Του Ηλ. Νικολακόπουλου*
1. Η στρατιωτική ήττα του Δημοκρατικού Στρατού (ΔΣΕ) τον Αύγουστο του 1949, καθώς και οι άμεσες συνέπειές της, οδήγησαν το ΚΚΕ σε μία λανθάνουσα εσωκομματική κρίση, η οποία αφορούσε αφενός τις ευθύνες για την ήττα και αφετέρου τη μελλοντική πορεία του κόμματος. Η αντιφατική απόφαση της 6ης Ολομέλειας, η οποία πραγματοποιήθηκε στο Μπουρέλι της Αλβανίας στις αρχές Οκτωβρίου, μιλούσε ταυτόχρονα για «πλατύ δημοκρατικό συνασπισμό», αλλά και για «μικρά παρτιζάνικα τμήματα», ενώ παράλληλα στοχοποιούσε το ΣΚ-ΕΛΔ και κατηγορούσε «τους αποστάτες και προδότες Σβώλο και Τσιριμώκο».
Παρόλο που η απόφαση της 6ης Ολομέλειας προσέφερε προσωρινά άφεση αμαρτιών στην κομματική ηγεσία, τρεις μήνες αργότερα, τον Ιανουάριο του 1950, η ηγεσία του ΚΚΣΕ κάλεσε στην Μόσχα τα δύο πιο προβεβλημένα στελέχη του ΚΚΕ - το Νίκο Ζαχαριάδη και το Δημήτρη Παρτσαλίδη - για μία συζήτηση που έμοιαζε περισσότερο με κλήση σε απολογία. Από τη συνάντηση αυτή στην οποία την τελευταία μέρα (στις 24 Ιανουαρίου) παραβρέθηκε και ο Στάλιν, ο Ν. Ζαχαριάδης βγήκε ηθικά τραυματισμένος (λόγω της αναφοράς στις καταγγελίες του Μάρκου Βαφειάδη), ενώ ο Δ. Παρτσαλίδης θεώρησε ότι είχε το πράσινο φως ώστε να διατυπώσει μια ολοκληρωμένη κριτική, που συνέταξε στις 14 Φεβρουαρίου, κείμενο που στη συνέχεια θα χαρακτηριστεί ως η «αντικομματική πλατφόρμα Παρτσαλίδη».
Έτσι, στο κρίσιμο εξάμηνο από το τέλος του Εμφυλίου πολέμου μέχρι τις πρώτες μετεμφυλιακές εκλογές της 5ης Μαρτίου 1950, το ΚΚΕ παρέμεινε χωρίς ρεαλιστική πολιτική γραμμή, αλλά και με ανοιχτές αντιπαραθέσεις στον ηγετικό του πυρήνα. Το Δεκέμβριο του 1949, όταν λοιπόν αρχίζει να ξεκαθαρίζει στην Ελλάδα το πολιτικό τοπίο και να γίνεται ορατή η προοπτική άμεσων εκλογών, όταν δηλαδή παρακάμπτονται, με αμερικανική παρέμβαση, οι τάσεις που επιθυμούσαν την (αντισυνταγματική) αναβολή των εκλογών και το σχηματισμό μεταβατικής κυβέρνησης, το ΚΚΕ βρέθηκε ουσιαστικά ανέτοιμο να αντιμετωπίσει την αναμενόμενη εκλογική αναμέτρηση. Η ηγεσία του, αποκομμένη από τις διεργασίες στην Ελλάδα, διατηρούσε την εξωπραγματική προσδοκία ότι οι πρωτοβουλίες του Νικόλαου Πλαστήρα, με την ίδρυση αρχικά του Κόμματος Προοδευτικών Φιλελευθέρων, όπου συμμετείχαν προσωπικότητες που είχαν αποστασιοποιηθεί από την κυβερνητική διαχείριση του εμφυλίου, θα μπορούσαν να οδηγήσουν στη συγκρότηση ενός Δημοκρατικού Μετώπου, στο οποίο θα ήταν δυνατό να συμμετάσχει, έστω και έμμεσα, το ΚΚΕ.
Είναι χαρακτηριστικό ότι οι ανεδαφικές αυτές προσδοκίες διατηρούνται ακόμη και στα τέλη Ιανουαρίου. Σε μήνυμα του Ν. Ζαχαριάδη από τη Μόσχα στις 26 Ιανουαρίου (δύο μέρες μετά τη συνάντησή του με τον Στάλιν) ο Ιωαννίδης απαντά ότι πρέπει «να εξακολουθήσουν οι προσπάθειες για να πεισθεί ο Πλαστήρας να μπει στο μέτωπο. Αν αυτό δεν γίνει μπορετό να προσπαθήσουν να πείσουν τον Οθωναίο να μπει επικεφαλής του στενού συνασπισμού». Και φυσικά συμφωνεί με την υπερφίαλη θέση του Ν. Ζαχαριάδη ότι «παντού όπου θα κάνουμε (...) συνασπισμούς πρέπει να εκθέσουμε και δικούς μας υποψηφίους. Αυτό είναι απαραίτητος όρος για να σχηματισθούνε τέτοιοι συνασπισμοί που θα υποστηρίξουμε και εμείς».
2. Ανεξάρτητα από τους μεγαλεπήβολους αυτούς σχεδιασμούς δύο ξεχωριστές πρωτοβουλίες, ασύνδετες σε μεγάλο βαθμό μεταξύ τους, αναλαμβάνονται την ίδια περίοδο από δύο υψηλόβαθμα στελέχη του ΚΚΕ. Πρώτον από τον Μιλτιάδη Πορφυρογένη, ο οποίος ταξιδεύοντας στη Δυτική Ευρώπη συναντιέται στο Παρίσι το Δεκέμβριο του 1949 με τον Ιωάννη Σοφιανόπουλο και τον παροτρύνει να ηγηθεί ενός εκλογικού σχηματισμού με πρόγραμμα που θα μπορούσε να υποστηρίξει και το ΚΚΕ, εμφανιζόμενος μάλιστα διαλλακτικός ως προς την ενδεχόμενη συμμετοχή του ΣΚ-ΕΛΔ στο συμμαχικό σχήμα, εφόσον υπάρξει προγραμματική σύγκλιση, παρά τη δεδομένη αντιπαλότητα με το ΚΚΕ.
Η δεύτερη πρωτοβουλία αφορά την ενεργοποίηση του παράνομου μηχανισμού στην Ελλάδα, και για το σκοπό αυτό ειδοποιείται στα μέσα Δεκεμβρίου ο Νίκος Πλουμπίδης να έρθει σε επαφή με διάφορα πρόσωπα για τη διαμόρφωση ενός συμμαχικού εκλογικού σχήματος. Προφανώς ενοχλημένος από τις υποδείξεις ο Ν. Πλουμπίδης απαντά με αιχμηρό τρόπο: «μου λέτε να κάνω βολιδοσκοπήσεις με διάφορα πρόσωπα. Αυτό το πράγμα δείχνει ότι με θεωρείτε πολιτικά ανίκανο ή ότι θα βρίσκομαι κρυμμένος σε κανένα σπίτι και κοιτάζω πως περνάει ο καιρός. Εγώ δεν σταμάτησα καθόλου τη δουλειά. Με τα πρόσωπα αυτά είχα επαφή». Άλλωστε, από τα υποδεικνυόμενα πρόσωπα οι μόνοι που ήταν διατεθειμένοι να συμπράξουν σε ένα Αριστερό Μέτωπο με την έμμεση στήριξη του ΚΚΕ ήταν οι Αριστεροί Φιλελεύθεροι και ο πρώην γραμματέας των Δημοκρατικών Συλλόγων Διονύσης Χριστάκος, ο οποίος, όπως αναφέρει σε μεταγενέστερο σημείωμά του ο Ν. Πλουμπίδης, από τον Δεκέμβριο του 1949 που τον πρωτοσυνάντησε ως το θάνατό του θα αποδειχτεί, «παλικάρι και πιστός φίλος του ΚΚΕ». Οι διεργασίες για τη συγκρότηση ενός Αριστερού Μετώπου επιταχύνονται, εν μέρει ανεξάρτητα από τις στοχεύσεις του ΚΚΕ, όταν στις 26 Ιανουαρίου επιστρέφει στην Ελλάδα ο Ι. Σοφιανόπουλος και αναλαμβάνει πρωτοβουλία για τη συνεργασία τουλάχιστον των κομμάτων που, χωρίς να ανήκουν στο μετακατοχικό ΕΑΜ είχαν αποκλειστεί από την ΕΠΕΚ, γιατί είχαν συμπράξει μαζί του για την προπαγάνδιση της Αποχής και την καταψήφιση της Μοναρχίας το 1946. Έτσι, στις 2 Φεβρουαρίου συγκροτείται η Δημοκρατική Παράταξη (ΔΠ) ως συνασπισμός τριών κομμάτων, των Αριστερών Φιλελευθέρων (ΚΑΦ), της Ένωσης Δημοκρατικών Αριστερών (ΕνΔΑ) του Ι. Σοφιανόπουλου, αλλά και του ΣΚ-ΕΛΔ, το οποίο αποτελούσε τη μόνη στοιχειωδώς οργανωμένη δύναμη στο χώρο της μη κομμουνιστικής Αριστεράς, ενώ διέθετε και εβδομαδιαία εφημερίδα, τη Μάχη, το κύρος της οποίας είχε ενισχυθεί με την καμπάνια που ξεκίνησε για τα βασανιστήρια στη Μακρόνησο.
Ο Ν. Πλουμπίδης αντιλαμβάνεται αμέσως την πολιτική διέξοδο που προσφέρει η συγκρότηση της ΔΠ, στη δημιουργία της οποίας άλλωστε είχε συμβάλει, και προσανατολίζεται στην υποστήριξή της, παρά την αρνητική στάση της ηγεσίας του ΚΚΕ για την συμπερίληψη του ΣΚ-ΕΛΔ, αλλά και την άρνηση της ΔΠ να συμπεριλάβει στους συνδυασμούς της κρατουμένους, ακόμη και τον Μιχάλη Κύρκο. Όπως αναφέρει σε μεταγενέστερο σημείωμά του, τα τρία συμπράττοντα κόμματα δεν αποδέχονταν τη συμμετοχή στους συνδυασμούς γνωστών φίλων του ΚΚΕ (ή φυλακισμένων), αλλά και ο ίδιος «υποψήφιους πραγματικούς κομμουνιστές δεν είχα ούτε για τους 3 της Αθήνας και τον 1 του Πειραιά» (θέσεις που θα μπορούσαν οριακά να του παραχωρηθούν).
3. Η δημιουργία της ΔΠ αποτέλεσε μεγάλη και απρόσμενη επιτυχία για την καθημαγμένη Αριστερά, έξι μόλις μήνες μετά το τέλος του Εμφυλίου. Αναδείχτηκε πρώτο κόμμα σε Αθήνα, Πειραιά και Θεσσαλονίκη με ποσοστά από 20% έως 25% και συγκέντρωσε συνολικά 164.000 ψήφους (9,7%), εκλέγοντας 18 βουλευτές, όταν οι προεκλογικές εκτιμήσεις της αμερικάνικης πρεσβείας υπολόγιζαν ότι θα περιοριζόταν μόνο σε 5 με 6 έδρες. Στο πλαίσιο της Δ.Π., το ΚΚΕ, μέσω του ραδιοσταθμού «Ελεύθερη Ελλάδα» αλλά και των παράνομων οργανώσεων, υποστήριξε κατά πρώτο λόγο τον Ι. Σοφιανόπουλο, ο οποίος σε σταυρούς προτίμησης συγκέντρωσε το 83% των ψηφοφόρων της Δ.Π., τόσο στην Αθήνα όσο και στη Θεσσαλονίκη, όπου ήταν υποψήφιος. Πριμοδότησε επίσης τους Αριστερούς Φιλελεύθερους, οι οποίοι εξέλεξαν 6 βουλευτές, το σύνολο των γνωστών υποψηφίων που είχαν, ενώ, με τη στήριξη του ΚΚΕ, εκλέχτηκε στην Αθήνα και ο Δ. Χριστάκος, με 7.242 σταυρούς προτίμησης (16,5% των ψηφοδελτίων της Δ.Π.), δείγμα των περιορισμένων δυνατοτήτων που είχε ο παράνομος μηχανισμός ακόμη και στην Αθήνα.
Κύριος ωφελημένος από την αδυναμία του ΚΚΕ να προωθήσει άλλους υποψηφίους, εκτός από τα γνωστά ονόματα που ενίσχυε ο ραδιοσταθμός της «Ελεύθερης Ελλάδας», ήταν το ΣΚ-ΕΛΔ που εξέλεξε 8 βουλευτές, οι οποίοι και συγκρότησαν αμέσως χωριστή κοινοβουλευτική ομάδα. Η επιλογή του Ν. Πλουμπίδη να προτείνει την υποστήριξη της ΔΠ, παρά τη συμμετοχή του ΣΚ-ΕΛΔ και χωρίς τη συμπερίληψη κομμουνιστών υποψηφίων, αποτελούσε μια υπέρβαση, που δικαιώθηκε από το αποτέλεσμα και συνέβαλε καθοριστικά στην επάνοδο της Αριστεράς στην κοινοβουλευτική ζωή. Προκάλεσε, όμως, την υπόγεια κριτική της ηγεσίας του ΚΚΕ. «Τι γίνεται με το Μπάρμπα; Γιατί δεν ακούει το ΠΓ και κάνει ό,τι θέλει;», ήταν η κατηγορία που διατυπώθηκε, όπως του μετέφερε ο Ν. Μπελογιάννης όταν ήρθε τον Ιούνιο του 1950 στην Ελλάδα, συμπληρώνοντας μάλιστα ότι οι επιλογές του «έχουν μεταδοθεί αλλιώτικα και έχει δημιουργηθεί παρεξήγηση σε βάρος σου άδικα».
4. Η λανθάνουσα δυσπιστία για τις επιλογές και τις πρωτοβουλίες του Ν. Πλουμπίδη ενισχυόταν την ίδια περίοδο από τις αμφιβολίες που εξέφραζε το 2ο παράνομο κλιμάκιο στην Αθήνα (υπό τον Στ. Κασιμάτη), το οποίο είχε πάρει αρνητική θέση για τη ΔΠ. Αλλά και ο Μ. Πορφυρογένης, αμέσως μετά τις εκλογές, απευθύνθηκε στον Δ. Μπάτση επιχειρώντας να παρακάμψει τον Ν. Πλουμπίδη στις επαφές του με Σοφιανόπουλο και ΚΑΦ, οι οποίοι προετοίμαζαν τη συγκρότηση χωριστής κοινοβουλευτικής ομάδας.
Η εκ νέου δραστήρια ενεργοποίηση του Ν. Πλουμπίδη θα πραγματοποιηθεί μετά την άφιξη του Ν. Μπελογιάννη και την άμεση συνεργασία μαζί του. Αποτέλεσμα αυτής της συνεργασίας ήταν η συγκρότηση ανεξάρτητης συνδικαλιστικής παράταξης (Ενιαίο Συνδικαλιστικό Κίνημα Ελλάδος - ΕΣΚΕ), σε αντιπαλότητα με το ΣΚ-ΕΛΔ, και κυρίως η έκδοση, στις 17 Αυγούστου, καθημερινής εφημερίδας, του Δημοκρατικού, με διευθυντή τον Δ. Χριστάκο και αρθρογράφο τον Μ. Κύρκο, η κυκλοφορία της οποίας περιόρισε την απήχηση της Μάχης.
Η σύλληψη του Ν. Μπελογιάννη και της Έλλης Παππά στα τέλη Δεκεμβρίου, οι εκτεταμένες συλλήψεις που ακολούθησαν, αλλά και το κλείσιμο του Δημοκρατικού, επέβαλαν (με σύμφωνη γνώμη και της εξόριστης ηγεσίας) στον Ν. Πλουμπίδη να διακόψει τις σχέσεις του με τον παράνομο μηχανισμό, με μόνη εξαίρεση την επαφή του με τον Ν. Βαβούδη, ο οποίος εμπλέκεται πλέον και στις διεργασίες που οδήγησαν στην ίδρυση του Δημοκρατικού Συναγερμού (ΔΣ), στις αρχές του 1951.
Πρωτεργάτες του ΔΣ είναι πρόσωπα από το περιβάλλον του Ν. Πλουμπίδη, όπως ο Δ. Χριστάκος, οι βουλευτές του ΚΑΦ, Φιλ. Χατζήμπεης και Ανδ. Μπικάκης, ο Μιχ. Κύρκος, ο Κ. Μπασιάκος, ο Μιχ. Βουρνάς κ.ά. Παράλληλα βέβαια ενισχύεται, με την απελευθέρωση κρατουμένων (κυρίως πρώην στελεχών της ΕΠΟΝ) από τη Μακρόνησο, το 2ο κλιμάκιο του παράνομου μηχανισμού, την καθοδήγηση του οποίου αναλαμβάνει ο Ν. Ακριτίδης που είχε έρθει στην Ελλάδα τον Νοέμβριο του 1950.
Οι επιτυχίες του ΔΣ στις δημοτικές εκλογές της 15ης Απριλίου 1951, περιθωριοποίησαν ακόμη περισσότερο το ΣΚ-ΕΛΔ και άνοιξαν το δρόμο για τη συγκρότηση της ΕΔΑ. Η ΕΔΑ ιδρύθηκε τελικά την 1η Αυγούστου 1951, αρχικά ως συνασπισμός τεσσάρων κομματικών μορφωμάτων, με προγραμματική αναφορά στο τρίπτυχο «Ειρήνη-Δημοκρατία-Αμνηστία», και εκπροσωπούσε το ίδιο ακριβώς πολιτικό φάσμα με εκείνο που κάλυπταν, την περίοδο 1945-47, τα κόμματα που συμμετείχαν στο μετακατοχικό ΕΑΜ.
5. Ο Πλουμπίδης δεν συμμετείχε άμεσα (παρά μόνον έμμεσα μέσω της επαφής του με τον Βαβούδη) στις διαπραγματεύσεις που οδήγησαν στην ίδρυση της ΕΔΑ. Όταν, όμως, λίγες μέρες αργότερα διαμορφώνεται το πολιτικό πλαίσιο των επικείμενων εκλογών, με την ίδρυση στις 6 Αυγούστου από τον Αλέξανδρο Παπάγο του Ελληνικού Συναγερμού, ο Ν. Πλουμπίδης καλείται από το ΠΓ στις 9 Αυγούστου να αναλάβει την ευθύνη για την οριστικοποίηση των συνδυασμών και τη διεξαγωγή του προεκλογικού αγώνα. Ο Ν. Πλουμπίδης μετακομίζει αμέσως στο σπίτι του Κ. Μπασιάκου, ο οποίος συμμετείχε στη Διοικούσα Επιτροπή της ΕΔΑ, ως άτυπος εκπρόσωπος του ΚΚΕ, αντικαθιστώντας τον Δ. Χριστάκο που νοσηλευόταν στον Ευαγγελισμό όπου και πέθανε στις 21 Αυγούστου),.
Το κρίσιμο ζήτημα που κλήθηκε να διαχειριστεί ήταν όχι μόνο οι υποψηφιότητες με την ΕΔΑ εξορίστων και φυλακισμένων, αλλά κυρίως η ένταξη στους συνδυασμούς του Ν. Μπελογιάννη, σύμφωνα με ρητή εντολή της εξόριστης ηγεσίας, την οποία απέκλειαν οι περισσότεροι από τους συμμετέχοντες στη Δ.Ε. της ΕΔΑ (και όχι μόνο ο Μ. Κύρκος). Συμμετοχή που προωθούσε εκβιαστικά και το κομματικό κλιμάκιο των φυλακών Αβέρωφ, δίνοντας εντολή να ιδρυθεί ανταγωνιστικός προς την ΕΔΑ κομματικός σχηματισμός με την επωνυμία ΕΛΑ (Ένωσις Λαϊκού Αγώνος).
Όπως αναφέρει σε μεταγενέστερο σημείωμά του ο Ν. Πλουμπίδης, «στις πιο κρίσιμες στιγμές έπαθα δύο σοβαρότατα ατυχήματα. Πέθανε ο πολύτιμος Χριστάκος και ο Κουφός [=Βαβούδης] έκοψε την επαφή με το ΠΓ για λόγους σοβαρούς». «Μπροστά μου είχα δύο δρόμους», σημειώνει. «Ο πρώτος με την ΕΔΑ. Εκεί θα είχαμε ένωση των προοδευτικών δυνάμεων, πράγμα που θα (...) κινητοποιούσε τις πλατιές μάζες (...) θα είχαμε συνδυασμούς σε όλη την Ελλάδα (...) Δεν θα εκτελούνταν κατά γράμμα η εντολή του κόμματος, θα εκτελούνταν όμως στην ουσία και θα είχαμε νίκη». «Ο δεύτερος με την ΕΛΑ, εκεί όλα θα ήσαν ορθόδοξα. Ορθόδοξα και πρόγραμμα και υποψήφιοι φυλακισμένοι και εξόριστοι και Μπελογιάννης-Πλουμπίδης. Δεν θα είχαμε ένωση αλλά διάσπαση. (...) θα είχαμε απομόνωση του ΚΚΕ, πράγμα που θα απογοήτευε τους δικούς μας και τις πλατιές μάζες (...) Δεν θα ήμαστε μαζί με το λαό, παρά θα αποτελούσαμε αίρεση (...) θα είχαμε σύγχυση».
Τελικά, ο συμβιβασμός επιτεύχθηκε με υποχώρηση του Πλουμπίδη ως προς την υποψηφιότητα Μπελογιάννη, η οποία συνδυάστηκε με την αποδοχή από τους συνεργαζόμενους στην ΕΔΑ της συμμετοχής 24 εξορίστων και φυλακισμένων στους συνδυασμούς σε 14 εκλογικές περιφέρειες, οι οποίοι ήταν προφανές ότι θα καταλάμβαναν παντού τις πρώτες θέσεις, όπως και πράγματι συνέβη.
Η ΕΔΑ, στις εκλογές της 9ης Σεπτεμβρίου συγκέντρωσε 180.640 ψήφους (10,57%) και εξέλεξε 10 βουλευτές, 7 εξόριστους στον Αη Στράτη και 3 φυλακισμένους. Οι 7 πρώτοι, τέσσερα μέλη του ΚΚΕ (Σαράφης, Ιμβριώτης, Ηλιού, Τσόχας) και τρεις σταθερά συνεργαζόμενοι (Γαβριηλίδης, Πρωϊμάκης, Χατζημιχάλης), καθώς δεν εκκρεμούσε καμία καταδικαστική απόφαση σε βάρος τους, αφέθηκαν, έστω και με δύο μήνες καθυστέρηση, προσωρινά ελεύθεροι και ορκίστηκαν βουλευτές, προκαλώντας τη μήνη της συναγερμικής αντιπολίτευσης. Ήταν οι πρώτοι κομμουνιστές βουλευτές, έπειτα από 15 χρόνια. Αλλά και μεταξύ των επιλαχόντων, που αντικατέστησαν τους εξόριστους και φυλακισμένους βουλευτές της ΕΔΑ μετά την ακύρωση της εκλογής τους, ένα μήνα αργότερα, τουλάχιστον οι μισοί ήταν επίσης μέλη του ΚΚΕ.
6. Οι εκλογές της 9ης Σεπτεμβρίου, παρά την επιτυχία της ΕΔΑ και κυρίως του ΚΚΕ που επανήλθε έστω και έμμεσα στην κοινοβουλευτική ζωή, επεφύλασσαν μια δυσάρεστη προειδοποίηση για τον Ν. Πλουμπίδη στο εσωκομματικό πεδίο, η οποία αποτυπώθηκε καθαρά στη σταυροδοσία που καθόρισε την εκλογή των βουλευτών, μετά την ακύρωση των εξορίστων και φυλακισμένων.
Από τα τέσσερα συνιδρυτικά κόμματα της ΕΔΑ, το ΣΚΕ εξέλεξε μόνο τον Γ. Πασαλίδη (ενώ απέτυχε ο Στ. Ηλιόπουλος), το ΔΡΚ τον Μ. Κύρκο, το ΚΑΦ τους Μάντακα και Καραμαούνα, ενώ απέτυχαν οι υπόλοιποι τέσσερις που είχαν εκλεγεί βουλευτές με τη ΔΠ (Γρηγοριάδης Ν., Χατζήμπεης Στ., Χατζήμπεης Φ., Μπικάκης Α.) και από τον ΔΣ (εκτός από τον Μ. Κύρκο) εκλέχτηκε μόνο ο Γ. Σπηλιόπουλος, ενώ παραγκωνίστηκαν στην Αθήνα οι δύο στενότεροι συνεργάτες του Ν. Πλουμπίδη, ο Μ. Βουρνάς και ο Κ. Μπασιάκος, μέλη της Διοικούσας Επιτροπής της ΕΔΑ, οι οποίοι συγκέντρωσαν μόλις το 10% έως 13% των προτιμήσεων των ψηφοφόρων της ΕΔΑ. Στη θέση των περιθωριοποιημένων στελεχών του ΚΑΦ και του ΔΣ στην Αθήνα πριμοδοτήθηκαν και εκλέχτηκαν με συμπαγή σταυροδοσία (περίπου 30% των ψηφοφόρων της ΕΔΑ) ο Β. Ευφραιμίδης και ο Αντ. Μπριλάκης, ενώ στον Πειραιά εκλέχτηκε ο μακρονησιώτης Π. Κατερίνης. Ήταν μια σαφής έκφραση δυσπιστίας στο πρόσωπο του Ν. Πλουμπίδη, ο οποίος θα ακολουθούσε έκτοτε επί τρία χρόνια μια μοναχική και τραγική πορεία.
Στις 23 Οκτωβρίου, μόλις είχε αρχίσει η πρώτη δίκη Μπελογιάννη, συνελήφθη ο Δ. Μπάτσης, αναγκάζοντας τον Πλουμπίδη να εγκαταλείψει το σπίτι του ζεύγους Τριανταφυλίδη, το οποίο του είχε εξασφαλίσει ο Δ. Μπάτσης, ενώ λίγες εβδομάδες αργότερα εντοπίστηκαν οι ασύρματοι που χειριζόταν ο Ν. Βαβούδης, ο οποίος αυτοκτόνησε. Η καταγγελία από το ραδιοσταθμό της «Ελεύθερης Ελλάδας» του Ν. Βαβούδη (και η αμφισβήτηση της αυτοκτονίας του), αποτέλεσε ένα επίσης σαφές μήνυμα εναντίον του Πλουμπίδη, το οποίο εκφράστηκε με τον πιο καθαρό τρόπο, τρεις μήνες αργότερα, όταν αμφισβητήθηκε ακόμα και η αυθεντικότητα της επιστολής που απηύθυνε για τη σωτηρία του Ν. Μπελογιάννη.
Το δύσκολο στοίχημα για την επανένταξη της ηττημένης Αριστεράς στην κοινοβουλευτική ζωή ο Ν. Πλουμπίδης το υπηρέτησε με επιτυχία δύο φορές, σε ιδιαίτερα αντίξοες συνθήκες. Η δική του, όμως, προσωπική τραχεία οδός θα τον υποβάλει στο μαρτύριο της κομματικής συκοφαντίας, υπό το βάρος της οποίας οδηγήθηκε στις 14 Αυγούστου 1954 στο εκτελεστικό απόσπασμα.
* Ομότιμος Καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο ΕΚΠΑ
Η συγκεκριμένη ομιλία εκφωνήθηκε στην εκδήλωση του Ιδρύματος της Βουλής των Ελλήνων «Στενή κι αδιάβατος, τραχεία η οδός. Νίκος Πλουμπίδης 1902-1954», στις 2 Οκτωβρίου 2018
