ΤΩΝ Θεόφραστου Βαμβουρέλλη
και Κώστα Κάβουρα*
Το καλοκαίρι του 2015 κάναμε μια σκληρή, αλλά σαφή επιλογή: αποφασίσαμε να κρατήσουμε ζωντανό τον φορέα ενός εναλλακτικού πολιτικού σχεδίου στην Ελλάδα, αναβάλλοντας προσωρινά την εφαρμογή του. Η επιλογή αυτή μας έφερε αντιμέτωπους με τους ίδιους μας τους εαυτούς.
Έκτοτε, έχουν περάσει τρία χρόνια και πλέον βρισκόμαστε σε ένα μεγάλο σταυροδρόμι. Στις 21 Αυγούστου ολοκληρώνεται το πρόγραμμα δημοσιονομικής προσαρμογής και μαζί με αυτό ανοίγει μια νέα περίοδος για τη χώρα μας, η οποία αποκτά αυξημένο βαθμό ελευθερίας.
Φτάσαμε μέχρι εδώ υλοποιώντας μια ιδιαίτερη πολιτική τακτική με την εφαρμογή του παράλληλου προγράμματος, που περιόριζε σε κάποιο βαθμό τις συνέπειες του Μνημονίου.
Οι παρεμβάσεις, όμως, της κυβέρνησης στο πεδίο των εργασιακών, η ενίσχυση της Υγείας και της πρόνοιας, η διεύρυνση της δημοκρατίας, των κοινωνικών δικαιωμάτων και ελευθεριών, οι πρωτοβουλίες σε μεγάλα ζητήματα εξωτερικής πολιτικής και διεθνών σχέσεων σε αυτές τις δύσκολες συνθήκες κατέστησαν διακριτή τη διαχωριστική γραμμή της Αριστεράς από τις δυνάμεις του νεοφιλελευθερισμού.
Γίνεται σαφές ότι όσες και όσοι επιλέξαμε να διατηρήσει ο ΣΥΡΙΖΑ τη διακυβέρνηση της χώρας και να διαχειριστεί το Μνημόνιο μέχρι την οριστική και ασφαλή έξοδο από αυτό ομονοούμε ότι μέχρι τώρα προείχε η λήξη του προγράμματος. Η «απειρία» ή η «άγνοια κινδύνου» θα μπορούσαν να δικαιολογήσουν, σε έναν βαθμό, τα όποια ελλείμματα και τις ολιγωρίες στην άσκηση της κυβερνητικής πολιτικής.
Πλέον όμως δεν είμαστε άπειροι και κατανοούμε πλήρως τι σημαίνει να έχεις την κυβέρνηση και, σε μεγάλο βαθμό, όχι την εξουσία. Τώρα μπορούμε και πρέπει να συζητήσουμε στη νέα βάση που τίθεται με τη λήξη του Μνημονίου. Η νέα φάση απαιτεί από εμάς να δώσουμε άμεσα απαντήσεις για την επόμενη μέρα με επίδικο την εναλλακτική προοπτική της χώρας.
Λέγεται συχνά ότι μεγαλύτερη σημασία από το να δώσει κανείς τις σωστές απαντήσεις έχει να θέσει τα σωστά ερωτήματα. Αν θέλουμε λοιπόν να συγκροτήσουμε ένα μαχητικό και ριζοσπαστικό πολιτικό σχέδιο για την επόμενη μέρα, θα πρέπει να απαντήσουμε στα ακόλουθα ερωτήματα.
Το πρώτο ερώτημα είναι αν η πολιτική μας πρόταση από τον Αύγουστο και μετά θα περιλαμβάνει ρήξεις και τομές.
Μπορούμε να συνεχίσουμε τον αστικό δημοκρατικό μετασχηματισμό του κράτους και να αρκεστούμε σε μια ήπια διακυβέρνηση με δημοκρατία, αλληλεγγύη και διαφάνεια. Αυτό αποτελεί από μόνο του τομή δεδομένων των ιδιαιτεροτήτων του ελληνικού κοινωνικού σχηματισμού, που χαρακτηρίζεται από εκτεταμένη διαφθορά, αδιαφάνεια και πελατειακά δίκτυα διαμεσολάβησης και εξαρτήσεων.
Έχουμε όμως και μια δεύτερη επιλογή, να εξαντλήσουμε όλα τα περιθώρια σε Ελλάδα και Ευρώπη και να δημιουργήσουμε τις προϋποθέσεις για τη μετάβαση από την οικονομία της αγοράς στην οικονομία των αναγκών - μια διαδικασία που εύστοχα μπορεί να περιγραφεί ως ο σοσιαλισμός του 21ου αιώνα.
Αναμφίβολα, η δεύτερη αυτή επιλογή είναι ένα δύσκολο εγχείρημα, ιδιαίτερα μετά την οδυνηρή ήττα το καλοκαίρι του 2015 και με τον συσχετισμό δύναμης στην Ευρώπη να είναι δυσμενής. Κατά τη γνώμη μας, όμως, οφείλει να αποτελέσει τον θεμέλιο λίθο του πολιτικού μας σχεδίου.
