Live τώρα    
25°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Αίθριος καιρός
25 °C
22.8°C26.3°C
3 BF 32%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
24 °C
22.6°C26.2°C
3 BF 34%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
21 °C
19.0°C24.8°C
2 BF 50%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
21 °C
20.8°C21.8°C
2 BF 65%
ΛΑΡΙΣΑ
Ελαφρές νεφώσεις
24 °C
23.9°C24.5°C
2 BF 33%
ΣΥΝΑΝΤΗΣΕΙΣ / Οικονομικός και πολιτικός φιλελευθερισμός
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

ΣΥΝΑΝΤΗΣΕΙΣ / Οικονομικός και πολιτικός φιλελευθερισμός

Claud Lovat Fraser, "Το σκλαβοπάζαρο", 1912-13

ΤΟΥ ΓΙΩΡΓΟΥ ΦΑΡΑΚΛΑ*

Ο «φιλελευθερισμός» προωθεί την ελευθερία. Η ελευθερία είναι όμως μια έννοια με πολλές ερμηνείες, ορισμένες από τις οποίες δεν είναι ευθέως ανάλογες.

Η ελευθερία του επιχειρείν είναι μια μορφή ελευθερίας που ενίοτε συγκρούεται με μιαν άλλη μορφή ελευθερίας, την πολιτική ελευθερία. Η πολιτική ελευθερία απαιτεί οι άνθρωποι να μπορούν ελεύθερα να ενώνονται για να υπερασπιστούν τα συμφέροντά τους, τα οποία μπορεί να έρχονται σε σύγκρουση με τα συμφέροντα άλλων. Αυτή η συντονισμένη δράση βάζει όμως όρους στην αγορά εργασίας και άρα περιορίζει την ελευθερία του επιχειρείν.

Αυτό είχε ως αποτέλεσμα επιχειρηματίες να έχουν επιδιώξει να περιορίσουν την πολιτική ελευθερία, άλλοτε περιορίζοντας το δικαίωμα ψήφου στους ευκατάστατους, άλλοτε στηρίζοντας απλώς μια δικτατορία. Την ελευθερία του επιχειρείν απειλεί ο συνδικαλισμός, αλλά ήδη και η καθολική ψήφος. Όταν πολιτείες των ΗΠΑ κατήργησαν το εκλογικό τίμημα, δηλαδή καθιέρωσαν την ανδρική καθολική ψήφο, ο Χάμιλτον, ένας από τους Ιδρυτές Πατέρες των ΗΠΑ, θεώρησε ότι αυτό αποτελούσε «νίκη του μεγάλου πλήθους ενάντια στους ιδιοκτήτες και στον χρηματικό πλούτο». «Πολύ σωστά» σχολίασε ο Μαρξ.

Δεν είναι λοιπόν περίεργο το ότι, όπου καθιερώθηκε η καθολική ψήφος, και ακόμη περισσότερο ο συνδικαλισμός, η ελευθερία του επιχειρείν περιορίστηκε και μόνο με τη βοήθεια δικτατορικών καθεστώτων, δηλαδή της κατάργησης των εκλογών και των συνδικάτων, μπορούσε να αποκατασταθεί, όπως στη Χιλή.

Βεβαίως, υπήρξαν και άλλου είδους καθεστώτα που κατήργησαν τις εκλογές και τον συνδικαλισμό, μορφές κατάργησης της πολιτικής ελευθερίας που δεν επιζητούσαν την αποκατάσταση της ελευθερίας του επιχειρείν. Αλλά αυτό δεν αναιρεί το γεγονός ότι η ελευθερία αυτή, η «οικονομική ελευθερία» όπως ονομάζεται, δεν είναι ευθέως ανάλογη προς την πολιτική ελευθερία.

Όταν μιλάμε για «φιλελευθερισμό», πρέπει λοιπόν να διευκρινίζουμε αν εννοούμε την υπεράσπιση της πολιτικής ελευθερίας ή της οικονομικής. Η μία δεν αποκλείει την άλλη, αλλά η πλήρης ανάπτυξη της μίας δεν είναι συμβατή με την πλήρη ανάπτυξη της άλλης. Έτσι ο υπερασπιστής της οικονομικής ελευθερίας θα πρέπει να είναι διατεθειμένος να περιορίσει την πολιτική και ο υπερασπιστής της πολιτικής ελευθερίας την οικονομική.

Παραδοσιακά στην Ευρώπη ο «φιλελευθερισμός» δηλώνει την πρώτη επιλογή, στις ΗΠΑ τη δεύτερη. «Φιλελεύθεροι» στις ΗΠΑ είναι υπερασπιστές της πολιτικής ελευθερίας διατεθειμένοι να περιορίσουν την αχαλίνωτη οικονομική ελευθερία, στην Ευρώπη υπερασπιστές της οικονομικής ελευθερίας, που προτίθενται να βάλουν όρια στην ασύστολη πολιτική ελευθερία.

Στην Ελλάδα διαπιστώνεται όμως μια σύγχυση. Ο όρος δηλώνει την προάσπιση των δύο μορφών ελευθερίας, λες και δεν έρχονται ποτέ σε σύγκρουση.

* Ο Γιώργος Φαράκλας διδάσκει Πολιτική Φιλοσοφία στο Πάντειο Πανεπιστήμιο

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL