Του Πάνου Τριγάζη*
Στις 2 Φεβρουαρίου τέθηκε σε ισχύ η απόφαση Τραμπ διά της οποίας η «μόνη υπερδύναμη» αποσύρεται από την ιστορική συμφωνία για την κατάργηση των πυραύλων μέσου βεληνεκούς, γνωστότερων και ως «ευρωπυραύλων».
Πρόκειται για τη Συμφωνία INF (Intermediate Nuclear Treaty), την οποία υπέγραψαν το 1987 οι ηγέτες των ΗΠΑ και ΕΣΣΔ Ρόναλντ Ρέιγκαν και Μιχαήλ Γκορμπατσόφ. Υπενθυμίζω ότι «ευρωπύραυλοι» είχαν χαρακτηριστεί οι αμερικανικοί Πέρσινγκ 2 και Κρουζ, καθώς και οι σοβιετικοί SS-20, που είχαν εγκατασταθεί αντίστοιχα στη δυτική και την ανατολική Ευρώπη τα πρώτα χρόνια της δεκαετίας 1980. Εκείνα τα χρόνια, στην Ευρώπη και διεθνώς ο Ψυχρός Πόλεμος είχε φτάσει στο αποκορύφωμά του και η ήπειρός μας θεωρούνταν πιθανό πεδίο ενός «περιορισμένου πυρηνικού πολέμου» σύμφωνα με σενάριο του αμερικανικού Πενταγώνου.
Πρώτη φορά στην ιστορία του πυρηνικού ανταγωνισμού μια ολόκληρη κατηγορία πυρηνικών όπλων αποσύρθηκε και καταστράφηκε μέσω και διαδικασιών παρακολούθησης και ελέγχου εκατέρωθεν. Θυμάμαι ότι το 1999 η ηγεσία της ΕΣΣΔ, στο πλαίσιο της γκλάσνοστ, είχε προσκαλέσει και αντιπροσωπείες κινημάτων ειρήνης να παρακολουθήσουν τη διαδικασία καταστροφής των πυραύλων SS-20 στο Καζακστάν. Διαδικασία στην οποία εκπροσωπήθηκε και το ελληνικό κίνημα ειρήνης από τον πτέραρχο ε.α. Γιώργο Πάτα, που είχε φέρει στην επιστροφή του σαν «σουβενίρ» ένα μικρό κομμάτι μετάλλου από πύραυλο SS-20, το οποίο διατηρώ στο αρχείο μου.
Δυστυχώς, σημειώνεται νέο μεγάλο πισωγύρισμα στην υπόθεση του πυρηνικού αφοπλισμού, δεδομένου ότι και η Ρωσία αποφάσισε να αντιδράσει στην απόφαση Τραμπ αποσυρόμενη και η ίδια από την INF. Στο σημείο αυτό, οφείλω να σημειώσω ότι, το 2010, με Πρόεδρο στη Ρωσία τον Ντμίτρι Μεντβέντιεφ και στις ΗΠΑ τον Μπάρακ Ομπάμα, είχε υπογραφεί στην Πράγα συμφωνία για δραστικές μειώσεις εκατέρωθεν και στους διηπειρωτικούς πυραύλους.
Με άλλα λόγια, δεν ήταν μοιραία και αναπόφευκτη η απόφαση για απόσυρση από την INF. Προφανώς, εντάσσεται σε ένα νέο είδος ψυχρού πολέμου, και λέω «νέο είδος», διότι ο Ψυχρός Πόλεμος του δεύτερου μισού του 20ού αιώνα δεν επαναλαμβάνεται, αφού επρόκειτο για τη σύγκρουση δύο κόσμων, έστω κι αν οι δύο τότε υπερδυνάμεις βαρύνονται με παρόμοιες πρακτικές στη διεθνή σκηνή. Με την επισήμανση, ωστόσο, ότι τότε στο πλευρό της ΕΣΣΔ ήταν και τα εθνικοαπελευθερωτικά κινήματα, που κατά κανόνα υπήρξαν νικηφόρα στην κατεύθυνση κατάργησης της αποικιοκρατίας με την καθοριστική συμβολή και του ΟΗΕ.
Η σημερινή Ευρώπη βρίσκεται αντιμέτωπη με νέες απειλές, που διαιρούν και υπονομεύουν την ίδια την Ε.Ε., διαίρεση στην οποία πρωτοστατούν χώρες του πρώην «υπαρκτού σοσιαλισμού», καλλιεργώντας, πέραν της μεταναστοφοβίας, και τη ρωσοφοβία. Από την άλλη, η Μόσχα εξακολουθεί να θεωρεί ζωτικό της χώρο τις δημοκρατίες της πρώην ΕΣΣΔ, διεκδικώντας το δικαίωμα της επέμβασης σε αυτές στο όνομα είτε της διεύρυνσης του ΝΑΤΟ είτε της Ε.Ε. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η ουκρανική τραγωδία, που ακόμα διαρκεί, με τη Διαδικασία Ειρήνης του Μινσκ πλήρως ακινητοποιημένη.
Το αντιπυρηνικό κίνημα παγκοσμίως δεν μένει με σταυρωμένα χέρια, πολύ περισσότερο που το 2017 πέτυχε μια μεγάλη νίκη με την υιοθέτηση από τον ΟΗΕ Διεθνούς Σύμβασης για την απαγόρευση των πυρηνικών όπλων, για την οποία τιμήθηκε με το Νόμπελ Ειρήνης 2017 η ICAN, δηλαδή, η Διεθνής Εκστρατεία για την Κατάργηση των Πυρηνικών Όπλων. Ενδεικτικά αναφέρω ότι στις 30 Ιανουαρίου 2019 συναντήθηκαν στη Βασιλεία της Ελβετίας κινήματα από σαράντα χώρες της Ευρώπης και της βόρειας Αμερικής, με τη συμμετοχή βουλευτών, δημάρχων και ευρύτατου φάσματος ΜΚΟ, συναποφασίζοντας να υπερασπιστούν σε όλα τα επίπεδα τη συμφωνία για τους «ευρωπυραύλους».
Μεταξύ άλλων, συμμετείχαν στη διάσκεψη της Βασιλείας οι διεθνείς οργανώσεις ειρήνης Διεθνές Γραφείο Ειρήνης και Παγκόσμια Ιατρική Κίνηση για την Αποτροπή ενός Πυρηνικού Πολέμου, τιμημένες και οι δύο με Νόμπελ Ειρήνης, το 1910 η πρώτη και το 1985 η δεύτερη.
Οφείλουμε και στην Ελλάδα να συνταχθούμε με τη Διακήρυξη της Βασιλείας, που απευθύνεται στις κυβερνήσεις των ΗΠΑ, της Ρωσίας, καθώς και στην ηγεσία του ΝΑΤΟ, εννοείται και του ΟΗΕ και της Ε.Ε., η οποία έχει ήδη επικρίνει την απόφαση Τραμπ διά της ύπατης εκπροσώπου Εξωτερικής Πολιτικής Λουίζας Μογκερίνι.
* Ο Πάνος Τριγάζης είναι μέλος του Συμβουλίου του Διεθνούς Γραφείου Ειρήνης (ΙΡΒ)
