Live τώρα    
20°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Ελαφρές νεφώσεις
20 °C
17.1°C20.7°C
2 BF 52%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
18 °C
16.5°C18.5°C
2 BF 68%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
16 °C
14.8°C16.6°C
3 BF 70%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
18 °C
15.4°C18.0°C
4 BF 52%
ΛΑΡΙΣΑ
Αίθριος καιρός
20 °C
19.9°C19.9°C
3 BF 40%
Γέλως ο Πολύπτυχος
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Γέλως ο Πολύπτυχος

Του Κ.Χ. Φουρνιώτη*

A! Μυθολογία

I.Γέλως, Πόθος, Ηδονή: Δώρα της Αφροδίτης προς τους ανθρώπους για ν’ ανακουφίζονται από τις κακοτυχίες τους. (Η πρώτη ανατροπή!)

II.Γέλως: Θεότητα που τιμήθηκε με άγαλμα και ιερό στη Σπάρτη από τον Λυκούργο, το νομοθέτη μιας ολιγαρχικής, ισχυρής και αυστηρής εξουσίας.

Όμως, ο φωτοδότης -από την ινδοευρωπαϊκή ρίζα του ονόματός του- Λυκούργος φρόντισε επίσης και εγκαίρως, δια του Γέλωτος, για την υπονόμευση της αυστηρής εξουσίας (Εγκυκλοπαίδεια Ελευθερουδάκη, 1928).

ΙΙΙ.Γελωτοποιός: Ποιος εσάρκαζε καλύτερα απ’ αυτόν τον άρχοντα που υπηρετούσε;

Β! Επιστήμη

Ι. Το γέλιο ως φαινόμενο και εκδήλωση είναι αποκλειστικότητα του ανθρώπινου είδους. Αυτό, όμως, καθόλου δεν σημαίνει ότι είναι προϊόν κάποιου, έξωθεν ή άνωθεν, παραχωρηθέντος ανθρώπινου πνεύματος. Πέρα για πέρα βιολογικό, υλικοενεργειακό φαινόμενο, εμφανίζεται συχνά ως τυπικό σύμπτωμα -«ευφορικό συναίσθημα»- ασθενειών του Κεντρικού Nευρικού Συστήματος, προκαλείται από ουσίες, π.χ. «αέριο γέλωτος», και εξαφανίζεται ενίοτε μέσω της κατάθλιψης και με παρενέργεια πολλών ανοσοτροποποιητικών και άλλων φαρμάκων.

ΙΙ. «Το χιούμορ πρέπει να αναπτύχθηκε παράλληλα με την ικανότητά μας να επικρίνουμε τους εαυτούς μας, ξεκινώντας με απλούς εσωτερικούς ‘καταστολείς’ που εξελίχτηκαν σε πιο εκλεπτυσμένους ‘λογοκριτές’. Ίσως έπειτα να υποδιαιρέθηκαν σχηματίζοντας στρώματα του εγκεφάλου Β, που έγιναν σταδιακά ολοένα και πιο ικανά να προβλέπουν και να χειρίζονται ό,τι ο πιο αρχαϊκός εγκέφαλος Α ετοιμαζόταν να κάνει.

Σ’ αυτό το σημείο, οι πρόγονοί μας πρέπει να άρχισαν να έχουν την εμπειρία εκείνου που οι θεράποντες των ανθρωπιστικών επιστημών ονομάζουν ‘συνείδηση’» (Marvin Minsky, Η Κοινωνία της Nόησης, Κάτοπτρο, 1995).

ΙΙΙ. «Συνείδηση - δηλαδή αίσθηση ύπαρξης. Είναι δυνατό να μιλάμε για ύπαρξη χωρίς να έχουμε στο νου μας αυτό που κυρίως υπονοεί η ιστορία της, συνιστά την από καταβολής της ατελεύτητη περιπέτειά της: την αντίστασή της να καταποντισθεί μέσα στην κοινή ύπαρξη απ’ όπου τινάχτηκε και γύρω της έκτοτε περιστρέφεται, παίρνοντας απ’ αυτήν ζέση και φως».

«Όπως όλοι οι φυσικοί τρόποι ζωής, η αίσθηση ύπαρξης για να φθάσει στην ολοκλήρωσή της, να γίνει συνείδηση, χρησιμοποιεί τρόπους που χαρακτηρίζονται από μιαν απλοϊκή και δραστική πανουργία. Ένα τέτοιο είδος πανουργίας είναι ο λόγος που συμπίπτει με τη συνείδηση, είναι λεξική κρυστάλλωσή της». (Γ. Χειμωνάς, Έξι μαθήματα για τον λόγο, Ύψιλον, 1984).

