Όποιος μεγάλωσε στη Θεσσαλονίκη στις δεκαετίες του 1960, 1970, 1980 άκουγε τους εμπόρους της Εγνατίας να λένε ότι περιμένουν στις εκπτώσεις του Αυγούστου τους Σλαβομακεδόνες. Κανείς δεν διανοούνταν να αποκαλέσει τον πελάτη από το Τίτο Βέλες Σκοπιανό. Όπως δεν θέλουν οι Θεσσαλονικείς να αποκαλούνται Αθηναίοι. Σκοπιανός ήταν μόνο αυτός που ερχόταν από τα Σκόπια, την πρωτεύουσα της Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας.
Ούτε υπήρχε υπουργείο Μακεδονίας - Θράκης. Βορείου Ελλάδος ήταν το όνομά του - κι ήταν από τότε τόσο άχρηστο όσο και σήμερα. Όσοι πετούσαν από το αεροδρόμιο της Θεσσαλονίκης, έλεγαν “φεύγω από τη Μίκρα”, ενώ δεν υπήρχε ούτε Πανεπιστήμιο Μακεδονίας, τότε λεγόταν Ανωτάτη Βιομηχανική Σχολή - και στην αργκό των φοιτητών Ανωτάτη του Γένους Σχολή.
Στις δεκαετίες αυτές ο μοναδικός γείτονας με τον οποίο εμείς οι Έλληνες της Βόρειας Ελλάδας είχαμε σχέσεις ήταν η Γιουγκοσλαβία του Τίτο - και κανείς κοινός θνητός στην πρωτεύουσα της ελληνικής Μακεδονίας δεν ασχολούνταν με το νοτιότερο ομόσπονδο κρατίδιό της, που μετά εξελίχθηκε στη “χώρα δίχως όνομα”.
Μετά ήρθε η κατάρρευση του υπαρκτού και η -ματωμένη- διάλυση της Γιουγκοσλαβίας. Και αίφνης η ελληνική διπλωματία βρέθηκε αντιμέτωπη με ένα πρόβλημα από το παρελθόν - από τη διάλυση της οθωμανικής αυτοκρατορίας.
Και όλοι ξεχάσαμε ότι το πρόβλημα αυτό είχε λυθεί με τη Συνθήκη του Βουκουρεστίου το 1913 - κυρίως διότι ποτέ δεν μάθαμε Ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας. Μια Ιστορία, που έχει να επιδείξει και μεγάλες στιγμές, όπως τόνισε στη Βουλή η βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ και ιστορικός Σία Αναγνωστοπούλου, “όταν οι πολιτικές ηγεσίες είχαν το θάρρος να οραματιστούν το μέλλον αυτής της κοινωνίας με παρρησία και να δώσουν μια νέα προοπτική σε σχέση με την περιοχή”. Το 1913 ο Ελευθέριος Βενιζέλος πέτυχε την ειρήνη, μετά από πάρα πολλές μάχες, μετά από πολλές αντιπαραθέσεις των Βαλκάνιων, και τη μοιρασιά της κληρονομιάς της οθωμανικής, βυζαντινής, μεγάλης Μακεδονίας. Τότε κατοχυρώθηκε η ενσωμάτωση της ελληνικής Μακεδονίας στον εθνικό κορμό, στην Ελλάδα.
Το 1991, λοιπόν, αναβίωσε το “Μακεδονικό”, με το που η Σοσιαλιστική Δημοκρατία της Μακεδονίας ανακήρυξε με δημοψήφισμα την ανεξαρτησία της από τη Γιουγκοσλαβία - και θέλησε να γίνει αποδεκτή από τη διεθνή κοινότητα με το όνομα “Δημοκρατία της Μακεδονίας”, κάτι που αρνήθηκε η ελληνική πλευρά. Αναβίωσε όπως αναβιώνουν συνήθως τα προβλήματα από το παρελθόν. Όχι ως τραγωδία, αλλά ως φάρσα. Κάτι που πίστευε, σύμφωνα με όσα έχουν επανειλημμένα δημοσιευτεί, και ο τότε πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Μητσοτάκης. Άποψή του ήταν ότι το θέμα του ονόματος της γειτονικής χώρας δεν είναι τόσο σοβαρό και ότι «κανείς δεν θα το θυμάται σε δέκα χρόνια». Εάν λυθεί, φυσικά. Επί 27 χρόνια το θέμα δεν λύθηκε. Ειδικά στη δεκαετία του 1990 ήταν άθλια η διαχείριση του προβλήματος, καθώς διαμορφώθηκε ένα μόνιμο αδιέξοδο από τις συσκέψεις των πολιτικών αρχηγών, υπό τον τότε Πρόεδρο της Δημοκρατίας Κωνσταντίνο Καραμανλή, όπου αποκλείστηκε η αναγνώριση του νέου κράτους εάν στην ονομασία του αναφερόταν η λέξη «Μακεδονία» ή παράγωγό της.
Τα χρόνια πέρασαν, η Ελλάδα έχασε πολύτιμο διπλωματικό κεφάλαιο, οι κάπηλοι του πατριωτισμού έκαναν πολιτικές καριέρες -κι έβγαλαν λεφτά από τα εμπάργκο-, την ώρα που οι περισσότερες χώρες του πλανήτη -από την Ακτή Ελεφαντοστού μέχρι τις Ηνωμένες Πολιτείες- αποκαλούν τη γείτονα “Μακεδονία”. Κάποια στιγμή οι ελληνικές κυβερνήσεις έφτασαν στην περιβόητη εθνική γραμμή του Βουκουρεστίου, όχι του 1913 αλλά του 2008, σύμφωνα με την οποία βάση της λύσης του “Μακεδονικού” είναι “σύνθετη ονομασία με γεωγραφικό προσδιορισμό, έναντι όλων”. Σ' αυτή τη βάση χτίστηκε η συμφωνία που υπέγραψαν χθες οι υπουργοί Εξωτερικών των δύο χωρών στις Πρέσπες. Ανοίγοντας μια νέα σελίδα στην ιστορία των Βαλκανίων.
Οι σημαντικότεροι σταθμοί μέχρι το τέλος της περιπέτειας
Ας θυμηθούμε τους σημαντικότερους σταθμούς αυτής της “μακεδονικής Οδύσσειας”, ελπίζοντας ότι έχει φτάσει οριστικά στο τέλος της, ότι οι δυνάμεις της λογικής και από τις δύο πλευρές των συνόρων θα δώσουν τη μάχη για την υλοποίησή της.
8 Σεπτεμβρίου 1991: Δημοψήφισμα για την ανεξαρτησία της Ομόσπονδης Γιουγκοσλαβικής (τέως Σοσιαλιστικής) Δημοκρατίας της Μακεδονίας.
13 Νοεμβρίου 1991: Δήλωση του Ελληνα κυβερνητικού εκπροσώπου πως «η Ελλάδα δεν είναι διατεθειμένη να αναγνωρίσει ανεξάρτητο κράτος» με την ονομασία "Μακεδονία".
17 Νοεμβρίου 1991: Έγκριση του συντάγματος της Δημοκρατίας της Μακεδονίας από τη Βουλή των Σκοπίων.
4 Δεκεμβρίου 1991: Το ελληνικό υπουργικό συμβούλιο ζητάει αλλαγή ονομασίας ως προϋπόθεση για την αναγνώριση της χώρας.
16 Δεκεμβρίου 1991: Το συμβούλιο υπουργών Εξωτερικών της ΕΟΚ θέτει ως όρο αναγνώρισης την αποκήρυξη εδαφικών διεκδικήσεων.
3 Ιανουαρίου 1992: Αποτυχημένη συνάντηση εμπειρογνωμόνων των υπουργείων Εξωτερικών των δύο χωρών στην Αθήνα.
6 Ιανουαρίου 1992: Αναθεώρηση του συντάγματος της γειτονικής χώρας, με ρητή αποκήρυξη κάθε εδαφικής βλέψης.
11 Ιανουαρίου 1992: Η επιτροπή Μπαντιντέρ της ΕΟΚ αποφαίνεται πως η χώρα πληροί τις προϋποθέσεις αναγνώρισης.
14 Φεβρουαρίου 1992: Πρώτο μαζικό συλλαλητήριο στη Θεσσαλονίκη, οργανωμένο από τον κρατικό μηχανισμό, με συμμετοχή όλων των κομμάτων, πλην ΚΚΕ. Με συνθήματα το ανιστόρητο και αλυτρωτικό “η Μακεδονία είναι ελληνική” και “το όνομα είναι η ψυχή μας”.
25 Φεβρουαρίου 1992: Η κυβέρνηση των Σκοπίων καταγγέλλει στην ΕΟΚ την επιβολή άτυπου ελληνικού εμπάργκο.
Μάρτιος 1992: Μυστική βολιδοσκόπηση της Αθήνας από τα Σκόπια για πέντε πιθανές ονομασίες («Μακεδονία του Βαρδάρη», «Βόρεια Μακεδονία» κ.ο.κ.). Απόρριψή τους από την κυβέρνηση Μητσοτάκη.
1 Απριλίου 1992: Πρόταση του μεσολαβητή της ΕΟΚ Ζοάο Ντεντέους Πινέιρο, για ονομασία «Νέα Μακεδονία», απορρίπτεται από την Αθήνα.
13 Απριλίου 1992: Συμβούλιο των Ελλήνων πολιτικών αρχηγών (Μητσοτάκης, Παπανδρέου, Δαμανάκη, Παπαρήγα). Συμφωνία τους -πλην ΚΚΕ- για απόρριψη κάθε σύνθετης ονομασίας με τον όρο "Μακεδονία". Αποπομπή του υπουργού Εξωτερικών Σαμαρά, που εισηγήθηκε «δυναμικότερη» πολιτική.
3 Ιουνίου 1992: Απόρριψη από την κυβέρνηση Μητσοτάκη της ονομασίας «Ανω Μακεδονία».
6 Αυγούστου 1992: Αναγνώριση της χώρας από τη Ρωσία με το συνταγματικό της όνομα.
11 Αυγούστου 1992: Υιοθέτηση του «Ήλιου της Βεργίνας» ως εθνικού συμβόλου από τη Βουλή της ΠΓΔΜ.
10 Δεκεμβρίου 1992: Μαζικό συλλαλητήριο στην Αθήνα.
16 Φεβρουαρίου 1993: Απόφαση της ελληνικής Βουλής για αναγνώριση του «Ήλιου της Βεργίνας» ως εθνικού συμβόλου.
7 Απριλίου 1993: Αναγνώριση της Πρώην Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας (ΠΓΔΜ) από το Σ.Α. του ΟΗΕ.
28 Μαΐου 1993: Απόρριψη από την Αθήνα της ονομασίας «Novamakedonija» που πρότειναν οι μεσολαβητές Βανς - Όουεν. Την επομένη θα απορριφθεί και από τα Σκόπια.
12 Οκτωβρίου 1993: Αναγνώριση της χώρας από την Κίνα με το συνταγματικό της όνομα.
8 Ιανουαρίου 1994: Ο αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών της κυβέρνησης Παπανδρέου Θ. Πάγκαλος δηλώνει πως «πρέπει να αφήσουμε κατά μέρος τη διαμάχη για το όνομα».
9 Φεβρουαρίου 1994: Αναγνώριση της ΠΓΔΜ από τις ΗΠΑ.
15 Φεβρουαρίου 1994: Εθνικιστικό συλλαλητήριο στη Θεσσαλονίκη, οργανωμένο από την Εκκλησία, με έντονα ακροδεξιό χρώμα.
16 Φεβρουαρίου 1994: Οικονομικό εμπάργκο από την κυβέρνηση Παπανδρέου στην ΠΓΔΜ.
13 Σεπτεμβρίου 1995: Ενδιάμεση Συμφωνία Ελλάδας-ΠΓΔΜ, με μεσολαβητή τον Αμερικανό διπλωμάτη Ρίτσαρντ Χόλμπρουκ. Αμοιβαία εγγύηση των κοινών συνόρων, αλλαγή εθνικού συμβόλου και σημαίας της ΠΓΔΜ και πρόβλεψη διαπραγματεύσεων για το όνομα.
24 Οκτωβρίου 1995: Εναρξη στη Ν. Υόρκη του διαλόγου για την οριστική ονομασία της χώρας.
17 Ιανουαρίου 1996: Εναρξη της λειτουργίας των εκατέρωθεν πρεσβειών («γραφείων σύνδεσης») σε Αθήνα και Σκόπια.
22 Ιανουαρίου 2001: Εναρξη ανταρτοπόλεμου του αλβανικού UCK στη βορειοδυτική ΠΓΔΜ. Υποστήριξη της ΠΓΔΜ από την Ελλάδα με όπλα, ελικόπτερα, πυρομαχικά και άλλο υλικό.
13 Αυγούστου 2001: Συμφωνία της Οχρίδας για τερματισμό των συγκρούσεων.
29 Αυγούστου 2001: Απόρρητη ενημέρωση της ελληνικής Βουλής από τους υπουργούς Άμυνας και Εξωτερικών, ότι, σε περίπτωση κατάρρευσης της ΠΓΔΜ, ο ελληνικός στρατός θα καταλάβει μια «υγειονομική ζώνη» βορείως των ελληνικών συνόρων.
4 Νοεμβρίου 2004: Αναγνώριση της ΠΓΔΜ από τις ΗΠΑ με το συνταγματικό της όνομα.
27 Αυγούστου 2006: Ανάδειξη του Νίκολα Γκρούεφσκι του εθνικιστικού κόμματος VMRO στην πρωθυπουργία της γείτονος. Σχεδιάζονται τα αγάλματα με τους Μεγαλέξανδρους και τα κακέκτυπα αρχαιοπρεπή δημόσια κτήρια στις όχθες του Βαρδάρη στα Σκόπια.
3 Απριλίου 2008: Άτυπο ελληνικό βέτο στο Βουκουρέστι κατά της εισδοχής της ΠΓΔΜ στο ΝΑΤΟ δίχως αλλαγή ονομασίας.
15 Δεκεμβρίου 2011: Καταδίκη της Ελλάδας από το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης για παραβίαση της Ενδιάμεσης Συμφωνίας με το βέτο στο Βουκουρέστι. Ελληνικός ισχυρισμός ότι βέτο ουδέποτε προβλήθηκε.
31 Μαΐου 2017: Αναδεικνύεται πρωθυπουργός στη γείτονα ο Ζόραν Ζάεφ.
17 Ιουνίου 2018: Υπογραφή της συμφωνίας για το “Βόρεια Μακεδονία” από τους υπουργούς Εξωτερικών Κοτζιά και Ντιμιτρόφ στις Πρέσπες.
