Της Κάκης Μπαλή
Αυτή η οδύσσεια που τελειώνει αύριο ξεκίνησε με ένα “καλό κουράγιο”, στα ελληνικά, με φινλανδική προφορά, διά στόματος Όλι Ρεν, και φεύγει με ένα “isch over” (“τέλειωσε” στα αγγλικά, με γερμανική προφορά), αλλά όχι διά στόματος Βόλφγκανγκ Σόιμπλε.
Στα οκτώ και κάτι χρόνια αυτού που οι εφημερίδες του κόσμου ονόμασαν “ελληνική τραγωδία” υπήρξαν θύτες και θύματα και δεν υπήρξε από μηχανής θεός. Η Ελλάδα βίωσε μια άγρια κρίση και μια ακόμη αγριότερη “διάσωση”. Βυθίστηκε στη μεγαλύτερη ύφεση που έζησε μη εμπόλεμη χώρα. Έχασε το ένα τέταρτο του εθνικού της πλούτου, έκανε αιματηρές περικοπές για να μειώσει το χρέος της, το οποίο μεγάλωσε ακόμη περισσότερο. Εκατομμύρια άνθρωποι έχασαν τη δουλειά τους, για τους νέους έμεινε για χρόνια κλειστή η αγορά εργασίας, εκατοντάδες χιλιάδες, συνήθως καλά εκπαιδευμένοι με έξοδα των γονιών τους και του ελληνικού κράτους, έψαξαν την τύχη τους στην ξενιτειά.
Η “ελληνική τραγωδία” πρωταγωνίστησε στα πρωτοσέλιδα όλου του κόσμου από το 2010 έως το 2016. Τα τελευταία δύο χρόνια προφανώς δεν ήταν αρκετά... δραματικά. Το διάγγελμα του Γιώργου Παπανδρέου από το Καστελόριζο έπαιζε ζωντανά στις γιγαντοοθόνες της Τάιμς Σκουέαρ στη Νέα Υόρκη. Οι εκλογές του 2012 και του 2015 είχαν στη Γερμανία μεγαλύτερη κάλυψη από τις γερμανικές εκλογές. Το πρώτο Eurogroup με συμμετοχή Βαρουφάκη το παρακολούθησαν περισσότεροι δημοσιογράφοι κι από την τελετή υιοθέτησης του ευρώ - είχαν έρθει δεκάδες απεσταλμένοι κι από την Ιαπωνία, την Κίνα και την Ινδία. Προς τι τόσο ενδιαφέρον για μια οικονομική κρίση στη χώρα που, όπως δεν κουράζονταν όλοι να επαναλαμβάνουν, αποτελεί μόλις το 2% της συνολικής οικονομίας της Ευρωζώνης;
Ο σημαντικότερος λόγος για το τεράστιο ενδιαφέρον για την ελληνική κρίση είναι ότι εδώ παίχτηκε -κι ώς έναν βαθμό χάθηκε- η συνοχή της Ευρωζώνης και της Ευρώπης. Πολύ περισσότερο εδώ απ' ό,τι στην Ιρλανδία, την Κύπρο, την Πορτογαλία και εν μέρει την Ισπανία, όπου επίσης έγιναν επιχειρήσεις “διάσωσης”. Όλα τα πειράματα που χρειάστηκε να κάνει η Ευρωζώνη για να “σώσει” τη συνοχή της τα έκανε στην Ελλάδα, πάντα με την... τεχνική βοήθεια του ΔΝΤ.
Με πολλούς μαθητευόμενους μάγους, από τον Ζοζέ Μπαρόζο και τον Νικολά Σαρκοζί, τους προέδρους της Κομισιόν και της Γαλλίας αντίστοιχα, όταν ξέσπασε η κρίση, μέχρι τον Ντομινίκ Στρος Καν και την Κριστίν Λαγκάρντ, τα δύο αφεντικά του ΔΝΤ την τελευταία οκταετία. Αναμφίβολα, όμως, τα δύο τα πρόσωπα που πρωταγωνίστησαν ήταν η Γερμανίδα καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ και ο υπουργός της των Οικονομικών Βόλφγκανγκ Σόιμπλε. Και βεβαίως ο “σούπερ” Μάριο Ντράγκι, ο διοικητής της ΕΚΤ που χειρίστηκε την κρίση τόσο στην Ελλάδα όσο και στο σύνολο της Ευρωζώνης, ενίοτε και κόντρα στη θέληση των εκλεγμένων πολιτικών, που έσωσε την παρτίδα το 2012 με τη μνημειώδη φράση του “whatever it takes” (η ΕΚΤ θα κάνει ό,τι χρειαστεί για να σώσει το ευρώ).
Ο καλός και ο κακός μπάτσος
Για το δίδυμο Μέρκελ - Σόιμπλε γράφτηκαν ατελείωτες εκτιμήσεις, αναλύσεις και σχόλια, συχνά με κοινό παρονομαστή ότι έπαιζαν το παιχνίδι του καλού και του κακού μπάτσου έναντι των κυβερνήσεων της Αθήνας. Κακός εννοείται ότι ήταν ο Σόιμπλε, αυτός που έψησε το ψάρι στα χείλη οκτώ Ελλήνων ομολόγων του (Παπακωνσταντίνου, Βενιζέλος, Σαχινίδης, Ζανιάς, Στουρνάρας, Χαρδούβελης, Βαρουφάκης, Τσακαλώτος) και σύμφωνα με ένα μεγάλο μέρος του γερμανικού Τύπου και της Μέρκελ. Παρ' όλα αυτά, στις βασικές του επιλογές ο Σόιμπλε ηττήθηκε, αφού έκανε το βίο αβίωτο στους Έλληνες, τους Ευρωπαίους ομολόγους του και στην καγκελάριό του.
Η πρώτη βασική επιλογή του, όταν έσκασε η ελληνική κρίση, ήταν να μην εμπλακεί το ΔΝΤ - καθώς πίστευε ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση χρειάζεται τον δικό της αντίστοιχο μηχανισμό. Ωστόσο, η Μέρκελ προτίμησε την “ασφάλεια” της τεχνογνωσίας του Ταμείου. Η δεύτερη επιλογή του ήταν το Grexit - και ως παράδειγμα προς αποφυγή για τους υπόλοιπους στην Ευρωζώνη που “δεν κάνουν τα μαθήματά τους” όπως τα εννοούσε ο Σόιμπλε. Ο Γερμανός υπουργός Οικονομικών εκτιμούσε το 2015 πως η Ευρωζώνη θα μπορούσε πλέον να απορροφήσει τους κραδασμούς από μια ελληνική έξοδο, έκανε ό,τι μπορούσε για να πείσει τους υπόλοιπους υπουργούς Οικονομικών στην Ευρωζώνη -που τον αντιμετώπιζαν με δέος-, αλλά σκόνταψε στη σθεναρή άρνηση του προέδρου της Κομισιόν Ζαν Κλοντ Γιούνκερ, του προέδρου της Γαλλίας Φρανσουά Ολάντ και της ίδιας της καγκελαρίου του. Η οποία δεν θέλησε να ρισκάρει το μέλλον της Ευρωζώνης, αφού σχεδόν από την αρχή της κρίσης θύμιζε με κάθε ευκαιρία ενώπιον του κοινοβουλίου της ότι “εάν πέσει το ευρώ, γκρεμίζεται η Ευρώπη”.
Η αλήθεια είναι ότι η αγωνία της Μέρκελ για την Ευρώπη εξαφανιζόταν ως διά μαγείας όταν είχε να αντιμετωπίσει εκλογικές αναμετρήσεις. Κι επειδή στη Γερμανία έχει κάθε τρεις και λίγο εκλογές στα κρατίδια, οι οποίες συχνά είναι κρίσιμες για τις επιδόσεις των κομμάτων και στις ομοσπονδιακές εκλογές, η Μέρκελ έβαζε όλες τις αποφάσεις για την Ευρώπη στον πάγο μέχρι να περάσει η μπόρα είτε των εκλογών στη Βόρεια Ρηνανία Βεστφαλία, είτε στην Έσση, είτε στη Βαυαρία. Το ίδιο έκανε, εννοείται, όταν πλησίαζαν οι ομοσπονδιακές εκλογές. Πολύς χρόνος χάθηκε και το 2010, και το 2012, και το 2014, και το 2017 επειδή η Μέρκελ δεν ήθελε να χάσει εκλογές. Χρόνος που τον πλήρωσε ακριβά η Ελλάδα της κρίσης...
