναν άλλο!
Φαίνεται ότι, μετά από την Ελλάδα, η Βουλγαρία θέλει και αυτή να νουθετήσει τη Βόρεια Μακεδονία για το δικό της ιστορικό αφήγημα (Ίσως σε κατεύθυνση παράλληλη με αυτή των δικών μας εθνικιστών).
Η δημιουργία όλων των εθνών συνδέεται με την ανάπτυξη ενός ιστορικού αφηγήματος που με τους στόχους του και με τη λειτουργία του δεν είναι και δεν μπορεί να είναι απόλυτα ιστορικό και “αληθές”. Το μόνο που μπορούμε να ζητήσουμε είναι ένας λαός, με τη δική του πορεία, να βρει τον δρόμο στο μυθικό του ιστορικό αφήγημα, ώστε να μην απέχει εξαιρετικά από τα δεδομένα της ιστορικής έρευνας (και να μην οδηγεί σε διαιωνιζόμενα μίση).
Η απαίτηση να προσαρμόσει ένας λαός τους δικούς του ιστορικούς μύθους στους μύθους ενός άλλου ισχυρότερου αποτελεί κάτι σαν την απαίτηση του νικητή να ασπαστούν οι ηττημένοι τη δική του ποικιλία Χριστιανισμού ή Ισλάμ.
Όταν οι Γάλλοι λένε “οι πρόγονοί μας οι Γαλάτες”, δεν λένε μια αναμφισβήτητη ιστορική αλήθεια, αλλά τοποθετούν μια συναισθηματική μυθική συνέχεια και συγγένεια με έναν άλλο λαό που έζησε στον ίδιο τόπο πριν από αυτούς.
Όταν ένας άσπρος Μεξικανός Πρόεδρος βαφτίζει το παιδί του “Κουαχτεμόκ” (Cuauhtémoc), δηλαδή το όνομα του τελευταίου αρχηγού των Αζτέκων που αντιστάθηκε στους Ισπανούς, δεν λέει ότι είναι Αζτέκος, αλλά ότι διεκδικεί μια φαντασιακή συνέχεια με τον λαό που ενδεχόμενα υποδούλωσαν οι πρόγονοί του ή άλλοι "Μεξικανοί" (άλλωστε “Μεξικανός" και Μέξικο ήταν ένα από τα ονόματα που έδιναν στον εαυτό τους και στην πόλη τους οι ηττηθέντες Αζτέκοι).
Όταν οι Έλληνες λένε οι πρόγονοί μας οι Σπαρτιάτες, οι Αθηναίοι ή οι πρόγονοί μας οι Μακεδόνες του Μεγαλέξανδρου, δεν εκφράζουν μια ιστορική αλήθεια, αλλά μια συνέχεια ιστορικού αφηγήματος (κάθε αφήγημα είναι από μόνο του κομμάτι της πραγματικότητας).
Οι πιθανότητες να κατάγεται ένας Έλληνας κάτοικος της Μακεδονίας από τους Μακεδόνες του Μεγαλέξανδρου είναι μεγάλες, αλλά όχι πολύ περισσότερες από το να ισχύει αυτό και για οποιονδήποτε κάτοικο της ευρύτερης περιοχής της ανατολικής Μεσογείου! Παραδείγματος χάριν, για έναν Μακεδόνα Σλάβο ή έναν Τούρκο της δυτικής Τουρκίας, που οι περισσότεροι κατάγονται από εξισλαμισθέντες ντόπιους [ο Κεμάλ Ατατούρκ, που μεγάλωσε και γεννήθηκε στη Μακεδονία, δεν έχει λιγότερες πιθανότητες να κατάγεται (και) από αρχαίους Μακεδόνες από τον Κυριάκο Μητσοτάκη ή τον Μιχαλολιάκο].
Ο μόνος δημοκρατικός τρόπος να αναπτύσσεται η σχέση ανάμεσα από τον ιστορικό μύθο και το αφήγημα κάθε λαού με την ιστορική αλήθεια και με τα αντίστοιχα αφηγήματα των γειτονικών του λαών δεν είναι ο εξαναγκασμός, αλλά η προοδευτική, από μέσα από τον ίδιο λαό, ενσωμάτωση στοιχείων της αλήθειας που ενοχλούν και η ενδογενής ανάπτυξη ενός αφηγήματος που να μην έχει στοιχεία εκδικητικότητας και επιθετικότητας προς τους άλλους (η σώφρων διαχείριση της μυθικής εικόνας που φέρει ο κάθε άνθρωπος και ο κάθε λαός πρέπει, για το συμφέρον του, να είναι αρκετά συμβατή με την πραγματικότητα ώστε να μην τον οδηγεί σε επικίνδυνες περιπέτειες). Άλλωστε, ακόμα και μένοντας πιστοί στην ιστορική αλήθεια, αυτή η πίστη θα έχει πάντα διαφορετικές αποχρώσεις. Οι Τούρκοι θα θυμούνται πιο εύκολα τις σφαγές που έκανε ο ελληνικός στρατός σε γυναικόπαιδα στον ελληνοτουρκικό πόλεμο από ό,τι έκαναν αυτοί οι ίδιοι εναντίον των Ελλήνων και των Αρμενίων.
Το μόνο που μπορούμε να ζητούμε είναι η μη εξαφάνιση των στοιχείων που ενοχλούν, έτσι ώστε να μπορεί ο κάθε λαός να αναπλάσει συνέχεια το αφήγημά του, ώστε να πετύχει μια όχι τόσο μεγάλη απόσταση από τα ιστορικά δεδομένα και τις πεποιθήσεις των άλλων με τους οποίους θα ζήσει στον ίδιο πλανήτη.
* Ο Δημήτρης Σκαρπαλέζος δίδασκε Μαθηματικά στο Πανεπιστήμιο Παρίσι 7
