Του Γιώργου Ουρσουζίδη*
Η διαχρονικά κάκιστη διαχείριση του ασφαλιστικού, σαν αποτέλεσμα των ανεξέλεγκτων και στοχευμένων παροχών στις οποίες προχωρούσαν οι εκάστοτε κυβερνήσεις για ψηφοθηρικούς λόγους, είναι ολοφάνερο ότι συνέβαλε στη χρεοκοπία της χώρας.
Το πρόβλημα ήταν ήδη γνωστό, τουλάχιστον από το τέλος της δεκαετίας του 1990 (μελέτη Σπράου στην κυβέρνηση Σημίτη). Το ύψος των συντάξεων που αναδιένεμε το σύστημα σκαρφάλωσε σε επίπεδο πολύ υψηλότερο από αυτό που αντιστοιχούσε στις δυνατότητές του. Δεν χρειάζεται να είναι κανείς ειδικός για να καταλάβει ότι αυτή η λογική θα οδηγούσε σε ναυάγιο το ασφαλιστικό και τη χώρα στη χρεοκοπία.
Την «τρύπα» του ασφαλιστικού την κάλυπταν από τον κρατικό προϋπολογισμό, επί της ουσίας με έμμεση αύξηση των εισφορών, τις οποίες χρέωναν στους ανυποψίαστους πολίτες. Επειδή τα έσοδα από φορολογία ποτέ δεν ήταν επαρκή στα χρονικά των δημοσίων οικονομικών της Ελλάδας, η «τρύπα» του ασφαλιστικού καλυπτόταν όπως και οι λοιπές «τρύπες» του Δημοσίου, με δανεικά που έτρεφαν επί δεκαετίες το χρέος.
Το έγκλημα που διέπραξαν όλες ανεξαιρέτως οι κυβερνήσεις των τελευταίων δεκαετιών, που άσκησαν μικροπολιτική και επέδειξαν πρωτοφανή λαϊκισμό, κληθήκαμε να αντιμετωπίσουμε το 2016, μεταξύ της πίεσης των δανειστών και της εύλογης λαϊκής αντίδρασης.
Ήταν ολοφάνερο υπό τις τότε οικονομικές συνθήκες ότι οποιαδήποτε αύξηση εισφορών ήταν πιθανότερο να οδηγήσει σε μείωση εισροών παρά στην επιδιωκόμενη αύξηση αυτών, γι' αυτό τον προφανή λόγο προχωρήσαμε το 2015 στη ρύθμιση των οφειλών (100 δόσεις) και το 2016 στη μείωση των εισφορών για τη συντριπτική πλειονότητα των ελεύθερων επαγγελματιών - το εγχείρημα όπως ήταν αναμενόμενο απέδωσε.
* Η ισορροπία του ασφαλιστικού συστήματος εξαρτάται άμεσα από τις εισφορές, από τη δυνατότητα του ιδιωτικού τομέα να παράγει θέσεις εργασίας και των αυτοαπασχολούμενων να ανταποκριθούν στις απαιτούμενες εισφορές. Συνεπώς, το ζητούμενο είναι ένα ασφαλιστικό σύστημα προσιτό στην κοινωνία που παράγει.
Το ζητούμενο το 2014 ήταν η καταβολή συντάξεων και μισθών.
Το ζητούμενο το 2015 ήταν το συμμάζεμα της κατάστασης.
Το ζητούμενο το 2016 ήταν ένα βιώσιμο και προσιτό ασφαλιστικό σύστημα, που να μπορεί να το «σηκώσει» η οικονομία.
Σκοπός της επιδιωκόμενης μεταρρύθμισης με τον Ν. 4387/16 ήταν:
α) Η αναγκαία αναδιάρθρωση του συνταξιοδοτικού συστήματος, που ποτέ δεν ήταν ορθολογικό και δίκαιο και που πριν από την κρίση ήταν ήδη οικονομικά μη βιώσιμο.
β) Να χρησιμοποιηθεί ως γενικό ισοδύναμο στις επιμέρους μνημονιακές υποχρεώσεις που θα έπλητταν κυρίως τις μικρές συντάξεις.
γ) Να αναπροσαρμόσει τη συνταξιοδοτική δαπάνη, ώστε να συρρικνωθούν τα ελλείμματα από την εκτεταμένη ανεργία, την αδυναμία καταβολής εισφορών και την ανυπαρξία αποθεματικών που παραλάβαμε (PSI).
Παρά τις παραπάνω οδυνηρές συνθήκες, ο Νόμος Κατρούγκαλου (4387/16) προέβλεπε ότι:
* Εάν η 'προσωπική διαφορά' είναι θετική, εξακολουθεί να καταβάλλεται στον συνταξιούχο και μετά την 1.1.2019, μέχρι την οριστική εξάλειψή της και τον συμψηφισμό της με μελλοντικές αυξήσεις των συντάξεων.
* Εάν είναι αρνητική, δηλαδή το ποσό της σύνταξης με το νέο καθεστώς είναι υψηλότερο σε σχέση με εκείνο που έχει υπολογιστεί βάσει του προγενέστερου νομοθετικού πλαισίου, τότε καταβάλλεται το ποσό της αύξησης σταδιακά εντός πέντε ετών (εγκύκλιος με Αρ. Πρωτοκόλλου Φ80000/οικ.60258/1471».
* Συνεπώς καμία μείωση στις ήδη καταβαλλόμενες συντάξεις - αυτό προέβλεπε ο νόμος που ψηφίσαμε τον Μάιο του 2016 (Ν. Κατρούγκαλου).
Αυτόν το νόμο δεν ψήφισε η αντιπολίτευση!
Στη συνέχεια, στο πλαίσιο της τρίτης αξιολόγησης και προκειμένου να ολοκληρωθεί η αξιολόγηση -έπειτα από ασφυκτικές πιέσεις του ΔΝΤ, όπου αγνοήθηκε πλήρως το δημοσιονομικό σκέλος της δεύτερης αξιολόγησης-, προέκυψε η συμφωνία κυβέρνησης και θεσμών, η οποία επικυρώθηκε με τον Νόμο 4472/2017.
Κατ' αυτόν τον τρόπο προέκυψε η ανατροπή στον Νόμο Κατρούγκαλου (4387/16), ο οποίος προέβλεπε, επαναλαμβάνω, μετά τον επανυπολογισμό των κύριων συντάξεων, τη διατήρηση του ποσού της προσωπικής διαφοράς, συνεπώς και του ύψους της καταβαλλόμενης σύνταξης.
Κατ' αυτόν τον τρόπο προέκυψε και η δέσμευση της κυβέρνησης για περικοπές στις συντάξεις από 2% έως 18% (άρθρο 1 του Ν. 4472/2017), στην ουσία καταργήθηκε η ρήτρα προστασίας των συντάξεων, αφού πλέον δεν θα υφίσταται διατήρηση της προσωπικής διαφοράς. Πρέπει να θυμίσω ότι στον προϋπολογισμό του 2017 προβλέπονταν έλλειμμα στον ΕΦΚΑ της τάξης των 250.000.000 ευρώ. Κάτι τέτοιο σήμερα δεν ισχύει. Αντίθετα, υπάρχει πλεόνασμα που μπορεί να ξεπεράσει το 1 δισ. μέχρι το τέλος του έτους.
Σύμφωνα με τον παραπάνω νόμο, από 1.1.2019 οι συντάξεις για τις οποίες -μετά τον επανυπολογισμό- προκύπτει προσωπική διαφορά ανάμεσα στον προηγούμενο τρόπο υπολογισμού (Ν. 3863) και τον νέο τρόπο υπολογισμού (Ν. 4387/2016) και εφόσον το καταβαλλόμενο ποσό είναι μεγαλύτερο, θα υποστούν μειώσεις από 2% μέχρι 18%.
Η αναπροσαρμογή αφορά συντάξεις φορέων οι οποίοι εντάχθηκαν στον ΕΦΚΑ από 1.1.2017 - εκτός από τον ΟΓΑ. Αναπροσαρμόζονται, δηλαδή, οι ήδη καταβαλλόμενες και οι καταβλητέες1 κατά τις 12.05.2016 συντάξεις.
Επομένως, το μέτρο αφορά συνταξιούχους που στη μεγάλη πλειονότητα η ηλικία τους σήμερα είναι περί τα 70 έτη και άνω.
Κατά συνέπεια, η περικοπή ή μη του ύψους των συντάξεων λόγω προσωπικής διαφοράς αφορά συγκεκριμένο αριθμό συνταξιούχων που συνταξιοδοτήθηκαν πριν τον Νόμο Κατρούγκαλου (4387/2016), δεν αφορά όσους συνταξιοδοτήθηκαν μετά ή πρόκειται να συνταξιοδοτηθούν στο μέλλον.
Συνεπώς, δεν αφορά διαρθρωτικό μέτρο και δεν επηρεάζει τη βιωσιμότητα του ασφαλιστικού - ως προς αυτό συμφωνούν οι πάντες.
Κατά τη φάση της τρίτης αξιολόγησης είχαμε προβάλει τις αντιρρήσεις μας και δηλώσαμε τη δυνατότητα βελτιωτικών παρεμβάσεων, υπό την προϋπόθεση ότι θα το επέτρεπαν τα δημοσιονομικά δεδομένα και τα οικονομικά αποτελέσματα του ΕΦΚΑ. Από τα πράγματα αποδείχθηκε ότι είχαμε απόλυτο δίκιο, δεδομένου ότι αμφότεροι οι στόχοι επιτεύχθηκαν.
Άλλωστε, ο ίδιος ο επίτροπος της Ε.Ε. Πιέρ Μοσκοβισί από το βήμα της Βουλής δεν αμφισβήτησε το γεγονός ότι υπάρχουν τα δημοσιονομικά περιθώρια για τη μη περικοπή των καταβαλλόμενων συντάξεων. (Τότε που μας άφησε άναυδους η αντίδραση του αντιπροέδρου της Ν.Δ. κ. Χατζηδάκη, ο οποίος διαμαρτυρήθηκε στον Π. Μοσκοβισί... για τη θετική αυτή εξέλιξη!)
Σε κάθε περίπτωση, τα δημοσιονομικά δεδομένα και τις θετικές εξελίξεις στα οικονομικά του ΕΦΚΑ (μετά τη σημαντική μείωση των εισφορών για τη μεγάλη μερίδα των ελεύθερων επαγγελματιών) που έχουμε σήμερα, μπορούμε να διεκδικήσουμε τη διατήρηση του ύψους των υφισταμένων συντάξεων χωρίς να θέτουμε σε κίνδυνο τους στόχους για τους οποίους έχουμε δεσμευτεί.
Μια τέτοια, αναμφίβολα θετική, εξέλιξη δεν πρόκειται να επηρεάσει τη βιωσιμότητα του ασφαλιστικού, όπως συνέβαινε επί δεκαετίες στο παρελθόν με τις πολιτικές που εφαρμόστηκαν, που αποδόμησαν την κοινωνική ασφάλιση, αναδιανέμοντας το μελλοντικό εισόδημα των επόμενων γενεών και εν τέλει οδήγησαν την πατρίδα μας στη χρεοκοπία.
Αντίθετα, θα τονώσει την εμπιστοσύνη των πολιτών απέναντι στο κράτος και στη διοίκηση, που διαφαίνεται να ευδοκιμεί, και οι θυσίες των φορολογούμενων θα «πιάσουν τόπο».
Θα μπορούσε κανείς να το θέσει και διαφορετικά:
ν δεν υπήρχαν τα δημοσιονομικά περιθώρια, αν δεν είχαν περιοριστεί οι σπατάλες, αν δεν είχαν πάψει τα οικονομικά σκάνδαλα, αν δεν υπήρχε η έντιμη διαχείριση των οικονομικών τα τελευταία τρία χρόνια, θα τολμούσε κανείς να θίξει το ζήτημα της διατήρησης του ύψους των καταβαλλόμενων συντάξεων; Προφανώς όχι! Επειδή λοιπόν έλειψαν όλα τα παραπάνω, διεκδικούμε το αυτονόητο, την αξιοπρεπή διαβίωση των συνταξιούχων - είναι πλέον ζήτημα συνέπειας και κοινής λογικής.
Τέλος, θέλω να τονίσω ότι πλέον υπάρχουν οι προϋποθέσεις να αποκτήσουμε βιώσιμο σύστημα ασφάλισης, απαλλαγμένο από τις στρεβλώσεις του παρελθόντος, με περιορισμό της ανεργίας και εξορθολογισμό των ασφαλιστικών/φορολογικών εισφορών, όπως ήδη έχει εντοπιστεί και επίκειται άμεσα η θεσμοθέτηση.
* Ο Γιώργος Ν. Ουρσουζίδης είναι βουλευτής Ημαθίας του ΣΥΡΙΖΑ
1 Καταβλητέες συντάξεις είναι εκείνες για τις οποίες η συνταξιοδοτική απόφαση εκδόθηκε μετά τις 12.5.2016, όμως η έναρξη συνταξιοδότησης ανατρέχει σε προγενέστερη ημερομηνία και υπολογίζονται με βάση το προγενέστερο νομοθετικό πλαίσιο
