“Άντε να τελειώνουμε” μου λέει η Νάντα στο τηλέφωνο. “Αυτή η εκκρεμότητα είναι τουλάχιστον αναχρονιστική και μας έχει παραλύσει”. Η Νάντα είναι γνωστή μου από τα παλιά, γεννημένη στο Τίτο Βέλες. Όταν τη γνώρισα, είχε γιουγκοσλαβικό διαβατήριο - τότε υπήρχε ακόμη μια χώρα που την έλεγαν Γιουγκοσλαβία. Στη δεκαετία του '90 έγινε αυτόματα πολίτης της χώρας με το προσωρινό όνομα “Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας”. Η μητρική της γλώσσα ήταν τα μακεδονικά - “Μοιάζουν με τα βουλγαρικά” μου έλεγε, “αλλά καταλαβαίνω και τα σερβικά”. Ποτέ δεν θεωρούσε εαυτήν απόγονο του Μεγάλου Αλεξάνδρου - “Εμείς Σλάβοι είμαστε, κατεβήκαμε αργότερα στα Βαλκάνια, αλλά σ’ αυτή τη γωνιά του πλανήτη έχουν μπει οι φυλές στο μίξερ. Δεν είμαστε Ισλανδία, που δεν έφτανε κανείς” έλεγε. Ήταν έξαλλη με τη μανία του Γκρούεφσκι να στήνει ανδριάντες, αψίδες του θριάμβου και φαραωνικά κτήρια με κολώνες ιωνικού και κορινθιακού ρυθμού. Αλλά έλεγε πάντα “εγώ Μακεδόνισσα γεννήθηκα, γιατί επιμένετε οι Έλληνες να μου αλλάξετε όνομα;”.
Η Νάντα σήμερα θα ψηφίσει “Ναι” στο δημοψήφισμα. Δεν ξέρει αν ανήκει στην πλειοψηφία, αισιοδοξεί ότι το “Ναι” θα κερδίσει. Αυτό που την ανησυχεί είναι τι θα γίνει με τη συμμετοχή, πόσοι συμπατριώτες της θα πάνε στις κάλπες, καθώς το κλίμα είναι υποτονικό: “Περισσότερη φασαρία κάνουν οι υψηλοί ξένοι που μας επισκέπτονται σωρηδόν για να μας πείσουν πόσο καλύτερο θα είναι το μέλλον μας εάν ψηφίσουμε 'Ναι', παρά οι άνθρωποι του Ζάεφ. Αλλά ακόμη και οι ορκισμένοι του 'Όχι' είναι σχετικά συμμαζεμένοι” λέει.
Το “αγκάθι” της συμμετοχής
Η ανησυχία της Νάντα έχει βάση. Όχι μόνο εξαιτίας του υποτονικού -μήπως καλύτερα βωβού;- κλίματος, αλλά κυρίως λόγω της κατάστασης των εκλογικών καταλόγων. Σύμφωνα με τον καθηγητή στο Πανεπιστήμιο της Λειψίας Στέφαν Τρεμπστ, ειδικό σε θέματα ΠΓΔΜ, “ένα τεράστιο πρόβλημα είναι οι εντελώς απαρχαιωμένοι εκλογικοί κατάλογοι, που συμπεριλαμβάνουν 1,8 εκατομμύρια εγγεγραμμένους. Στην πραγματικότητα δυνάμει ψηφοφόροι δεν είναι παραπάνω από 1,3 εκατομμύρια, καθώς οι υπόλοιποι είτε ζουν μόνιμα στο εξωτερικό, είτε έχουν μετακομίσει σε άγνωστη διεύθυνση, είτε έχουν πεθάνει. Ωστόσο, για να φτάσει η συμμετοχή το 50%, θα χρειαστεί να ψηφίσουν 900.000 άτομα”. Πάντως, ακόμη κι αν δεν φτάσει το 50% η συμμετοχή, θα μπορούσε να αποφασίσει η Βουλή - κάτι που δεν θα είναι και τόσο εύκολο.
Η αισιοδοξία Ζάεφ...
Ο πρωθυπουργός της χώρας Ζόραν Ζάεφ πάντως δίνει τη μάχη μέχρι τέλους, με σθένος και περίσσευμα αισιοδοξίας: “Η αποτυχία δεν είναι επιλογή. Είμαι τόσο πεπεισμένος για την επιτυχία, που δεν βλέπω άλλες επιλογές” δήλωνε πρόσφατα στο Γαλλικό Πρακτορείο Ειδήσεων. Ο σοσιαλδημοκράτης Ζάεφ έχει ρίξει όλες του τις δυνάμεις να πείσει τους συμπατριώτες του Σλαβομακεδόνες, βέβαιος ότι η - μεγάλη- αλβανική μειονότητα θα ψηφίσει αναφανδόν “Ναι”. Η σημερινή ηγεσία του βασικού κόμματος της αντιπολίτευσης, το VMRO τον κατηγορεί μεν για “προδοσία”, για “εκχώρηση του ονόματος στους Έλληνες”, ωστόσο δεν έχει δώσει σαφή γραμμή υπέρ του “Όχι”, προτιμά να ποντάρει στην αποχή.
...και ο ανένδοτος του Ιβάνοφ
Αντίθετα, ο Πρόεδρος της χώρας έχει κηρύξει τον ανένδοτο: Μιλώντας προχθές από το βήμα της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ στη Νέα Υόρκη, ο Γκεόργκι Ιβάνοφ χαρακτήρισε τη συμφωνία των Πρεσπών "ώθηση για ιστορική αυτοκτονία" της ΠΓΔΜ, καλώντας παράλληλα τους συμπολίτες του να απέχουν από τη διαδικασία. "Ως πολίτης, έχω λάβει την απόφασή μου: στις 30 Σεπτεμβρίου, δεν θα πάω να ψηφίσω" είπε χαρακτηριστικά ο Ιβάνοφ, προσθέτοντας ότι η συμφωνία αυτή “μας φέρνει σε κατάσταση τετελεσμένου γεγονότος: μας λέει ότι είμαστε πιο μικροί και πιο αδύναμοι και ότι πρέπει επομένως να δεχτούμε τη συμφωνία που θέλησε η Αθήνα”.
Η ιστορική ευκαιρία
Στον αντίποδα του Προέδρου, ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Μπουγιάρ Οσμάνι, που θεωρεί πως εάν χαθεί το δημοψήφισμα, θα χαθεί μια “ιστορική ευκαιρία”. “Παίζονται όλα για όλα”, δηλώνει, “είναι μια απόφαση μεταξύ άσπρου και μαύρου, μέλλοντος και παρελθόντος, σταθερότητας και ανασφάλειας”. Ο αλβανικής καταγωγής Οσμάνι βλέπει τη χώρα του σε ένα σταυροδρόμι και επισημαίνει ότι “στα σταυροδρόμια γίνονται ατυχήματα”. Αλλά δηλώνει κι αυτός με τη σειρά του αισιόδοξος: “Οι πολίτες της χώρας μας θα αποφασίσουν για τον σωστό δρόμο”. Για τον δρόμο που περνάει από το “Βόρεια Μακεδονία” και καταλήγει στην Ευρωπαϊκή Ένωση και στο ΝΑΤΟ.
Για τη Νάντα, πάλι, το πρωτεύον είναι “να τελειώσει αυτή η κόντρα με τους Έλληνες, έστω με εκχώρηση του συνταγματικού μας ονόματος. Πάντα δίπλα σας θα ζούμε”.
