Η επόμενη σύνθεση του ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου θα διαφέρει σημαντικά. Οι λαϊκιστικές δυνάμεις και οι άτυπες μορφές Ακροδεξιάς, θα ενισχυθούν. Διεισδύουν, επηρεάζουν, διαστρέφουν. Δεν είναι τυχαίο ότι πολύ μεγάλο μέρος του πολιτικού φάσματος και σε όλες τις χώρες προσαρμόζεται τόσο ως προς τη γλώσσα όσο και ως προς τον εντοπισμό «πιασάρικων» προβλημάτων.
Η λαϊκιστική ρητορική ενίοτε εξελίσσεται, αφομοιώνοντας ακόμα και σχήματα μιας ασαφούς, αμυντικογενούς αφήγησης: ασφάλεια, τάξη, περίκλειση των χωρών, εθνικιστική μεταφυσική, σε ορισμένες δε περιπτώσεις και «αλύτρωτες πατρίδες».
Το λαϊκό κοινό φοβάται επεκτατικά και το καιροσκοπικό σύστημα του λέει αυτό που θέλει να ακούσει. Το πρόβλημα δεν είναι ο καιροσκοπισμός και η προσαρμοστικότητα των κομμάτων, που συχνά υιοθετούν τις λαϊκές ορμές. Το πρόβλημα είναι ότι η ευρύτατη λαϊκή μετατόπιση προς μια θεώρηση νεοσυντηρητική, αμυντική, φοβική είναι βαθύτατη και δύσκολα φράσσεται. Άπαξ δε και συμβεί, δεν είναι ανακλητή. Εύρος, βάθος και ορμή.
Όπως ξέρουμε, ο μαζικός εκφασισμός της δεκαετίας του '30-'40, ανετράπη δραματικά και τραγικά με πόλεμο. Τα ανερχόμενα κόμματα του λαϊκισμού απευθύνονται σε ένα κοινό που δεν ιδεολογικοποιεί απαραίτητα την οικονομική βία όσο έναν γενικό φόβο. Κοινό που διατρέχεται από πολιτιστική ανασφάλεια. Νιώθει ότι του αφαιρούν το «πρόσωπο», εκτός από τα χρήματα που του έχουν αφαιρέσει οι επάλληλες και διασυνδεόμενες τοπικές και γενικές οικονομικές κρίσεις.
Οι εξηγήσεις που συνήθως δίνονται για το φαινόμενο του υφέρποντος, άτυπου ακόμα, εκφασισμού, ιδίως από την Αριστερά ή τα κόμματα του εκσυγχρονιστικού φιλελευθερισμού, είναι ότι αυτό το κοινό είναι χαμηλής μορφωτικής στάθμης, εύπιστο στις κολακείες του πολιτικαντισμού. Ή ότι αυτό το κοινό το χτύπησε πιο άγρια η κρίση και το φτώχυνε βίαια. Αν η χώρα ανακάμψει (ευκρινώς στην τσέπη του πολίτη), αυτό το ακραίο κοινό θα εξαφανιστεί. Δεν επιβεβαιώνεται κάτι τέτοιο από την παρατήρηση.
Πλούσια κρατίδια στη Γερμανία, εύπορες χώρες όπως η Αυστρία, χώρες που δεν έχουν δει πρόσφυγα παρά μόνο σε φωτογραφίες όπως η Ουγγαρία κ.λπ. προσχωρούν μαζικά σε έναν πρωτόλειο φασισμό, ένα σύστημα σκέψης βιδωμένο στα αυτονόητα, στα στερεότυπα. Ο χώρος αυτής της προφάνειας δομείται από μια απλοϊκή παράθεση αιτίων που οδηγούν σε απαρέγκλιτα και υποχρεωτικά (όσο και απλοϊκά) συμπεράσματα. Άκρως μανιχαϊστική σκέψη, αναπτυγμένη σε ζεύγη αντιθέτων. Καλός - κακός, δικός μας - άλλος, παρτίδα - προδοσία, βρόμικος - καθαρός κ.λπ.
Για πολλά χρόνια, ολόκληρη η αναλυτική στρατηγική ενός τουλάχιστον μέρους της θεωρίας θεμελιωνόταν στα αντιθετικά ζεύγη. Τόσο στη Ελλάδα του μετεμφυλίου όσο στην Ευρώπη του Ψυχρού Πολέμου, τα ζεύγη όριζαν τα πλαίσια αληθείας.
Σε ένα παράλληλο όμως, ας πούμε εναλλακτικό πεδίο (κυρίως στον χώρο αριστερών διανοούμενων και πανεπιστημιακών) αναπτύχθηκε η κριτική των κυρίαρχων αφηγήσεων και των μηχανιστικών θεωρητικών «κατασκευών». Σε μαζικό όμως επίπεδο, ο κυρίαρχος λόγος ενθυλάκωνε τον «θρησκευτισμό» μιας εξουσιοκεντρικής (για πολλά χρόνια αντικομμουνιστικής και αυταρχικής) Δεξιάς ή μιας -συχνά επίσης αυταρχικής- εργατίστικης Αριστεράς.
Υπολείμματα μιας τέτοιας θεωρητικής αρχαιολογίας αναβιώνουν σήμερα προσπαθώντας να δώσουν υπόσταση στις αχαλίνωτες πρωτοφασιστικές ορμές. Το δίκιο του λαού γίνεται το έδαφος μιας βαθύτατης αντιλαϊκής πολιτικής κουλτούρας.
