Της Λένας Χαραλαμποπούλου
Το διαχρονικά συνεχιζόμενο πρόβλημα της βίας κατά των γυναικών είναι καιρός να αντιμετωπίσει συλλογικά η κοινωνία ως μείζον θέμα, όχι μόνο νομοθετικά, όπως γίνεται μέχρι τώρα, αλλά στοχεύοντας τους ιδεολογικούς μηχανισμούς που την υποστηρίζουν και την αναπαράγουν.
Είμαστε μάρτυρες στις μέρες μας γεγονότων που έχουν απασχολήσει τα ΜΜΕ, από τα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων ώς το Διαδίκτυο, προκαλώντας αντιδράσεις και σχόλια κάθε είδους, από υποστηρικτικά των δραστών ακραίας βίας έως εμμέσως απενοχοποιητικά, επιμερίζοντας τις ευθύνες μεταξύ θύτη και θύματος, αποπροσανατολίζοντας στη συντριπτική της πλειονότητα την κοινή γνώμη από την ουσία του προβλήματος.
Το φαινόμενο αυτό έχει πάρει, τελευταία, εκρηκτικές διαστάσεις, βοηθούσης και της κρίσης, που έχει επηρεάσει όλα τα επίπεδα της κοινωνικής ζωής.
Μέχρι τώρα είχαμε σποραδικές αναφορές στον Τύπο και στα μέσα ενημέρωσης για ακραία φαινόμενα θυματοποίησης γυναικών σε τριτοκοσμικές χώρες, όπως τις κλειτοριδεκτομές (στοχευμένες αναπηρίες από χειρουργικές, αυτοσχέδιες ως επί το πλείστον, επιβεβλημένες επεμβάσεις στα γεννητικά όργανα των γυναικών), τους λιθοβολισμούς μέχρι θανάτου, τις ομηρείες με σκοπό τη σεξουαλική εκμετάλλευση, και κάθε είδους βάρβαρη κακοποίηση των γυναικών προκειμένου να προσαρμοστεί το θύμα στον παραδοσιακό του ρόλο, αυτόν της γυναικείας υποταγής στην ανδρική εξουσία.
Όλα αυτά, όμως, ήταν τριτοκοσμικά φαινόμενα, σε μακρινές χώρες, “απολίτιστες”, με “βαρβαρικά” έθιμα. Δεν αφορούσαν τις “ανεπτυγμένες” κοινωνίες του δυτικού κόσμου. Τα σεξουαλικά εγκλήματα στις «πολιτισμένες κοινωνίες» καταγράφονταν σαν εγκλήματα πάθους, ζηλοτυπίας ή προσβολής της ανδρικής τιμής που πυροδοτούσε συμπεριφορές εκτός ελέγχου με πλήθος ελαφρυντικά για τον δράστη. Ξεσήκωναν μόνο κάποιες φεμινιστικές ενώσεις, ομάδες και οργανώσεις με διαμαρτυρίες και δηλώσεις αλληλεγγύης στις... παθούσες και προς τις... κυβερνήσεις τους! Τα καλά αισθήματα, δηλαδή, απλών ανθρώπων καλής θελήσεως του δικού μας κόσμου. Εμείς, οι άλλες και οι άλλοι (κατ’ εξαίρεσιν μέρος του ανδρικού πληθυσμού) απέναντι σ’ αυτές τις δύστυχες και την αποδοκιμασία μας απέναντι σ’ αυτούς τους κακούς! Γιατί εμείς είχαμε επιτύχει την πλήρη ισότητα με τους άνδρες συντρόφους και συμπολίτες μας, αφού είμαστε θωρακισμένες θεσμικά με τον περίφημο νόμο κατά των διακρίσεων και με ελεύθερη πρόσβαση στα ανώτατα αξιώματα, αφού και πρωθυπουργίνες, βουλευτίνες, διευθύνουσες συμβούλους επιχειρήσεων κ.λπ. έχουμε και ό,τι άλλο θέλουμε και επιθυμεί η ψυχή μας! Μέχρι και διαμαρτυρίες για θυματοποίηση των ανδρών εισπράττουμε με τον νόμο που ποινικοποιεί τη σεξουαλική παρενόχληση!
Η συστηματική και πλήρης αντιστροφή της πραγματικότητας, αυτή που συστηματικά καλλιεργεί το Κεφαλαιοκρατικό καθεστώς για «στάχτη στα μάτια», όταν εμφανίζονται, επιλεκτικά, κάποια δημόσια πρόσωπα της πολιτικής, του θεάματος ή των επιχειρήσεων να πέφτουν, δήθεν, θύματα κατηγοριών περί «σεξουαλικής παρενόχλησης» με αγωγές αποζημιώσεων από «μοντέλες» της show business!
Όλη αυτή η προπαγάνδα περνούσε άνετα στη δική μας καθημερινότητα, μέχρι που το φαινόμενο της ανδρικής βίας, ώς το έγκλημα, έλαβε τέτοιες διαστάσεις, που δύσκολα μπορούσε να συγκαλυφθεί με τα γνωστά επιχειρήματα. Δημιουργήθηκαν απορίες, ερωτήματα, ανησυχίες. Οι ερμηνείες διχάστηκαν.
Το στυγερό σεξουαλικό έγκλημα που συντάραξε την κοινωνία με θύμα την Ελένη Τοπαλούδη και οι ανατριχιαστικές λεπτομέρειες του τρόπου της εκτέλεσής της από δύο αρσενικά «ανθρωποειδή», που θα ήταν προσβολή για το είδος μας να τους αποκαλέσουμε ανθρώπους, έδωσε αφορμή να αναρωτηθούμε τι μας συμβαίνει συλλογικά στον κοινωνικό χώρο, σ’ εμάς τους Δυτικούς(!) στις πολιτισμένες κοινωνίες μας(!). Μήπως θα έπρεπε να ανατρέξουμε στην καταστατική βάση της κουλτούρας και των αξιών μας; Στους παράγοντες εκείνους που επέδρασαν διαβρωτικά και καταλυτικά στα ανθρωπιστικά ιδανικά της μακραίωνης Ιστορίας μας, από τους αρχαίους ακόμη χρόνους, και μέσα από τις διαδοχικές κατακτήσεις τυραννικών καθεστώτων και της μακραίωνης δουλείας της οθωμανικής διακυβέρνησης;
Σήμερα που το πρόβλημα της ανδροκρατούμενης βίας, γενικότερα, με την έννοια του δυνατού, του ισχυρού, αυτού που επικρατεί πάνω στον αδύναμο από δικό του δήθεν σφάλμα τεμπελιάς, ανικανότητας ώς και έλλειψη ευφυΐας, έχει γίνει το σύμβολο της επιτυχίας του ικανού! Κοινωνικό πρότυπο προς μίμηση και καταξίωση. Ο θιγόμενος αρσενικός στη σεξουαλικότητά του επιβεβαιώνεται με κάθε τρόπο σε ένα πρωταρχικό, κατώτερο επίπεδο, σε αντιστοιχία με κάποια απαρχαιωμένα, οπισθοδρομικά πρότυπα, που έχουν εισχωρήσει εθιμικά στις μικροαστικές και λαϊκές τάξεις. Υποκατάσταση μιας γενικευμένης απαξίωσης σε μια κοινωνία των ανταγωνισμών της ταξικής κοινωνίας.
Ο πλανητάρχης Ντόναλντ Τραμπ και οι δηλώσεις του περί γυναικών και έμφυλων σχέσεων δεν είναι συμπτωματικό και τυχαίο συμβάν ενός αντιδραστικού πολιτικού ηγέτη. Είναι βαθύτατα πολιτικό ζήτημα, γιατί συνδέεται με την κυρίαρχη ιδεολογία που διαχέεται έμμεσα και άμεσα σε όλη την κοινωνία και όλα τα κοινωνικά στρώματα.
Είναι καιρός, πλέον, να αποσυνδέσουμε το «πολιτικό - ιδεολογικό» από το «βιολογικό», διότι στη φύση τα δύο στοιχεία «αρσενικό - θηλυκό αλληλοσυμπληρώνονται και λειτουργούν διαφορετικά, χωρίς να υπερισχύει το ένα πάνω στο άλλο. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι και το γεγονός ότι στο ζωικό βασίλειο, και ιδιαίτερα στα θηλαστικά, δεν υπάρχει η έννοια του «βιασμού». Σε όποια εγκυκλοπαίδεια Ζωολογίας κι αν ανατρέξουμε, στη συμπεριφορά των ζώων δεν θα συναντήσουμε την πρακτική του «βιασμού» από το αρσενικό πάνω στο θηλυκό. Ακόμη και το λιοντάρι, σύμβολο δύναμης και κυριαρχίας, διαβάζουμε ότι για το ζευγάρωμά του με το θηλυκό περιμένει υπομονετικά έως και 15 και πλέον μέρες έως ότου η λέαινα να ευδοκήσει να τον καλέσει για την ερωτική τους συνεύρεση(!).
Το ζήτημα της «πρόκλησης» στις ανθρώπινες κοινωνίες ως αιτία βιασμού και το δήθεν ασυγκράτητο της ορμονικής παρόρμησης του αρσενικού προβάλλεται «εκ του πονηρού» ως άλλοθι που εξυπηρετεί άλλες σκοπιμότητες. Η αιτία εύκολα αποδεικνύεται ότι δεν έχει βιολογική βάση. Αντιθέτως, είναι φαινόμενο ενός πολιτισμού ο οποίος στην εξέλιξή του θεμελιώθηκε στη βάση μιας λογικής της δύναμης του ισχυρού, που κατέκτησε τα όπλα επιβολής, ιδεολογικά και υλικά, πάνω σ’ αυτούς που κατέστησε υποτελείς στη θέλησή του, με σκοπό την άνευ ορίων, απόλυτη εκμετάλλευσή τους. Οι ιδεολογικοί μηχανισμοί που στηρίζουν υποσυνείδητα στάσεις και αντιδράσεις πρέπει να αναζητηθούν στο γενικότερο πλαίσιο της κοινωνικής οργάνωσης, των δομών και των ιδεολογικών μηχανισμών που τη στηρίζουν και καθορίζουν τη στάση των μελών της, ταξικά και υπερταξικά, ανάλογα με τα πρότυπα που έχουν παρεισφρήσει στη συνείδηση των μελών της, από τη θέση τους και το περιβάλλον που επέδρασε στη διαμόρφωση του χαρακτήρα τους και των προτύπων που έχουν υιοθετήσει. Ο άνθρωπος, ως οντότητα, μη προκαθορισμένος σε κωδικοποιημένα συστήματα, όπως τα υπόλοιπα είδη, αλλά ως ανοιχτό σύστημα, ικανό να εξελίσσεται και να αυτοπροσδιορίζεται σε σχέση με το περιβάλλον μέσα στο οποίο αναπτύσσεται, είναι κατά κύριο λόγο δημιούργημα αυτών των συνθηκών μέσα στις οποίες εξελίσσεται αενάως(!). Η Βιολογία το αποδεικνύει επιστημονικά επαρκώς.
Η αναμόρφωση των κοινωνικών προτύπων είναι το ζητούμενο, επομένως, μέσα από την παιδεία, τους θεσμούς, αλλά κυρίως της πράξης ενός συλλογικού αγώνα για την οικοδόμηση μιας νέας, διαφορετικής κοινωνίας σε καινούργια βάση, ισότητας δικαιωμάτων και υποχρεώσεων, όπου τα φαινόμενα της βίας, της εκμετάλλευσης του ισχυρού πάνω στον αδύναμο, της επιβολής και όχι μόνο στο επίπεδο μιας έμφυλης διαμάχης δεν θα βρίσκουν έδαφος για να καρποφορήσουν.
