Live τώρα    
16°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Αραιές νεφώσεις
16 °C
14.2°C17.9°C
1 BF 70%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Ελαφρές νεφώσεις
15 °C
12.0°C16.8°C
2 BF 64%
ΠΑΤΡΑ
Αυξημένες νεφώσεις
14 °C
14.4°C17.0°C
1 BF 86%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Σποραδικές νεφώσεις
17 °C
16.5°C17.2°C
3 BF 59%
ΛΑΡΙΣΑ
Σποραδικές νεφώσεις
14 °C
13.9°C15.2°C
0 BF 72%
«Τι φταίμε εμείς που οι περισσότερες κοινωνικές ομάδες μισούν τα σκάνδαλα;»
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

«Τι φταίμε εμείς που οι περισσότερες κοινωνικές ομάδες μισούν τα σκάνδαλα;»

Της Φιλίας Γεωργούδη*

- Η αποκάλυψη σκανδάλου έχει άμεσο αντίκτυπο στο κόμμα το οποίο εμπλέκεται σε αυτό. Όταν μιλάμε για άμεσο αντίκτυπο, εννοούμε πως έχει επίπτωση στο αποτέλεσμα της πρώτης εκλογικής αναμέτρησης που ακολουθεί. Επίσης, το κόμμα αυτό θα επανέλθει στα προ της αποκάλυψης του σκανδάλου ποσοστά του μετά από 4-6 χρόνια. Αυτό σημαίνει πως κατορθώνει να κερδίσει τους πολίτες που έχασε μετά από άλλη μία εκλογική αναμέτρηση.

Κήρυκας Χανίων, σπίτι Βολταίρου στο Παρίσι, Novartis, ΚΕΕΛΠΝΟ, κρύπτη στο ΚΕΕΛΠΝΟ, offshore στα νησιά Κέυμαν και Paradise Papers είναι κάποια από τα πολλά σκάνδαλα που αποκαλύφθηκαν τα τελευταία δύο χρόνια, στα οποία εμπλέκονται πολιτικά πρόσωπα της Νέας Δημοκρατίας και του ΚΙΝΑΛ-ΠΑΣΟΚ. Παρ’ όλο που η διερεύνησή τους είναι ακόμα εν εξελίξει, καμία και κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει ότι πρόκειται για σκάνδαλα διαφθοράς, για σκάνδαλα πολιτικής ανηθικότητας, που μαρτυρούν αδιαφάνεια, διασπάθιση του δημοσίου χρήματος και τεράστια επιβάρυνση της ελληνικής οικονομίας, ειδικά σε πολύ δύσκολες εποχές, όπως αυτές του μνημονίου.

Όπως είναι αναμενόμενο, τα δύο κόμματα που «καίγονται» από την αποκάλυψη των σκανδάλων, κάνουν μια πολύ μεγάλη προσπάθεια απαξίωσης του όλου εγχειρήματος αποκάλυψης και αποκατάστασης της δικαιοσύνης. Λογικό από τη μία, παράλογο από την άλλη: η Δικαιοσύνη λειτουργεί ανεξάρτητα και τα αποτελέσματα των ερευνών αργά ή γρήγορα θα γίνουν γνωστά. Πολιτικά είναι αναμενόμενο να προσπαθούν να κερδίσουν χρόνο ποικιλοτρόπως: το αφήγημα περί σκευωριών, η απαξίωσή τους και η επιτηδευμένη αλλαγή της πολιτικής ατζέντας, η προσπάθεια οικοδόμησης αφηγημάτων που θωπεύουν τα συντηρητικά αντανακλαστικά της κοινωνίας, η κατασκευή πλασματικών εχθρών, είναι όλα τακτικές (ή τακτικισμοί) όλων των πολιτικών κομμάτων και προσώπων που εμπλέκονται σε σκάνδαλα. Η Νέα Δημοκρατία και το Κίνημα Αλλαγής δε θα μπορούσαν να αποτελέσουν εξαίρεση.

Η αλήθεια, όμως, είναι ότι καμία τέτοια πρακτική δεν είναι αρκετή για να περιορίσει τη ζημία που προκαλείται από την αποκάλυψη σκανδάλων.

Η επιστημονική βιβλιογραφία της Πολιτικής Επιστήμης είναι γεμάτη από έρευνες πάνω στην επίδραση που έχει η αποκάλυψη των σκανδάλων στη συμπεριφορά των πολιτών απέναντι σε όσους εμπλέκονται σε αυτά. Μεθοδολογικά, οι προσεγγίσεις είναι πολλές, από απλή ποσοτική μέχρι πειραματική, συνδυαστική κλπ.

Ενώ διαφέρουν μεταξύ τους ως προς τη μεθοδολογική προσέγγιση, όλες οδηγούν στα ίδια συμπεράσματα:

Η αποκάλυψη σκανδάλου έχει άμεσο αντίκτυπο στο κόμμα το οποίο εμπλέκεται σε αυτό. Όταν μιλάμε για άμεσο αντίκτυπο, εννοούμε πως έχει επίπτωση στο αποτέλεσμα της πρώτης εκλογικής αναμέτρησης που ακολουθεί. Επίσης, το κόμμα αυτό θα επανέλθει στα προ της αποκάλυψης του σκανδάλου ποσοστά του μετά από 4-6 χρόνια. Αυτό σημαίνει πως κατορθώνει να κερδίσει τους πολίτες που έχασε μετά από άλλη μία εκλογική αναμέτρηση.

Είναι λογικό και αναμενόμενο να συσπειρώνονται οι ψηφοφόροι του υπό το φόβο της απώλειας ψήφων (οι σταθεροί ψηφοφόροι, αλλά και οι φίλα προσκείμενοι, που ενδεχομένως και να μην το είχαν ψηφίσει στην προηγούμενη εκλογική αναμέτρηση), προκειμένου να περιορίσουν την απώλεια αυτή. Ωστόσο, όλα τα ερευνητικά μοντέλα συγκλίνουν στο εξής: η συσπείρωση που προκαλείται στους κόλπους του εμπλεκόμενου κόμματος του προσφέρει ένα ποσοστό της τάξεως του 1- 1,5 %. Το ενδιαφέρον είναι ότι το κόμμα το οποίο καταδεικνύει το σκάνδαλο και που αντιμετωπίζει το κόμμα που εμπλέκεται σε αυτό κερδίζει ένα 3-3,5 % των ψήφων του εκλογικού σώματος.

Ενδιαφέρον, επίσης, παρουσιάζουν και τα ευρήματα των πιο πρόσφατων πειραματικών ερευνών, σύμφωνα με τα οποία τα οικονομικά σκάνδαλα και τα σκάνδαλα διαφθοράς προκαλούν μεγαλύτερη ζημία από τα πολιτικά σκάνδαλα πχ σεξουαλικής φύσεως. Εξαίρεση αποτελούν κοινωνίες όπως αυτή των ΗΠΑ, οι οποίες είναι πολύ συντηρητικές σε θέματα ηθικής των πολιτικών προσώπων και του τρόπου με τον οποίο αντιμετωπίζουν την οικογένειά τους. Ασυγχώρητο δε για τους Αμερικανούς είναι το σεξουαλικό σκάνδαλο πολιτικού προσώπου που έχει χρησιμοποιήσει την οικογενειακή του ζωή για να «χτίσει» την πολιτική του εικόνα. Επίσης, σύμφωνα με τις πειραματικές έρευνες πάντα, τα οικονομικά σκάνδαλα, σε αντίθεση με τα ερωτικά/σεξουαλικά, «ξεχνιούνται» και συγχωρούνται από τους ψηφοφόρους πολύ πιο δύσκολα και πολύ πιο αργά χρονικά.

Συνολικά, λοιπόν, παρατηρείται μια διόλου ευκαταφρόνητη φθορά για το κόμμα που διαπράττει το σκάνδαλο.

Το ερώτημα που τίθεται εύλογα είναι το πώς θα μπορούσαν αυτές οι ζημίες να περιοριστούν όσο το δυνατόν περισσότερο. Η τακτική των εμπλεκόμενων πολιτικών κομμάτων είναι δεδομένη και είναι αυτή που προαναφέρθηκε. Δεν είναι, όμως, αρκετή. Γι’ αυτό και πρέπει να συνδυαστεί με την αξιοποίηση συμμάχων. Στην πολιτική, οι σύμμαχοι που επιστρατεύονται είναι τα ΜΜΕ που πρόσκεινται φιλικά στο εν λόγω κόμμα. Ο πιο ανώδυνος τρόπος είναι το λεγόμενο «bias» με το οποίο αυτά θα παρουσιάσουν το σκάνδαλο: πόσο θα ασχοληθούν με αυτό; Με ποιον τρόπο θα το αναλύσουν; Ποιες λέξεις-κλειδιά θα χρησιμοποιήσουν; Θα το παρουσιάσουν ως το κεντρικό θέμα ή ως μια πολύ λιγότερο σημαντική είδηση, για την οποία αξίζει να γίνει μια μικρή αναφορά, ώστε να απαξιωθεί και να μην τραβήξει την προσοχή του κόσμου;

Άρα, ένα πολιτικό κόμμα, όπως η Νέα Δημοκρατία, το οποίο στην τελευταία εκλογική αναμέτρηση βγήκε δεύτερο με ποσοστό 28,09%, σίγουρα δεν έχει την πολυτέλεια της οποιασδήποτε απώλειας. Και το γνωρίζει. Ομοίως, και τα συστημικά ΜΜΕ που την στηρίζουν και ποντάρουν σε μια επαναφορά της στην κυβέρνηση. Η κατεύθυνση στην οποία κινούνται είναι διττής μορφής. Πρώτον, επιχειρούν να μειώσουν την εικόνα του «αντιπάλου» με πολλούς τρόπους, ο βασικότερος των οποίων είναι η πρωτοφανής «χρήση» ψευδών ειδήσεων σε καθημερινή πλέον βάση, με αξιοποίηση των μέσων μαζικής δικτύωσης. Δεύτερον, επιλέγουν να παρουσιάσουν τα θέματα των σκανδάλων με πολύ συγκεκριμένο τρόπο.

Και σε αυτό πρέπει να σταθούμε. Ακολουθώντας αυτήν τη γραμμή και κινούμενα προς τη συγκεκριμένη κατεύθυνση, καλύπτουν απαξιωτικά τις ειδήσεις που αφορούν στα σκάνδαλα, επιλέγοντας πολύ προσεκτικά τη ρητορική που θα χρησιμοποιηθεί. Αυτό στην Πολιτική Επιστήμη ονομάζεται «framing». Πρόκειται για τη χρήση συγκεκριμένων λέξεων και φράσεων, οι οποίες, στην προκειμένη περίπτωση «ελαφρύνουν» τη σοβαρότητα των σκανδάλων (τα οποία πολλές φορές έχουμε δει να μην παρουσιάζονται καν ως το κεντρικό θέμα των δελτίων ειδήσεων, ακόμα και να μη γίνεται καν αναφορά). Αυτή η τακτική δεν είναι τυχαία και σε αυτό συμφωνούν και όλες οι έρευνες. Η γραμμή που ακολουθούν τα ΜΜΕ, η ατζέντα που αυτά παρουσιάζουν και ο τρόπος με τον οποίο αντιμετωπίζουν ένα πολιτικό σκάνδαλο παίζει καταλυτικό ρόλο στη λήψη της εκλογικής απόφασης: όσο περισσότερο παρουσιάζεται ένα σκάνδαλο (ή ένα οποιοδήποτε ζήτημα γενικότερα) από αυτά τόσο περισσότερο εντυπώνεται στη μνήμη των ψηφοφόρων, οπότε είναι κι ευκολότερο να ανασυρθεί και να συνδράμει στη διαδικασία λήψης απόφασης.

Επομένως, διανύουμε μια εποχή όπου η συντριπτική πλειοψηφία των ΜΜΕ στην Ελλάδα επιλέγει συνειδητά να απαξιώσει ένα σκάνδαλο, να αναφερθεί ελάχιστα σε αυτό, με σκοπό να το αποδυναμώσει στη μνήμη ακόμα και αυτών που δρουν γενικά τιμωρητικά σε τέτοιου τύπου σκάνδαλα μέσω της ψήφου.

Το περίεργο είναι πως, ενώ το πολιτικό μάρκετινγκ έχει δώσει πολλά νέα εργαλεία για τη διαχείριση κρίσεων και την αποκατάσταση της φθαρμένης από τα σκάνδαλα εικόνας ενός πολιτικού κόμματος και πολιτικού προσώπου, η Νέα Δημοκρατία διάλεξε άλλο δρόμο, τον εύκολο, αλλά και τον πιο βλαβερό για την αξιοπιστία του πολιτεύματος, της ίδιας της δημοκρατίας.

Η καταπολέμηση της διαφθοράς -ή καλύτερα η μεγαλύτερη δυνατή εξάλειψή της- είναι βασική για την ποιότητα της δημοκρατίας μιας χώρας. Η διαφθορά εμποδίζει την ουσιαστική ανάπτυξη και είναι άκρως επιζήμια για την εμπιστοσύνη των πολιτών απέναντι στο πολιτικό προσωπικό.

Στη χώρα μας, προκλήθηκαν τεράστιες πληγές την τελευταία δεκαετία. Βγήκαν στην επιφάνεια παθογένειες, αλλά ταυτόχρονα αποκαλύφθηκαν και οι σημαντικότερες αιτίες που μας οδήγησαν στα Μνημόνια. Το ιδανικό θα ήταν να συνασπιστούν όλες οι δημοκρατικές δυνάμεις υπέρ της εξυγίανσης, αλλά και της διαφάνειας του πολιτικού σκηνικού, και όχι να υπονομεύουν τις προσπάθειες. Η μη συμμετοχή σε αυτό το εγχείρημα αφενός επισκιάζει τις έντιμες φωνές που δεδομένα υπάρχουν (και στα εμπλεκόμενα κόμματα) και αφετέρου υποδηλώνει απροθυμία -και η απροθυμία, ενοχή.

* Πολιτικός Επιστήμονας

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL