«Η Οθωμανική Αυτοκρατορία χάθηκε στο διάβα της Ιστορίας. Μια νέα Τουρκία έχει γεννηθεί τώρα. Μπορεί να διαφέρει, αλλά ο πολιτισμός είναι ένας, ο ίδιος. (...) Η παρακμή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας άρχισε τη μέρα που αυτή, υπερήφανη για τους θριάμβους της εναντίον της Δύσης, έκοψε τους δεσμούς με τα ευρωπαϊκά έθνη. Αυτό ήταν ένα λάθος που δεν πρέπει να επαναληφθεί».
Το δήλωνε το 1922 ο Μουσταφά Κεμάλ, που έκτοτε αποκαλείται Ατατούρκ.1 Αυτή την άποψη εξέφραζε -μαζί με τους συντρόφους του- από το 1909, όταν τον είχε δίπλα του ο Εμβέρ πασάς στον εξώστη του ξενοδοχείου Όλυμπος Παλλάς στη Θεσσαλονίκη, ξεκινώντας το κίνημα των Νεοτούρκων. Ο εκσυγχρονισμός της Τουρκίας (αλλαγή του αραβικού αλφαβήτου με λατινογενές, κατάργηση της σαρίας, του φεσιού και του φερετζέ, συμμετοχή των γυναικών στο κοινωνικό γίγνεσθαι κ.λπ.) στηριζόταν στη βαθιά πίστη του Κεμάλ ότι η χώρα του έμπαινε σε μια σταθερή πορεία «από την Ανατολή προς τη Δύση». Η πορεία, βέβαια, ήταν βίαιη, απάνθρωπη, στηρίχτηκε σε εθνοκαθάρσεις (Αρμενίων και Ελλήνων) και προσέδωσε ιδιότητες δικτατορίας στο νέο, λαϊκό «ρεπουμπλικανικό» καθεστώς.
Ενενήντα έξι χρόνια μετά, η εθνικά πιο ομογενοποιημένη Τουρκία δεν άλλαξε: επιστρέφει ολοταχώς στο οθωμανικό της παρελθόν, αναζητώντας την ψυχή της στα βάθη της Ανατολίας. Επικρατεί μια ολοένα και πιο αυταρχική διακυβέρνηση, με χιλιάδες πολιτικούς κρατούμενους και εχθρική προς τους γείτονες εξωτερική πολιτική. Λίγο απέχει πλέον από το να καταστεί ο Ταγίπ Ερντογάν ένας σύγχρονος σουλτάνος.
Η Δύση υποβοήθησε, οικονομικά και στρατιωτικά, αυτές τις εξελίξεις. Ενίσχυσε με κάθε μέσο τον Ερντογάν εναντίον των κεμαλικών και ανέχεται τώρα τα εγκλήματά του στη Συρία και τη νοτιοανατολική Τουρκία εις βάρος των Κούρδων.
Η Ε.Ε. περιορίζεται σε λεκτικές καταδίκες και αφήνει την Ελλάδα να σηκώσει μόνη της όχι μόνο το προσφυγικό κύμα αλλά και τις συνεχείς στρατιωτικές προκλήσεις και τις απειλές από τα πιο επίσημα χείλη, όπως του Προέδρου Ερντογάν και του πρωθυπουργού Γιλντιρίμ, κάτι που οδηγεί αναπόφευκτα στην αύξηση των στρατιωτικών δαπανών.
Ταυτόχρονα, το φλερτ με το ρωσικό αυταρχικό καθεστώς ενισχύει την παρουσία της Τουρκίας στα Βαλκάνια, σε χώρες με ισχυρό μουσουλμανικό στοιχείο, όπως το Κόσοβο, η Βοσνία, η Αλβανία, η ΠΓΔΜ (μια «Τουρκία στην Ευρώπη», όπως έγραφε πριν από εκατό χρόνια ο Τζον Ριντ). Η διττή ρωσική προσέγγιση και πίεση στις χώρες αυτές ωθεί το ΝΑΤΟ να προωθήσει την ένταξη στη συμμαχία της ΠΓΔΜ με «μασάζ» στην Ελλάδα, όπου όμως το εθνικιστικό στοιχείο δεν έχει εκλείψει, κάθε άλλο μάλιστα. Πολιτικές δυνάμεις όπως η Ν.Δ. και το άλλοτε προοδευτικό Κίνημα Αλλαγής υποδαυλίζουν μια εθνικιστική υστερία απέναντι στους Βαλκάνιους γείτονες.
Το πιο χαρακτηριστικό, που εμπεριέχει και στοιχεία άγνοιας των πολιτικών πραγμάτων στις γειτονικές μας χώρες: είναι τουλάχιστον ανόητο να βαφτίζουν και Έλληνες αναλυτές εθνικίστρια ακροδεξιά τη νεόκοπη αντίπαλο του Ερντογάν Μεράλ Ακσενέρ όταν και μόνο η απουσία μαντίλας από το κεφάλι της διαφοροποιηθεί την παρουσία της και την αντιπαραθέτει στο ακραίο ισλαμικό στίγμα.
Εθνικιστές εξάλλου είναι σχεδόν όλοι στην Τουρκία: κεμαλικοί, Γκρίζοι Λύκοι, ισλαμιστές κ.λπ., εκτός από την καθημαγμένη από τις διώξεις τουρκική Αριστερά. Εθνικιστές, από άλλη αφετηρία, είναι και οι Κούρδοι, μεγάλο μέρος των οποίων έχει στηρίξει την άνοδο του Ερντογάν.
Αλήθεια, στην Ελλάδα πόσα κόμματα δεν είναι εθνικιστικά; Τι ζήσαμε στο συλλαλητήριο για την... ελληνικότητα της Μακεδονίας; Το μόνο κόμμα, εκτός από τον ΣΥΡΙΖΑ, που δεν συντάχτηκε με τους χρυσαυγίτες και την ακροδεξιά πτέρυγα της Ν.Δ. ήταν το τότε Ποτάμι.
Αν η απομάκρυνση της ευρωπαϊκής προοπτικής της Τουρκίας συνεχιστεί, η Ελλάδα θα υποστεί έντονη πίεση -και εσωτερική-, όντας η μόνη χώρα η οποία επιδιώκει μια ήρεμη σχέση με τη γείτονα. Αυτό καθιστά απολύτως αναγκαία την επιτυχή ολοκλήρωση της εξωτερικής πολιτικής της κυβέρνησης για κλείσιμο όλων των άλλων μετώπων στα Βαλκάνια.
1 Πατέρας της Τουρκίας
