Live τώρα    
23°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Ελαφρές νεφώσεις
23 °C
21.1°C25.3°C
3 BF 46%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
23 °C
20.2°C24.2°C
2 BF 48%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
19 °C
18.8°C21.0°C
3 BF 64%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Σποραδικές νεφώσεις
22 °C
19.3°C21.8°C
2 BF 68%
ΛΑΡΙΣΑ
Αίθριος καιρός
25 °C
24.5°C24.5°C
3 BF 40%
Η Τουρκία τελειώνει την Ευρώπη 1
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Η Τουρκία τελειώνει την Ευρώπη 1

Του Ohannes Kiliçdağı*

Από ιστορική άποψη, οι ευρωπαϊκές κοινωνίες όχι πηγή ειρήνης και πολιτισμού δεν υπήρξαν, αλλά αντίθετα λειτούργησαν ως οι μεγαλύτερες πηγές βίας κατά το 19ο και τον 20ο αιώνα, τόσο στην ίδια την ευρωπαϊκή ήπειρο όσο και στον υπόλοιπο κόσμο. Στο δεύτερο μισό του εικοστού αιώνα, και αφού μεσολάβησαν δυο μεγάλοι και καταστροφικοί παγκόσμιοι πόλεμοι, η Ευρώπη έζησε μια περίοδο σχετικής ειρήνης και σταθερότητας, και αυτό χάρη στην κωδικοποίηση της έννοιας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Λέω σχετικής, γιατί ας μην ξεχνάμε ότι την ίδια περίοδο εκτυλίχθηκαν και τα δραματικά γεγονότα στη Βοσνία. Παρ’ όλες του τις ελλείψεις και τη δικαιολογημένη κριτική, το μοντέλο αυτό υποσχόταν την ειρηνική και ελεύθερη έκφραση της διαφορετικότητας. Από αυτήν τουλάχιστον την άποψη δεν έχει εμφανιστεί άλλη συγκρίσιμη εναλλακτική στον υπόλοιπο κόσμο. Έτσι η Ευρώπη, μέσα από τις αξίες και τους θεσμούς που υιοθέτησε αυτήν την περίοδο, αναδείχθηκε σε ιδανικό και σε μέτρο σύγκρισης σε θέματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων και στη δημιουργία των πολιτικών και κοινωνικών θεσμών που τα προστατεύουν. Παρά τις αντιφάσεις και τις κατηγορίες για υποκρισία, το παραπάνω αξιακό και θεσμικό σύστημα διατηρούσε μέχρι πρόσφατα το διττό του ρόλο ως ιδανικό και ως μέτρο σύγκρισης. Εξάλλου, το ευρωπαϊκό μοντέλο κρατούσε ζωντανή την ελπίδα για την ειρηνική οργάνωση της κοινωνίας και για εμάς: μπορούσαμε τουλάχιστον να ελπίζουμε και να επιχειρηματολογούμε ότι «αφού πέτυχε στην Ευρώπη, μπορεί να πετύχει και εδώ».

Διανύουμε, όμως, μια περίοδο όπου αυτή η αντίληψη έχει αρχίσει να κλονίζεται σοβαρά. Μπορούμε να αναζητήσουμε τις αιτίες αυτής της υποχώρησης (αν και εδώ η συζήτηση θυμίζει λίγο την κότα και το αυγό) από τη μια στην πίεση από τις προσφυγικές ροές, που αυξήθηκαν και θα συνεχίσουν να αυξάνονται, και από την άλλη στην, για να το πω ευγενικά, επικίνδυνη ιδεολογία κάποιων Ευρωπαίων πολιτικών και στην αδυναμία των συναδέλφων τους να την αντιμετωπίσουν - με άλλα λόγια, στην άνοδο του λαϊκισμού της Δεξιάς. Σε αυτές τις εξελίξεις σημαντικό ρόλο παίζουν και χώρες όπως η Τουρκία, η Ουγγαρία και η Ρωσία, όπου τα καθεστώτα που ελέγχουν την κρατική εξουσία βλέπουν τον εαυτό τους ως ταυτόχρονα εντός και εκτός των ευρωπαϊκών αξιών και θεσμών. Με κάθε διακανονισμό που τα καθεστώτα αυτά δυναμιτίζουν, με κάθε αντάλλαγμα που διεκδικούν και παίρνουν, η Ευρώπη κάνει ένα ακόμα βήμα προς το τέλος της, απομακρύνεται ακόμα περισσότερο από το ρόλο της ως ιδανικό και μέτρο σύγκρισης. Όσοι ενδεχομένως χαίρονται με αυτή την εξέλιξη θα διαψευστούν. Και αυτό επειδή ζούμε το τέλος όχι μόνον της ευρωπαϊκής/δυτικής ηγεμονίας, αλλά και ενός δικαιϊκού συστήματος που, με όλα τα κενά του, βασιζόταν στα ανθρώπινα δικαιώματα και προσέφερε σημαντικά οφέλη σε άτομα και ομάδες αντιμέτωπες με την ισχύ και την αυθαιρεσία των κρατικών θεσμών.

