Του Λευτέρη Στουκογιώργου
Ο όρος, σύντμηση του Αlternative Right (Εναλλακτική Δεξιά), θα εμφανιστεί στις ΗΠΑ με την έναρξη της κρίσης του 2008 από ακροδεξιούς κύκλους. Πολιτικά θα γίνει γνωστός αργότερα, κατά τη διάρκεια των εκλογών του 2016 και την άνοδο του Τράμπ. Η «αντισυστημική» προεκλογική καμπάνια του Τράμπ, ωστόσο, είχε ήδη ξεκινήσει το 2012 με το ρατσιστικό ψέμα για τον Ομπάμα ότι γεννήθηκε στην Κένυα, συνεπώς ήταν ξένος και μη επιλέξιμος.
Ο ερευνητής George Hawley, στο βιβλίο του “Making Sense of the Alt-Right”, επισημαίνει: «Λανθάνει όποιος πιστεύει οτι η Αlt.right είναι απλά μια οργάνωση, μια ομάδα με δομή και αρχηγό. Πρόκειται για ένα πλήθος ανώνυμο, που επικοινωνεί μέσω Internet με κοινό σημείο μια ρατσιστική πολιτική ατζέντα, η οποία είναι ελκυστική ειδικά σε νέους». Δημιουργία μιας παράλληλης πραγματικότητας, θεωρίες συνωμοσίας, αλλοιωμένες απόψεις για την Ιστορία και την επιστήμη, ανορθολογισμός, αναπαραγωγή fake news και τάση για βία συμπληρώνουν το θεωρητικό ακροδεξιό παζλ.
Σύμφωνα με την οργάνωση για τα δικαιώματα Southern Poverty Law Center, υπάρχουν περισσότερες από 1.600 τέτοιες εξτρεμιστικές ομάδες στις ΗΠΑ. Ο λαϊκισμός της Alt-Right έριξε το φταίξιμο για τις ανισότητες και την υποβάθμιση και περιθωριοποίηση τόσο ευρέων στρωμάτων στην παγκοσμιοποιημένη (mainstream) ελίτ, στους μετανάστες που «μας παίρνουν τις δουλειές» και στην έλλειψη προστατευτισμού απέναντι στις εισαγωγές.
Ο φασισμός και ο ναζισμός αναπτύχθηκαν με κοινή βάση τον εθνικισμό, τον λαϊκισμό, τον αντικομμουνισμό, τη βία ως προνόμιο των ισχυρών και τον ρατσισμό (με ακραία έκφρασή του τον ναζισμό). Εκμεταλλεύθηκαν τις συνθήκες κρίσης της δεκαετίας του 1920 (αποκορύφωμα το κραχ του 1929), τις εκκρεμότητες του πρώτου μεγάλου πολέμου, την κρίση των θεσμών και στηρίχθηκαν στο κτηνώδες φαντασιακό ενός μέρους των πολιτών. Κοινή ήταν και η θεωρία τους περί «ζωτικού χώρου» ως γεωπολιτικού στόχου.
Και τα δύο μοντέλα εκπροσώπησαν τα συμφέροντα της ελίτ του εθνικού τους κεφαλαίου, ήταν όμως κρατικίστικα. Αυτή είναι και η διαφορά τους από τη σημερινή Alt-Right, η οποία είναι πιστή στο νεοφιλελεύθερο μοντέλο παρά τη δήθεν φιλολαϊκή ατζέντα της. Το πρόβλημα για τη Alt-Right είναι η παγκοσμιοποιημένη ελίτ, εφόσον η καπιταλιστική ελίτ του προστατευτισμού είναι στη «σωστή πλευρά».
Στην Ευρώπη η Alt-Right πολιτικά θα κάνει την εμφάνισή της,μέσω Βρετανίας, με το UKIP του Φάρατζ και τον Τζόνσον, που έσυραν τους Συντηρητικούς στο Brexit. Εδώ και η πρώτη παρουσία του Στιβ Μπάνον στην Ευρώπη για τη στήριξη του UKIP με την ακροδεξιά, εθνικιστική και ξενοφοβική σφραγίδα του.