Η ιστορία των τριών τελευταίων ετών μας δείχνει ότι ο χώρος για την άσκηση εναλλακτικών πολιτικών δε δημιουργείται αφ’ εαυτού, παρά μόνο όταν διεκδικείται επίμονα, συστηματικά και με σχέδιο. Η εξίσωση που έχουμε να λύσουμε από τον Σεπτέμβριο συνεχίζει να είναι δύσκολη και δεν μπορεί να περιοριστεί σε μια λίστα μέτρων με παροχές για κάθε υπουργείο.
Η συγκυρία απαιτεί από εμάς να αναζητήσουμε διάκενα στο νεοφιλελεύθερο υπόδειγμα και με κατάλληλες πρωτοβουλίες να προκαλέσουμε αφενός εκτεταμένα ρήγματα στη νεοφιλελεύθερη ηγεμονία δημιουργώντας χώρο για το νέο υπόδειγμα και αφετέρου να πείσουμε και τον τελευταίο δύσπιστο ότι το πολιτικό μας σχέδιο είναι ανταγωνιστικό σε αυτό της Νέας Δημοκρατίας, ακυρώνοντας στην πράξη το δίλημμα «Τι Πλαστήρας, τι Παπάγος». Αναζητούμε πολιτικές τομές που θα φέρουν την υπογραφή της ριζοσπαστικής Αριστεράς και θα διαμορφώσουν την ιδεολογική και πολιτική μας ηγεμονία.
Στο πλαίσιο αυτό καλούμαστε να δώσουμε περιεχόμενο στην έννοια της δίκαιης ανάπτυξης και να προσδιορίσουμε ένα νέο αναπτυξιακό και παραγωγικό πρότυπο για τη χώρα, βιώσιμο και διαφορετικό από αυτό που μας οδήγησε στην κοινωνική και οικονομική χρεοκοπία.
Ο μαζικός τουρισμός χωρίς κανόνες και τοπικό πολιτιστικό αποτύπωμα, οι φαραωνικές επενδύσεις με μεγάλο περιβαλλοντικό αποτύπωμα, η ενεργειακή επάρκεια και η επένδυση σε ανανεώσιμες και εναλλακτικές πηγές ενέργειας, ο αναπροσανατολισμός της παραγωγής, η επένδυση σε μικρά ή μεγάλα έργα υποδομής αλλά και η απάντηση στο ερώτημα «ανάπτυξη με κάθε κόστος;» συνιστούν σημαντικά επίδικα για την επόμενη περίοδο.
Το δεύτερο ερώτημα που οφείλουμε να απαντήσουμε αφορά το πώς αντιλαμβανόμαστε την αριστερή διοίκηση σε συνθήκες μετάβασης από την ηγεμονία του νεοφιλελεύθερου υποδείγματος στο νέο κοινωνικό και παραγωγικό πρότυπο.
Το σπάσιμο των πελατειακών δικτύων και της διαφθοράς είναι προφανής στόχος. Μπορεί να επιτευχθεί με την εφαρμογή πολιτικών και διαδικασιών που εστιάζουν στην αντιμετώπιση των συλλογικών προβλημάτων με λύσεις συλλογικές και όχι ad hoc. Σε κάθε περίπτωση, εκτός πλαισίου σχέσεων εξάρτησης.
Με την Αριστερά στη διοίκηση, το δικαίωμα στην εργασία και η υπέρβαση της γραφειοκρατίας δεν δύναται να προϋποθέτουν την ένταξη σε κάποιο πελατειακό δίκτυο. Αντιθέτως, αποτελούν διαρκή συλλογική επιδίωξη με συγκεκριμένες νομοθετικές και άλλες πρωτοβουλίες.
Αριστερή διοίκηση σημαίνει ενίσχυση των ελεγκτικών μηχανισμών και απομόνωσή τους από εξωθεσμικές επιρροές. Σημαίνει ισχυρή πολιτική προστασία και μέριμνα για πολιτικές πρόληψης. Το σημαντικότερο όμως χαρακτηριστικό του δικού μας υποδείγματος στη διοίκηση είναι η ισονομία έναντι όλων, με την ευελιξία της ιδιαίτερης αντιμετώπισης μεμονωμένων περιπτώσεων που χρήζουν κοινωνικής ευαισθησίας και προτεραιότητας.
Με βάση τα παραπάνω, κατά τη γνώμη μας, η εναλλακτική προοπτική στην Ελλάδα αποτελεί ένα ενεργό στοίχημα που, για να κερδηθεί, προϋποθέτει ωστόσο ισχυρό πολιτικό υποκείμενο με στέρεες και πλατιές κοινωνικές συμμαχίες.
Με τη σημερινή μας παρέμβαση επιχειρούμε να προσεγγίσουμε την απάντηση στα δύο πρώτα ερωτήματα με τον ευσεβή πόθο να συμβάλουμε στο άνοιγμα της συζήτησης για την επόμενη μέρα. Μαγικές συνταγές δεν υπάρχουν, υπάρχουν ωστόσο κριτήρια που καθορίζουν τη μία ή την άλλη επιλογή και, σε κάθε περίπτωση, η επιστροφή στην προ του 2010 κανονικότητα δεν είναι μία από αυτές.
* Οι Θεόφραστος Βαμβουρέλλης και ο Κώστας Κάβουρας είναι μέλη της Κ.Ε. του ΣΥΡΙΖΑ