Τα τελευταία χρόνια οι ευρωτουρκικές σχέσεις έγιναν μάρτυρες πλήθους περιστατικών που ενίσχυσαν την τάση αυτή. Η απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΕΔΑΔ), με την οποία ζητούσε την άμεση απελευθέρωση του Σελαχετίν Ντεμιρτάς, καθώς και τα όσα ακολούθησαν ήταν η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι. Ο Ερντογάν δήλωσε δημόσια και χωρίς δισταγμό ότι δε δεσμεύεται από αυτή την απόφαση, διακήρυξε δηλαδή ουσιαστικά ότι δεν αναγνωρίζει ένα σημαντικό ευρωπαϊκό θεσμό. Η υπόθεση προχωρούσε, όπως είπε, «προς το φινάλε»: όπως ήταν αναμενόμενο, σε μία από τις δίκες στις οποίες ο Ντεμιρτάς είναι κατηγορούμενος το δικαστήριο επικύρωσε την καταδίκη του, επιτρέποντας έτσι τη συνέχιση της κράτησής του. (Στο σκεπτικό του που μειοψήφησε, ο τούρκος δικαστής του ΕΔΑΔ Ισίλ Καρατάς, ενώ δέχεται τις κατηγορίες εναντίον της Τουρκίας για τα υπόλοιπα ζητήματα, δεν θεωρεί ότι το δικαστήριο έχει επαρκείς αποδείξεις για να δεχτεί ότι παραβιάστηκε το Άρθρο 18. Τώρα που τη δήλωση του Ερντογάν ότι η υπόθεση βρίσκεται στο «φινάλε» της ακολούθησε η βιαστική επικύρωση της μιας καταδίκης, μήπως ο Καρατάς έχει αλλάξει γνώμη; Ή είχε πεισθεί πιο πριν, όταν ένα τοπικό δικαστήριο είχε δηλώσει αμέσως πριν ότι οι αποφάσεις του ΕΔΑΔ δεν είναι τελεσίδικες;) Η Ευρώπη εξευτελίστηκε ακόμα μια φορά από την Τουρκία και τον Ερντογάν. Οι Ευρωπαίοι, όμως, επέλεξαν ακόμα μια φορά και λόγω των δικών τους αντιφάσεων και λόγω των συμφερόντων τους να κλείσουν τα μάτια τους. Η σχέση ανάμεσα στην Ευρώπη και το καθεστώς του Ερντογάν είναι σαν να ακολουθεί μια σκηνοθετημένη πορεία: σε κάθε περιστατικό παραβίασης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων από την Τουρκία, η Ευρώπη «εκφράζει την ανησυχία της», γκρινιάζει λίγο. Ο Ερντογάν από την άλλη σφυρίζει αδιάφορα και κάνει τελικά του κεφαλιού του. Το τι παραπάνω θα μπορούσαν να πράξουν οι Ευρωπαίοι απέναντι στην Τουρκία είναι συζητήσιμο, αλλά δεν πιστεύω πια ότι είναι διατεθειμένοι να κάνουν ακόμα και το ελάχιστο δυνατό.

Οι Ευρωπαίοι πολιτικοί, στην προσπάθειά τους να αποφύγουν το βραχυπρόθεσμο κόστος, εκθέτονται ωστόσο μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα σε πολλαπλάσιους κινδύνους. Οι φοβισμένες και χλιαρές αντιδράσεις σε ζητήματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ελευθεριών σε άλλες χώρες υπονομεύουν αυτές τις έννοιες και τη νομιμοποίησή τους συνολικά, και αυτό το μήνυμα θα φτάσει εν τέλει και στους πολίτες των ίδιων των ευρωπαϊκών κρατών. Τι μήνυμα άραγε δίνουν επί της αρχής οι Ευρωπαίοι πολιτικοί για την ειρηνική συνύπαρξη στις δικές τους κοινωνίες, όταν αδιαφορούν για τις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στις γειτονικές χώρες,; Αν δεν ενδιαφερθούν τώρα, πώς θα εξασφαλίσουν την εσωτερική ειρήνη στις δικές τους χώρες; Η ώρα να υπερασπιστούμε με συνέπεια τα ανθρώπινα δικαιώματα και ελευθερίες σε όλα τα μήκη και πλάτη της γης είναι τώρα. Σε μια περίοδο που οι ρατσιστικές θεωρίες διαδίδονται με ανησυχητικούς ρυθμούς στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ, είναι χρέος μας να προασπίσουμε με πείσμα τα δικαιώματα και τις ελευθερίες που απορρέουν από την ανθρώπινη ιδιότητα. Αν δεν καταφέρουμε να οργανώσουμε ένα κίνημα αντίστασης εξίσου ευφυές, ευέλικτο και στρατευμένο με το παγκόσμιο κύμα της λαϊκιστικής Δεξιάς και του ρατσισμού, οι συνέπειες θα είναι δυστυχώς μεγάλες. Ένα τέτοιο κίνημα δεν μπορεί να στηθεί κλείνοντας τα μάτι απέναντι στις παραβιάσεις των δικαιωμάτων στην Τουρκία και άλλες χώρες. Σε τελική ανάλυση, πώς πρέπει να διαβάσουν οι Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις και η κοινωνία των πολιτών τις δηλώσεις των Ευρωπαίων πολιτικών σχετικά με τα ανθρώπινα δικαιώματα, όταν εκείνοι εγκαταλείπουν την ιδιότητα του πειστικού και αποτελεσματικού κριτή, όταν ο Ερντογάν τους φτύνει και εκείνοι λένε ότι βρέχει; Μόνο μια αρχή που είναι δίκαιη και είναι σε θέση να επιβάλλει τις αποφάσεις της μπορεί να παίζει το ρόλο του τελικού κριτή.

* Αρμένιος που δίδασκε Κοινωνιολογία μέχρι πέρυσι στο Bilgi University της Κων/λης. Τώρα είναι μεταδιδακτορικός ερευνητής στο Κέντρο Μεσανατολικών Σπουδών στο Harvard

Μετάφραση: Συντακτική Ομάδα των Ενθεμάτων

1 Αναδημοσίευση από την Agos, δίγλωσση (αρμέρνικα, τουρκικά) εβδομαδιαία εφημερίδα της Κων/λης

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL