Live τώρα    
20°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Ελαφρές νεφώσεις
20 °C
19.2°C21.2°C
3 BF 71%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Ασθενής ομίχλη
17 °C
13.6°C19.4°C
2 BF 78%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
18 °C
17.7°C19.4°C
3 BF 67%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Σποραδικές νεφώσεις
25 °C
22.7°C24.8°C
6 BF 33%
ΛΑΡΙΣΑ
Ελαφρές νεφώσεις
17 °C
16.8°C18.5°C
0 BF 82%
Από την ψυχή που ερωτεύεται στο σώμα που γεννά: Όψεις της γυναικείας σεξουαλικότητας στον 19ο αιώνα
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Από την ψυχή που ερωτεύεται στο σώμα που γεννά: Όψεις της γυναικείας σεξουαλικότητας στον 19ο αιώνα

Της Βαρβάρας Ρούσσου*

Η γυναικεία σεξουαλικότητα, όπως και η αντρική, συνδέθηκαν σχεδόν αναπόσπαστα με το αναπαραγωγικό σεξ εντός γάμου. Τη νόμιμη (νομικά, ηθικά, θρησκευτικά και εθνικά) αυτή αναπαραγωγική σεξουαλικότητα των γυναικών ανέλαβαν να καθοδηγήσουν εκλαϊκευμένα ιατρικά εγχειρίδια περί γάμου που (κυρίως μεταφρασμένα και ελάχιστα ελληνικά) γνώρισαν από τα μέσα του 19ου αιώνα εκδοτική επιτυχία. Η γυναικεία ποίηση που, στην Ελλάδα, ξεκινά από το 1840 και αυξάνει ποσοτικά από το 1860 και μετά, ως πτυχή του ευρύτερου κοινωνικο-πολιτισμικού περιβάλλοντος, κινείται παράλληλα με αυτές τις σεξολογίες. Φορείς αφενός γνώσης για τον σεξουαλικό εαυτό και αφετέρου κανονικοποίησης/ελέγχου της σεξουαλικής ζωής, εμφανίζουν σημεία θεματικής σύγκλισης με τη γυναικεία ποίηση.

Όμως, η γυναικεία σεξουαλικότητα, παρούσα στα εγχειρίδια γάμου, είναι ηθικά απαγορευμένη ως ρητή έκφραση στην ποίηση των γυναικών. Η παρουσία του έντονου κι εξιδανικευμένου ερωτικού συναισθήματος που εκφέρει η ερωτευμένη ποιητική φωνή ως σχεδόν ασώματη ψυχή, οφείλεται όχι μόνο στη ρομαντική θεματική και τροπικότητα, αλλά και στην αορατότητα, στο άλεκτο, της γυναικείας σεξουαλικότητας που αναπόδραστα μεταποιείται σε αγάπη. Ωστόσο, η ίδια η ποίηση παρέχει στις δημιουργούς τις στρατηγικές για να εκφράσουν το σεξουαλικό εαυτό τους: τον τρόπο της αποκάλυψης και απόκρυψης, τη μεταφορά, τον υπαινιγμό και τη διαμεσολάβηση συμβόλων για τη δήλωση της ερωτικής / σωματικής επαφής. Παραδειγματικά: η Φωτεινή Οικονομίδου σε μια διαρκή διελκυστίνδα αποκάλυψης και απόκρυψης του έρωτά της αναπαράγει το πρότυπο της γυναίκας που οφείλει να αποκρύπτει τη σεξουαλικότητα, αλλά και το συναίσθημά της, όταν αυτό θεωρείται κοινωνικά ανάρμοστο (έρωτας προς ήδη παντρεμένο άντρα). Πλήθος ποιημάτων (Μπέτσου, Σβορώνου, Πίπιζα) αποδίδουν την ερωτική πράξη με αποσιωπητικά ή με λυρικούς υπαινιγμούς και μεταφορές. Τέλος, η χρήση ανθέων είτε ως μεταφορές του στο ερωτευμένο ζεύγος είτε, και ιδίως, ως διάμεσων στη σωματική επαφή ανάμεσα στους ερωτευμένους, αποτελεί τρόπο της Βιργινίας Ευαγγελίδου.

Η γυναικεία σεξουαλικότητα, υπαινικτική στην ποίηση, ρητή στον ιατρικό λόγο, συνάπτεται με το γάμο. Πολλά ποιήματα γυναικών εξαίρουν ως προορισμό, ηθική και βιολογική ολοκλήρωση της γυναίκας, το γάμο με κορύφωση την τεκνογονία, υποβάλλοντας τη μητρότητα ως κύριο ταυτοτικό στοιχείο της γυναίκας. Έτσι, θεματοποιούνται συχνά ποικίλες εκφάνσεις της μητρότητας (Σαμαρτζίδου, Λεοντιάς, Μαζαράκη, Μπέτσου). Τα εγχειρίδια συζυγικού σεξ, παρότι προκρίνουν τη μητρότητα έναντι της ερωτικής επιθυμίας, αναγνωρίζουν εντούτοις ότι είναι αναγκαία η σεξουαλική ικανοποίηση των γυναικών, πάντα συνδυαστικά με την αναπαραγωγή. Κυρίως όμως οφείλουν να είναι σεμνές έως και παθητικές, ακολουθώντας την αντρική σεξουαλική διάθεση, που υποχρεούνται και να την υποκινούν. Όμοια, στη γυναικεία ποίηση η γυναίκα δέχεται παθητικά την αντρική ερωτική επιθυμία (Ευαγγελίδου). Καίριο διαφαίνεται το ζήτημα της διαφύλαξης της αγνότητας/παρθενίας των κοριτσιών, που απασχολεί τα βιβλία σεξολογίας. Στα ποιήματα των γυναικών μεταποιείται σε αγωνία της παρέκκλισης και φόβο προς τον άντρα, σημασιοδοτώντας αρνητικά τον έρωτα ως πηγή οδύνης, ακόμη και θανάτου. Αποτελεί δε θεματική πολλών ποιημάτων η παραπλάνηση κοριτσιών, φύσει εύπιστων, κατά το έμφυλο στερεότυπο, από άντρες - κυνηγούς με ψεύτικα ερωτόλογα και υποσχέσεις.

Στα τέλη του 19ου αιώνα, δρομολογείται στη γυναικεία ποίηση αλλαγή στην έκφραση της σεξουαλικότητας. Συμβαίνει μια σταδιακή μετακύληση από το απόλυτο συναίσθημα προς τη «γήινη» και χαριτωμένη πλευρά του έρωτα (φλερτ, ερωτικά πείσματα κ.ά.), προς τη σωματικότητα και, τέλος, προς τη ρητή έκφραση και προβολή της γυναικείας επιθυμίας / σεξουαλικότητας.

* ΑΣΚΤ

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL