Με την ευκαιρία των εκδηλώσεων της φετινής Εργατικής Πρωτομαγιάς, θα ήθελα να θυμηθούμε τους πρώτους Έλληνες σοσιαλιστές και κυρίως τον οργανωτή της πρώτης Εργατικής Πρωτομαγιάς, πριν από 125 χρόνια, πρόεδρο του Κεντρικού Σοσιαλιστικού Συλλόγου, Σταύρο Καλλέργη.
Ο εν λόγω σύλλογος είχε ιδρυθεί το 1890, είχαν, όμως, προηγηθεί και άλλες κινήσεις σοσιαλιστικού προσανατολισμού (όπως του Π. Πανά, που το 1876 έβγαλε την εφημερίδα «Εργάτης»). Το ενδιαφέρον είναι ότι ο Σταύρος Καλλέργης έλεγε για την οργάνωσή του ότι ήταν «ο πρώτος σοσιαλιστικός σύλλογος εν Ελλάδι και Τουρκία με καθαρόν και απευθείας σοσιαλιστικόν πρόγραμμα». Στο πρόγραμμα του συλλόγου διαβάζουμε: «Πας πολίτης έχει δικαίωμα υπάρξεως, Φορολογία ανάλογος του κεφαλαίου και της ιδιοκτησίας εκάστου, κατάργησις της προσωπικής κρατήσεως διά χρέη, αποκέντρωσις των εξουσιών- ανεξαρτησία των δήμων».
Ο εορτασμός της πρώτης Εργατικής Πρωτομαγιάς στην Ελλάδα έλαβε χώρα στις 2 Μαΐου 1893 (για να είναι Κυριακή), μπροστά στο Παναθηναϊκό Στάδιο, με ομιλητή τον Σταύρο Καλλέργη ενώπιον περίπου δύο χιλιάδων ατόμων. Η δεύτερη Πρωτομαγιά, έναν χρόνο μετά, ήταν ενωτική και έγινε στους Στύλους του Ολυμπίου Διός, συγκεντρώνοντας έξι χιλιάδες άτομα, με ομιλητές τους Πλάτωνα Δρακούλη και Σταύρο Καλλέργη. Κύρια αιτήματα, που αποτυπώθηκαν και στο σχετικό ψήφισμα, ήταν Κυριακή αργία, οκτάωρη εργασία, απαγόρευση εργασίας των ανηλίκων, συντάξεις «εις τους εκ της εργασίας παθόντας και καταστάντας ανικάνους προς συντήρησιν εαυτών και της οικογενείας των». Αξιοσημείωτη και η κατάργηση της θανατικής ποινής, καθώς και της προσωποκράτησης για χρέη.
Στα πρώτα του βήματα, το σοσιαλιστικό εργατικό κίνημα δεν ήταν αθηνοκεντρικό, καθώς κέντρα συγκέντρωσης εργατικού δυναμικού ήταν η Σύρος και πολλές περιοχές παραγωγής σταφίδας στην Πελοπόννησο. Έτσι, η εφημερίδα «Σοσιαλιστής» του Σταύρου Καλλέργη και του Κεντρικού Σοσιαλιστικού Συλλόγου στελνόταν το 1893 σε 2.819 συνδρομητές.
Στην τότε ελληνική επικράτεια, οι συνδρομητές ήταν: Αθήνα 743, Πύργος Ηλείας και περίχωρα 390, Πάτρα και περίχωρα 223, Πειραιάς 124, Σύρος 80, Λαύριο 53, Κέρκυρα 50, Ζάκυνθος 42, Χαλκίδα 32, Καλαμάτα 30, Τρίπολη 30, Ναύπλιο 29, Αίγιο 27, Κεφαλλονιά 25, Λάρισα 23, Άνδρος 20, Κόρινθος 17, Βόλος 14, Ισθμία 7, Τήνος 6, Μεσολόγγι 5, Αιτωλικό 2, άλλα μέρη της Στερεάς 20 και των Κυκλάδων 10.
Επίσης, ενδιαφέρον έχει ότι συνδρομητές υπήρχαν και σε ελληνικές περιοχές εντός της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, όπως σε Ρέθυμνο 50, Ηράκλειο 25, Χανιά 18, Σμύρνη 13, Κωνσταντινούπολη 9, Θεσσαλονίκη 8. Ακόμη και σε άλλες χώρες, όπως Γαλλία 23, Αγγλία 14, Γερμανία 11, Αμερική 18, Ιταλία 11, Ρουμανία 16, Ελβετία 7, Ισπανία 4, Αυστρία 8, Βουλγαρία 4, Αυστραλία 2.
Η είσοδος στον 20ό αιώνα συνοδεύτηκε από μεγάλη ανάπτυξη του εργατικού κινήματος διεθνώς. Στην Ελλάδα, οι συνθήκες φτώχειας, υπερχρέωσης και ξένης εξάρτησης γεννούσαν λαϊκές αντιστάσεις που έφεραν στο κίνημα και τους ακτήμονες αγρότες.
Ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος σημάδεψε και το εργατικό κίνημα, αφού ήταν η αιτία για το λεγόμενο «ιστορικό σχίσμα», το 1914, με κύρια αντίθεση το πόλεμος-ειρήνη, με τους σοσιαλδημοκράτες να ψηφίζουν τις τότε πολεμικές δαπάνες και τους κομμουνιστές (όπως ονομάστηκαν μεταγενέστερα) να καταψηφίζουν, με φωτεινότερο παράδειγμα τον Καρλ Λίμπκνεχτ στη Γερμανία. «Τι τα θέλουμε τα όπλα, τα κανόνια, τα σπαθιά / να τα κάνουμε εργαλεία να δουλεύει η εργατιά» έλεγε ένα από τα πρώτα εργατικά τραγούδια στην Ελλάδα.
Στη βάση της μεγάλης αυτής παράδοσης, περίμενα ο φετινός εορτασμός της Εργατικής Πρωτομαγιάς να είχε ανάμεσα στα κύρια αιτήματά του την προώθηση και ολοκλήρωση της διαδικασίας ειρήνης στην Κορεατική Χερσόνησο, καθώς και τον άμεσο τερματισμό του πολέμου στη Συρία, κύρια πηγή του προσφυγικού. Επίσης, ανέμενα να αναφερθούν οι ομιλητές των συγκεντρώσεων στην ανάγκη δραστικής μείωσης των παγκόσμιων στρατιωτικών δαπανών, που απορροφούν κατά μέσο όρο περίπου 5 δισεκατομμύρια δολάρια την ημέρα, αφαιρώντας ζωτικούς πόρους από τις κοινωνίες.
Πριν μερικές δεκαετίες, η ΓΣΕΕ και η ΑΔΕΔΥ είχαν πρωταγωνιστήσει στην ίδρυση της Κίνησης Ειρήνης Συνδικαλιστικών Οργανώσεων Ελλάδας (ΚΕΣΟΕ) για την οποία είχε μοχθήσει ο τότε συνδικαλιστής της ΟΤΟΕ σ. Σωτήρης Σιώκος, στενά συνεργαζόμενος και με τον Λυκούργο Καλλέργη στο Ίδρυμα Ιστορικών και Σοσιαλιστικών Μελετών «Σταύρος Καλλέργης». Αναρωτιέμαι μήπως είναι η ώρα οι συνδικαλιστές του ΣΥΡΙΖΑ να αναλάβουν πρωτοβουλία για τη συμμετοχή των συνδικάτων -όποιες και αν είναι οι ηγεσίες τους- σε ένα νέο μεγάλο και πλατύ ελληνικό και ευρωπαϊκό κίνημα ειρήνης.
* Ο Π. Τριγάζης είναι μέλος της Κεντρικής Επιτροπής του ΣΥΡΙΖΑ