Ένα τέτοιο είδος «πανουργίας» είναι το γέλιο. Με την παράλληλη και διαπλεκόμενη με το λόγο πορεία είναι στοιχείο αντιστασιακό. Γιατί «ο Θεός έδωσε πολλά στον άνθρωπο˙ μα ο άνθρωπος ήθελε κάτι από τον άνθρωπο». (Α. Porchia, Voces, Στιγμή, 1992).

Γ! Θεολογία (Κατά την Τέχνη)

«Ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος μας λέει ότι ο Χριστός ποτέ δεν γέλασε», σχολίασε χαμηλόφωνα ο Χόρχε. «Τίποτε στην ανθρώπινη φύση Του δεν Του το απαγόρευε», παρατηρεί ο Γουλιέλμος, «γιατί το γέλιο, όπως διδάσκουν οι θεολόγοι, είναι ίδιον του ανθρώπου». (Umberto Eco, Το όνομα του Ρόδου, Γνώση, 1985).

«Οι πίθηκοι δεν γελούν, το γέλιο είναι ίδιον του ανθρώπου, είναι σημείο του ορθολογισμού του», είπε ο Γουλιέλμος.

«Σημείο ορθολογισμού του ανθρώπου είναι και ο λόγος και με τον λόγο μπορούμε να βλασφημήσουμε τον Θεό»... (λέει ο Χόρχε, ό.π.).

«Κανείς δεν θα καθότανε ν’ ακούσει τα παραληρήματα ενός Αφρικανού αλχημιστή. Αποδίδει την δημιουργία του κόσμου στο γέλιο του Θεού...». (Χόρχε, ό.π.).

Ο Αδάμ, ο άνθρωπος «Έμεινε εδώ, από λάθος του, για λίγο.

Μετάλλαξε από λάθος του σε θρήνο,

Το γέλιο του και το γλυκό παιγνίδι».

(Dante Alighieri, Θεία Κωμωδία, Ζαχαρόπουλος,1986).

Ο άνθρωπος όμως εδώ, σ’ αυτό τον πλανήτη, στην παρούσα ζωή, γελάει! Μήπως έτσι αντιστέκεται; Υπονομεύει, αναιρεί την Μεταφυσική; Αρνείται τον επέκεινα Παράδεισο;

Δ! Εξουσία...

«Ο κ. Θιέρσος έλεγε στην Επιτροπή για τη Στοιχειώδη Εκπαίδευση στα 1849*: ‘Θέλω να καταστήσω παντοδύναμη την επιρροή του κλήρου, γιατί υπολογίζω σ’ αυτόν για τη διάδοση εκείνης της καλής φιλοσοφίας που μαθαίνει στον άνθρωπο ότι βρίσκεται στην γη για να υποφέρει κι’ όχι εκείνης της άλλης φιλοσοφίας που λέει αντίθετα στον άνθρωπο: Γλέντα’»

* Μετά την συντριβή της Επανάστασης του Ιούνη 1848

(Paul Lafargue, Το Δικαίωμα στην Τεμπελιά, Ελεύθερος Τύπος, 1981.

Άποψη όχι και τόσο μεταφυσικής χρήσης! Και κλασσική η απέχθεια της εξουσίας προς το γέλιο, τουλάχιστον τόσο όσο κλασσική είναι η συμμαχία της, η στήριξή της στους Εκπροσώπους της Μεταφυσικής επί Γης...

Ε! Κοινωνία - Οικολογία

«Η Κωμωδία γεννάται στις κώμες, δηλαδή στα χωριά των αγροτών, σαν ευφρόσυνη τελετή μετά από κάποιο γεύμα ή κάποια γιορτή» (Umberto Eco, Το Όνομα του Ρόδου, Γνώση, 1985).

«Παρακολούθησα στη N. Γουϊνέα τη ζωή των παλιών πολιτισμών, τους καλλιεργητές igname στην ακτή, τους καλλιεργητές γλυκοπατάτας στο Haut Plateau. Τρεις ώρες δουλειά την ημέρα αρκούν για να παραχθούν άφθονα αγαθά που ικανοποιούν τις ανάγκες τους. Δεν έχουν αυτοκίνητα, ούτε τηλεόραση, αλλά περνούν τη μισή ζωή τους με γιορτές...». (René Dumont).

Ή το γέλιο ως άρνηση της κατανάλωσης και των προαπαιτουμένων της...

Δεν ξέρω αν στέκεται στα πόδια της η συνάρθρωση αυτής της λεηλασίας βιβλίων που προηγήθηκε. Όμως, είμαι απόλυτα βέβαιος για το συμπέρασμα. Ισχύουν και τα δύο εξίσου καλά: Αντιστέκομαι, άρα γελώ! Γελώ, άρα αντιστέκομαι!

* Ανειδίκευτος Πολίτης

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL