Γράφει ο Νίκος Τσαγκρής
Υπάρχουν πολιτικοί και «αναλυτές» που συνδέουν την έξοδο της χώρας από το τρίτο Μνημόνιο με τη μετατόπιση της πολιτικής ηγεμονίας προς τα αριστερά ή προς τα δεξιά, καθένας προς την κατεύθυνση της επιθυμίας του: προς το τέλος της ηγεμονίας της Αριστεράς ο ένας, προς το τέλος της ηγεμονίας της Δεξιάς ο άλλος.
Είναι προφανές ότι η εν λόγω θεωρητική «διελκυστίνδα» τροφοδοτείται από τη λυσσαλέα επιχείρηση των δυνάμεων της συντήρησης (που, δυνητικά, εκφράζονται από το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης) κατά των δυνάμεων της προόδου (που, επίσης δυνητικά, εκφράζονται από το κυβερνών κόμμα) με στόχο τη στρατηγική ήττα του δεύτερου, διεξάγεται δε... ερήμην της υπαρκτής πολιτικής ηγεμονίας. Αν υπάρχει πολιτική (και, επομένως, ιδεολογική) ηγεμονία εν τοις πράγμασι, και αν γνωρίζει κανείς ποιος την κατέχει και με ποιον τρόπο την ασκεί∙ σε μια χώρα που εξέρχεται (αν εξέρχεται) από τη δεκαετή οικονομική κατοχή με ανεξέλεγκτο το κράτος και την κοινωνία των πολιτών ταξικά κατακερματισμένη.
Απ’ αυτή την άποψη, μέσα στο συγκεκριμένο, άκρως διαταραγμένο, κρατικό και κοινωνικό τοπίο, θα αποτελούσε ερευνητικό άθλο ο τεκμηριωμένος εντοπισμός μιας κατέχουσας την κυριαρχία κοινωνικής τάξης - μιας κατέχουσας την ηγεμονία πολιτικής παράταξης: κατά τον Αντόνιο Γκράμσι, η ηγεμονία μιας τάξης επί της άλλης (της αστικής επί της εργατικής, στην περίπτωσή του) επιβάλλεται με έναν συνδυασμό (μια «συνεργασία», ας πούμε εμείς) των μηχανισμών καταστολής του κράτους με τους μηχανισμούς συναίνεσης της κοινωνίας των πολιτών. Και είναι ο Γκράμσι που, πρώτος, προτείνει την πολιτική ηγεμονία της Αριστεράς με την αστική... συνταγή.
Νά λοιπόν μια σχετική «συνταγή», καμωμένη από έναν - δυό μεταγκραμσιανούς... μαγείρους: οργανώνουμε μια κοινωνική και πολιτική συμμαχία, (σ.σ.: «ιστορικό μπλοκ» κατά τον Γκράμσι, «συνασπισμός εξουσίας» κατά τον Πουλαντζά), η οποία «ενοποιεί τις κυρίαρχες τάξεις σε κάθε ιδιαίτερη κοινωνία», «τραβά» τις ενδιάμεσες (μικροαστική τάξη, διανόηση) προς την πλευρά της, ακυρώνει την αυτόνομη ταξική πολιτική οργάνωση της εργατικής τάξης και άλλων κυριαρχούμενων τάξεων (π.χ. αγροτική) και κατακτά την συναίνεση, προσωρινά ή μονιμότερα, και μέρους των κυριαρχούμενων τάξεων.
Ψιλά γράμματα, θα μου πείτε, ειδικά εάν κληθούμε να εκτελέσουμε τη «συνταγή» στην παρούσα ελληνική πραγματικότητα: με την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ - ΑΝ.ΕΛΛ. να παλεύει ακόμα (τρία χρόνια μετά την... κατάληψη της εξουσίας) για τον έλεγχο του κράτους, και με τον κομματικό μηχανισμό του ΣΥΡΙΖΑ να στοχάζεται και να... αναστοχάζεται την εφαρμογή της... συνταγής στο επίπεδο της κοινωνίας των πολιτών. Γνωρίζοντας, προφανώς (ή μήπως όχι;), ότι η «ευρωκομμουνιστική» ανάγνωση του Γκράμσι -κατά την οποία πρώτα κατακτάμε (με εκλογικές διαδικασίες) την ηγεμονία και μετά απλώς «καταλαμβάνουμε» το κράτος- δεν είχε ποτέ καμία πειστική εφαρμογή. Αντίθετα, ήταν το κράτος που κατάφερνε να «κατακτά» τα ευρωαριστερά κόμματα που επιχειρούσαν ηγεμονία: αυτό που μπορεί να κάνει το κυριαρχούμενο «ιστορικό μπλοκ» είναι να κλονίσει την ηγεμονία των «πάνω» μέσα από τον συνδυασμό πολέμου θέσεων και πολέμου κινήσεων ως βασικό βήμα για την κατάκτηση της πολιτικής εξουσίας*.
Μιλώντας για ηγεμονία, θα ήταν κρίμα να παραλείψουμε την τέλεια περιγραφή του μέγιστου πολιτικού συγγραφέα Πέρρυ Άντερσον: Η ηγεμονία εμφανίζεται σαν κίνηση ενός εκκρεμούς, τα δύο άκρα του οποίου είναι ο καταναγκασμός και η συναίνεση: ό,τι τώρα δίνει την κίνηση στο εκκρεμές είναι η δύναμη ή ισχύς των δρώντων...
«Οι βασικοί δρώντες του χαώδους και πολυπολικού παρόντος είναι, από την εποχή του Μπους ήδη, όμηροι του διλήμματος Ηγεμονία ή Επιβίωση;», μας διορθώνει ο Τσόμσκι. Το οποίο δίλημμα, προβαλλόμενο στο πολυπολικό παρόν, φωτογραφίζει τους μεταμοντέρνους και αρκούντως paranoid ηγέτες (Τραμπ και Πούτιν και Μέι και Ερντογάν, και πάει λέγοντας) που διεκδικούν, όχι πια την πολιτική - ιδεολογική ηγεμονία, αλλά την πάση θυσία επιβίωση της κυριαρχίας τους...
Περίπου όπως και οι δυνάμεις της συντήρησης στη χώρα μας. Που δεν κρύβουν την αγωνία τους για το μέλλον της κλονισμένης κυριαρχίας τους επί του «κατειλημμένου» από την... ελαττωματική Αριστερά κράτους και επί της χαμένης (μέσα στην κατακερματισμένη κοινωνία των πολιτών), πάλαι ποτέ κυρίαρχης, μεσοαστικής τάξης. Με τους προμνημονιακούς εκπροσώπους της (Μητσοτάκης - Σαμαράς - Βενιζέλος) να συνάδουν τη «Συμφωνία της επιβίωσης», σε λιμπρέτο Φώφης Γεννηματά: στρατηγική ήττα του ΣΥΡΙΖΑ είναι να πάνε εκεί από όπου ήρθαν...
* Δημήτρης Μπελαντής, "Ο Γκράμσι, η ηγεμονία, η μεταδημοκρατία" (Δρόμος της Αριστεράς)
