Του Φίλιππου Νικολόπουλου*
Δεν θα ήταν ανακριβές αν λέγαμε ότι το δεύτερο μισό του 2018 αποτέλεσε έναν πολιτικό χρόνο αρκετά πυκνό. Όχι μόνο για το ότι βγήκαμε τυπικά από τα Μνημόνια ή για την υπογραφή της Συμφωνίας των Πρεσπών, αλλά και για πολλά άλλα γεγονότα (διαφωνία των ΑΝ.ΕΛΛ. με τη συμφωνία, αντιδράσεις προς τη συμφωνία και όχι αναγκαστικά μόνον από ακροδεξιούς κύκλους, πολιτικοί αντίκτυποι της εθνικής τραγωδίας στο Μάτι, ανασχηματισμός της κυβέρνησης με πρόσωπα που για ορισμένους αριστερούς κύκλους προκάλεσαν ερωτήματα, ενίσχυση των πασοκογενών δυνάμεων μέσα στα κορυφαία συλλογικά όργανα του ΣΥΡΙΖΑ, παραίτηση του υπουργού Εξωτερικών Ν. Κοτζιά κ.ά.).
Η παραίτηση του υπουργού Εθνικής Άμυνας Π. Καμμένου τις πρώτες ημέρες του 2019 δεν θα έπρεπε να μας εκπλήξει. Αντίθετα έπρεπε να μας εκπλήσσει πώς κυβερνητικά συμβίωνε ο ΣΥΡΙΖΑ με έναν πολιτικό που έλεγε ανοικτά ότι η παραπάνω συμφωνία βλάπτει τα εθνικά συμφέροντα και ότι δεν θα την ψήφιζε αν ερχόταν προς επικύρωση στη Βουλή (ανεξάρτητα από το ότι η συμφωνία πράγματι είναι δεκτική κριτικής και έχει προκαλέσει αντιδράσεις σ’ ένα μέρος του ελληνικού λαού).
Πού πάμε
Ωστόσο, θα ήταν λάθος αν εστιάζαμε μόνον στην στάση προσώπων και στο αν κρατούν ή όχι ένα κυβερνητικό πόστο. Το ζήτημα είναι να προβληματιζόμαστε πάνω στις ακολουθούμενες πολιτικές ή γύρω από το τι πολιτικά σηματοδοτεί η επιλογή ή η αποπομπή κάποιου προσώπου. Και φυσικά χωρίς να εγκλωβιζόμαστε μέσα στο πνεύμα ορισμένων, σε τελευταία ανάλυση, συνθημάτων, όπως π.χ. «δίκαιη ανάπτυξη», «άρχισε η οικονομική ανάπτυξη μετά την έξοδο από τα Μνημόνια», «αντιπαράθεση προς τον εθνικισμό», «η προοδευτική παράταξη πρέπει να προχωρήσει», «αντιπαράθεση προς τον νεοφιλελευθερισμό».
Απαιτείται ένα προσεκτικό, κριτικό και διαλεκτικό κοίταγμα για το πού πάμε, χωρίς να βάζουμε τα προβλήματα «κάτω από το χαλί» και χωρίς να εξωραΐζουμε καταστάσεις. Και για μας αυτό το κοίταγμα δεν μπορεί παρά να έχει ως αφετηρία θέσεις της σύγχρονης ανανεωτικής Αριστεράς. Τα εθνικά θέματα βεβαίως και πρέπει να μας απασχολούν (Σκοπιανό, Αιγαίο, Κυπριακό, ελληνοτουρκικές σχέσεις κ.ά.), αλλά δεν μπορούν να καλύπτουν τον συνολικό προβληματισμό της Αριστεράς πάνω στην πορεία της ελληνικής κοινωνίας.
Και μετά το τρίτο Μνημόνιο οι βαριές οικονομικές δεσμεύσεις της χώρας μας παραμένουν, με μια φορολογία που έχει γονατίσει τον κόσμο και με περικοπές στον δημόσιο τομέα πολύ επώδυνες. Ο ρυθμός επενδύσεων δεν είναι ικανοποιητικός, όπως δεν είναι ικανοποιητικός ο βαθμός αποδοτικότητας της δημόσιας διοίκησης, πράγμα φυσικά που δεν βοηθά τα σοβαρά βήματα ανάπτυξης (και μάλιστα μιας ανάπτυξης που πρέπει να είναι αειφόρος).
Το πρόβλημα του συνταξιοδοτικού συστήματος παραμένει και η στήριξη του συστήματος ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης, παρ' όλες, ομολογουμένως, τις προσπάθειες της κυβέρνησης, δεν μπορεί να κριθεί επαρκές. Η δέσμευση για τα μεγάλα πλεονάσματα και το ότι τα εισοδήματα των επιχειρηματικών δραστηριοτήτων και γενικά των ελεύθερων επαγγελματιών δεν αυξάνονται με τους απαιτούμενους ρυθμούς (συγκριτικά πάντα με τις μεγάλες απώλειες των ετών των μνημονιακών πολιτικών) φυσικά και δεν συμβάλλουν στην ενίσχυση των παραπάνω συστημάτων.
Η οικονομική ζωή της καθημερινής ζωής παραμένει σχεδόν όπως πριν. Τα μακροοικονομικά οφέλη, αν υπάρξουν, δεν μπορούν να κατανοηθούν εύκολα από τον συνταξιούχο και τον εργαζόμενο - θύμα των ελαστικών μορφών εργασίας που αγωνίζεται να επιβιώσει όπως - όπως. Ο μέσος πολίτης αισθάνεται ότι η χώρα ουσιαστικά είναι υποταγμένη στα κελεύσματα των ισχυρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η χρηματοπιστωτική ολιγαρχία αποτελεί το μεγάλο αφεντικό και η κυβέρνηση σαφώς και αισθάνεται το βάρος κάποιων κέντρων εξουσίας, που δεν ελέγχονται, αλλά ελέγχουν.
Το να παραμένει ο ΣΥΡΙΖΑ στην κυβέρνηση -και μάλιστα με οριακή πλειοψηφία 151 ψήφων- δεν αρκεί. Σημασία έχει τι πράττει και πώς οργανώνεται για να δώσει μάχες που είναι μπροστά μας. Αξιοποιεί αξιοκρατικά δυνάμεις που διαθέτει ως κόμμα; Αυτό είναι ένα ερώτημα. Τα πρόσωπα που μπήκαν στην κυβέρνηση με τον τελευταίο ανασχηματισμό ικανοποίησαν τα μέλη και τα στελέχη του κόμματος και διεύρυναν την επιρροή του κόμματος; Αυτό είναι ένα άλλο ερώτημα.
Μήπως το κόμμα πρέπει να αναστοχαστεί αν βρίσκεται στον ορθό αριστερό προσανατολισμό, με βάση τουλάχιστον τα βασικά αρχικά του πιστεύω; Καταλαμβάνουμε, προϊόντος του χρόνου, όλο και μεγαλύτερο μέρος εξουσίας για την πραγματοποίηση των σκοπών μας ή βαθμιαία αφομοιωνόμαστε από την υπάρχουσα ήδη εξουσία (με όλο το μαρξιστικό εννοιολογικό της βάθος); Μήπως το κόμμα πρέπει να κρίνει αυστηρότερα την κυβέρνηση με σκοπό να τη βοηθήσει να μην χάσει τον αριστερό της προσανατολισμό;
Και φυσικά αυτό το «αριστερό» δεν το ταυτίζω με μαρξιστικές ιδεοληπτικές εμμονές, αλλά οπωσδήποτε νοηματικά προσδιορίζει στάσεις και πολιτικές που αντιτίθενται σταθερά και πραγματικά στον νεοφιλελευθερισμό και στους διεθνείς πολιτικούς παράγοντες που τον στηρίζουν και τον ενισχύουν.
Κι ακόμη περισσότερο αυτό το «αριστερό» σήμερα πρέπει να σημάνει εθνική πνευματική αντίσταση ενάντια στις ισοπεδωτικές πολιτιστικές πρακτικές κέντρων εξουσίας, που υπονομεύουν την πολιτισμική ποιότητα της κοινωνικής ζωής, διότι απλούστατα αυτή η ποιότητα δεν συνάδει προς το πνεύμα της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης. Κατ’ εξοχήν στην σημερινή καθολική κρίση απαιτείται ισχυρή πολιτισμική αντίσταση.
* Ο Φίλιππος Νικολόπουλος είναι πρ. επίκουρος καθηγητής Κοινωνιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης, πρ. αναπληρωτής καθηγητής Κοινωνιολογίας του Πανεπιστημίου Ινδιανάπολης, νομικός