Στο επίπεδο της πολιτικής η Alt-Right ετοιμάζει την επίθεσή της, ενόψει των ευρωεκλογών, με τη δημιουργία της League of Leagues. Πρόκειται για την κοινή γραμμή καθόδου με σχέδιο τη δεύτερη θέση και τη μελλοντική άλωση της Ευρώπης. Πρωτοστατούν Σαλβίνι, Όρμπαν, Λεπέν με εξωτερική στήριξη του Μπάνον.
Ο τελευταίος είναι σε αποστολή ακροδεξιάς ριζοσπαστικοποίησης της Ευρώπης με στόχο τη διάλυση της Ε.Ε., κάτι που μάλλον συμπίπτει με τα συμφέροντα Τραμπ στην εποχή των εμπορικών πολέμων, των διμερών σχέσεων και των νέων ζωνών επιρροής. Μια Ευρώπη όμως σε διάλυση, με έξαρση των εθνικισμών, θα αυξήσει το ρίσκο πολέμου εντός της ηπείρου.
Η λίστα των κομμάτων που απαρτίζουν την ευρωπαϊκή League of Leagues, σύμφωνα με τον Σαλβίνι, είναι ίδια με εκείνη των ακροδεξιών κομμάτων που στηρίζει ο Μπάνον για τη δημιουργία της «Alt-Right International» (με την υποστήριξή του στον Βραζιλιάνο ακροδεξιό Μπολσονάρου, υποψήφιο Πρόεδρο και θαυμαστή των στρατιωτικών δικτατοριών).
Η Lega στην Ιταλία, το Front National στη Γαλλία, η Alternative fuer Deutschland (AfD) στη Γερμανία, το Fidesz του Όρμπαν στην Ουγγαρία, το οποίο συμμετέχει στο Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα, το FPO στην Αυστρία, το PVV στην Ολλανδία, οι ακροδεξιοί Σουηδοί Δημοκράτες είναι κοινά κόμματα στις δύο λίστες.
Ο Σαλβίνι θα ήθελε να συμμετέχει και το Κίνημα Πέντε Αστέρων από την Ιταλία, αλλά μάλλον θα πρέπει να αρκεστεί στο ακροδεξιό κόμμα της Μελόνι Αδελφοί της Ιταλίας. Η Χρυσή Αυγή, οι Ενωμένοι Πατριώτες της Βουλγαρίας, το Κόμμα του Δανέζικου Λαού, το ακροδεξιό ουγγρικό Jobbik, οι Πραγματικοί Φινλανδοί, μαζί με τα δύο βελγικά ακροδεξιά κόμματα και το ισπανικό Vox που πρώτη φορά εμφανίζεται ενισχυμένο (έως τώρα ενσωματωμένο στην ισπανική Δεξιά) συναπαρτίζουν την ευρωπαϊκή ακροδεξιά λίγκα.
Τα δεξιά κόμματα των χωρών Βίσεγκραντ (Ουγγαρία, Πολωνία, Σλοβακία και Τσεχία), η CSU στη Βαυαρία και η δεξιά της Αυστρίας του Κουρτς ενσωματώνουν στοιχεία από την Alt-Right. H στήριξη της Ν.Δ. σε Όρμπαν και Κούρτς εντάσσεται στην επικίνδυνη λογική του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος, που φλερτάρει με την Ακροδεξιά για μερικές ψήφους αγνοώντας τον κίνδυνο εκφασισμού της Ευρώπης.
Στρατηγικά η δύναμη που μπορεί να αντιπαρατεθεί στη νέα Ακροδεξιά δεν είναι η Κεντροδεξιά, ούτε η Σοσιαλδημοκρατία μπλερικού τύπου, αλλά η ευρύτερη Αριστερά. Η συγκρότηση προοδευτικών συμμαχιών της Αριστεράς με τους Πράσινους και με τη Σοσιαλδημοκρατία που έρχεται σε ρήξη με τον νεοφιλελευθερισμό είναι ένα είδος ΤΙΝΑ μέσα στη συγκυρία, εφόσον αποτελεί τη μόνη αντίπαλη δύναμη με ρεαλιστική προοπτική απέναντι στην Alt-Right.
Αξιοσημείωτο είναι το ότι όπου οι προοδευτικές δυνάμεις βρίσκονται σε άνοδο η Ακροδεξιά δεν βρίσκει πρόσφορο έδαφος για υψηλά νούμερα (π.χ. Πορτογαλία, Ισπανία, Ελλάδα, Ιρλανδία).
Οι κύριοι λόγοι της ανόδου της Alt-Right στην Ευρώπη είναι:
1. Οι καταστροφικές συνέπειες της μακροχρόνιας λιτότητας, που επέβαλε ο νεοφιλελευθερισμός, δεν αφορούσαν μόνο την παραδοσιακή εργατική τάξη και τα ασθενέστερα κοινωνικά στρώματα, αλλά και τα μεσοστρώματα. Η κοινωνική υποβάθμιση της μεσαίας τάξης, η αύξηση της ανεργίας και κυρίως της επισφαλούς εργασίας έστρεψε τα λιγότερο πολιτικοποιημένα από αυτά τα στρώματα προς τον ευρωσκεπτικισμό της λαϊκιστικής Ακροδεξιάς.
2. Η ξενοφοβία, που ενισχύθηκε λόγω των προσφυγικών ροών αλλά και των κοινωνικών αδιεξόδων των μεταναστών δεύτερης γενιάς στα υποβαθμισμένα προάστια των μεγάλων ευρωπαϊκών πόλεων. Η αδυναμία ενσωμάτωσης των μεταναστών και η γκετοποίησή τους χωρίς προοπτική, ενώ είναι γνωστή η προσφορά τους στην ευρωπαϊκή οικονομία (χωρίς τους μετανάστες θα καταρρεύσουν τα ασφαλιστικά / συνταξιοδοτικά συστήματα λόγω του δημογραφικού προβλήματος), ανατροφοδοτούν τη λογική της Alt-Right.
3. Στις χώρες Βίσεγκραντ η άνοδος της Alt-Right σχετίζεται με την αδυναμία κοινωνικοοικονομικής σύγκλισης των χωρών αυτών με την υπόλοιπη Ε.Ε., την αίσθησή τους ότι είναι Ευρωπαίοι δεύτερης διαλογής, τη μεταπολεμική ιστορία τους και τον ιστορικά γεωπολιτικό εγκλωβισμό τους μεταξύ Γερμανίας και Ρωσίας.
4. Η φαντασιακή αναζήτηση της χαμένης ταυτότητας και της εθνικής υπερηφάνειας σε ένα δήθεν λαμπρό παρελθόν. Εδώ ο φόβος για τη διαφορετικότητα κυριαρχεί. Δεν είναι τυχαίο ότι η μεγαλύτερη άνοδος της Alt-Right αφορά τις χώρες Βίσεγκραντ και τα ανατολικά Laender της Γερμανίας, όπου οι μετανάστες είναι ελάχιστοι συγκριτικά με την υπόλοιπη Ε.Ε., η ξενοφοβία ωστόσο έντονη.
5. Η επικίνδυνη μετατόπιση προς ακραίες συντηρητικές απόψεις πολιτικών της παραδοσιακής Δεξιάς, προκειμένου να υπερασπιστούν το πολιτικό ακροατήριό τους.
Το πρόβλημα στην Ευρώπη έγκειται στο ότι ο νεοφιλελευθερισμός, που έχει τη βασική ευθύνη για την άνοδο της Ακροδεξιάς, όπως και το δημοκρατικό έλλειμμα έχουν παγιωθεί στη θεσμική αρχιτεκτονική της Ευρώπης και αυτό πρέπει να αλλάξει ριζοσπαστικά. Δεν γίνεται να εγγράφονται ως στόχοι οι ισοσκελισμένοι προϋπολογισμοί και ο περιορισμός των ελλειμμάτων και όχι η ανάπτυξη, η στήριξη της απασχόλησης και η κοινωνική συνοχή.
Δεν γίνεται να μην λειτουργεί η ΕΚΤ ως δανειστής έσχατης ανάγκης και να μην εγγυάται τις καταθέσεις, όπως όλες οι κεντρικές τράπεζες. Δεν γίνεται να υπάρξει ευρωπαϊκή ταυτότητα χωρίς εκδημοκρατικοποίηση των θεσμών, διαμοιρασμό των κινδύνων και μείωση των ανισοτήτων.
Γι' αυτό σε τελική ανάλυση το δίλημμα αυτών των κρίσιμων ευρωεκλογών είναι: Με την προοδευτική Ευρώπη του Τσίπρα ή την αντιδραστική του Όρμπαν και της Alt-Right.
