ΤΟΥ ΔΗΜΗΤΡΗ ΧΑΣΑΠΗ*
Στις αρχές του παρελθόντος 20ού αιώνα αναπτύχθηκε στο Άγιο Όρος από Ρώσους μοναχούς η αίρεση της Ονοματολατρείας, βασισμένη στη δοξασία ότι το όνομα του Θεού προϋπάρχει του Θεού, σύμφωνα και με τη διδασκαλία του Πλάτωνα ότι σε έναν κόσμο ιδεών το όνομα οποιουδήποτε πράγματος προϋπάρχει του ονομαζόμενου. Επομένως, ισχυρίστηκε ο ιδρυτής της αίρεσης καλόγερος Ιλλαρίων, αφού ο θεός είναι άναρχος, θα ταυτίζεται υποχρεωτικά με το όνομά του, γι’ αυτό και η επίκληση του ονόματος του Θεού, νοερά ή εκφρασμένα, μπορεί από μόνη της να θαυματουργήσει. Το «όνομα του Θεού μαζί με τους ήχους του είναι ο Θεός» συνόψισε ο υποστηρικτής της Ονοματολατρείας, διανοούμενος της εποχής εκείνης, κληρικός Φλορένσκυ, ανακατεύοντας και λίγα (ακατανόητα) μαθηματικά στους ισχυρισμούς του.
Η Ονοματολατρεία εκδηλώθηκε μαζικά στον Άθω το 1913, πήρε διαστάσεις ανυπακοής στη Ρωσική Εκκλησία και οι συνέπειες της ήταν τελικά απρόβλεπτες για τους εμπνευστές της. Παρ’ όλο που οι οπαδοί της Ονοματολατρείας επικαλούνταν ως υποστηρικτή τους τον θεραπευτή της τσαρικής οικογένειας Ρασπούτιν, τον Ιούνιο της ίδιας χρονιάς αποστολή του ρωσικού στόλου από μια κανονιοφόρο και δύο μεταγωγικά κατέπλευσε στον Άθω, συνέλαβε περισσότερους από 850 καλόγερους και με εντολή του Τσάρου εξορί στηκαν στον Καύκασο. Ο αριθμός δεν πρέπει να μας εντυπωσιάζει αφού εκείνη την εποχή οι Ρώσοι αποτελούσαν την πλειονότητα των μοναχών του Αγίου Όρους.
Δεν αξίζει τον κόπο να παρακολουθήσουμε τις θεολογικές έριδες για τη σχέση του Θεού με το όνομά του, ούτε τα εκατέρωθεν επιχειρήματα που έφτασαν μέχρι την επίκληση μαθηματικών θεωριών για μια διαμάχη με έντονα στοιχεία ακατάληπτης παραδοξολογίας, η οποία απασχόλησε για χρόνια τη ρωσική θεολογία. Έχει, όμως, ενδιαφέρον να συσχετίσουμε τη θρησκευτική αίρεση της Ονοματολατρείας με τη σύγχρονη πολιτική της αναβίωση στην αντιπαράθεση των ημερών για το «όνομα» της Μακεδονίας και την «ψυχή» των υποστηρικτών της αντίστοιχης δοξασίας, αλλά και των συνεπαγωγών της. Το όνομα «Μακεδονία» προϋπάρχει του ονομαζόμενου κράτους και το όνομα μας «ανήκει». Άρα, λογικά, μας «ανήκει» και το ονομαζόμενο κράτος. Όπως μας ανήκουν κατ’ αποκλειστικότητα όλα όσα ορίζονται από το επίθετο «μακεδονικός-ή-ό», από τη γλώσσα μέχρι την ομώνυμη σαλάτα και τον μακεδονικό χαλβά, άσχετα από την τουρκική του ιθαγένεια.
Η δοξασία αυτή και οι συνεπαγωγές της αποκαλούνται και «αλυτρωτισμός» για τους μεν, «ιμπεριαλισμός» για τους δε, πολιτική ανοησία για κάποιους τρίτους.
Η δοξασία της Ονοματολατρείας φαίνεται να προκρίνεται σήμερα από τα κόμματα που την υιοθετούν στον πολιτικό τους λόγο ως μια υπέρβαση των προγραμματικών τους αδιεξόδων και της καθημερινά επιβεβαιωνόμενης ανικανότητας των παρελθουσών κυβερνήσεών τους να επιλύσουν ζωτικά προβλήματα της χώρας, τα οποία οι ίδιες δημιουργούσαν. Αναμένεται με ενδιαφέρον ο «μίτος» που θα τους επιτρέψει να εξέλθουν από τον λαβύρινθο του εθνολαϊκισμού που δημιουργεί αυτός ο πολιτικός τους λόγος, με την ελπίδα ότι δεν θα είναι σε βάρος των συμφερόντων της πατρίδας μας. Όπως σε πολλές ανάλογες περιπτώσεις που έχουν καταγραφεί, αλλά στα ψιλά γράμματα, της Ιστορίας μας.
* Ο Δημήτρης Χασάπης είναι ομότιμος καθηγητής Μαθηματικής Εκπαίδευσης
