Ποιος δεν το ξέρει; Στου Φιλοπάππου,
κτίσαμε σιγά - σιγά τις φωλιές της αγάπης,
κάτω από τον καταγάλανο
ουρανό της Αττικής και
με το χάδι που το αεράκι άφηνε
γλυκά να διαχέεται στα κορμιά.
Στου Φιλοπάππου δώσαμε
άπειρες υποσχέσεις και όρκους...
Ο λόφος Φιλοπάππου (λέγεται και λόφος Μουσών, ή λόφος Σέγγιο) βρίσκεται απέναντι, νοτιοδυτικά, από την Ακρόπολη. Συνδέεται με τους παρακείμενους λόφους του Αστεροσκοπείου (λόφος Νυμφών) και της Πνύκας. Στην κορυφή του υπάρχει το μνημείο Φιλοπάππου που έστησε ο ύπατος Φιλόπαππος κατά τη ρωμαϊκή περίοδο και έδωσε το όνομά του στον λόφο. Γύρω από τον λόφο Φιλοπάππου βρίσκονται η ομώνυμη συνοικία καθώς και οι συνοικίες Κουκάκι, Πετράλωνα και Ακρόπολη. Στη νότια πλευρά του λόφου υπάρχει επίσης το Θέατρο Δόρα Στράτου.
Η παλιότερη ονομασία "λόφος Σέγγιο" χρονολογείται από την εποχή της Φραγκοκρατίας και διατηρήθηκε μέχρι τις αρχές του προηγούμενου αιώνα. Η ετυμολογία της ονομασίας αυτής προφανώς προέρχεται από την ιταλική λέξη "σένιο" (segno = σινιάλο, σήμα), ίσως επειδή επί φραγκοκρατίας υπήρχε στη νότια προβολή της κορυφής του λόφου είδος σηματογραφικού σταθμού που λάμβανε και μετέδιδε σήματα και πληροφορίες με άλλους πύργους, παρατηρητήρια, κατά μήκος ακτών και νήσων του Σαρωνικού, που αφορούσαν κυρίως εμφάνιση στόλων ή πειρατικών πλοίων.
Το 2002, στο πλαίσιο της Ενοποίησης Αρχαιολογικών Χώρων Αθήνας και αργότερα επί υπουργίας Πολιτισμού Μ. Λιάππη, ξεκίνησε μια προσπάθεια ο λόφος του Φιλοπάππου να περιφραχθεί, να είναι επισκέψιμος με ωράριο και στα σχέδια ήταν και η ένταξή του στο ενιαίο εισιτήριο των χώρων της ενοποίησης. Τον Νοέμβριο του 2002 σχηματίστηκε ένα δραστήριο κίνημα κατοίκων, που απέτρεψε αυτά τα σχέδια και εργάστηκε για την υπεράσπιση της ανοιχτής πρόσβασης στον λόφο, κερδίζοντας τελικώς τη μάχη και νομικά στο ΣτΕ το 2015. Βασικός υποστηρικτής του κινήματος των κατοίκων ήταν η παράταξη της Ανοιχτής Πόλης.
* Ο Άγγελος Μανταδάκης είναι υπεύθυνος Πολιτισμού εκ μέρους της Πολιτικής Γραμματείας του ΣΥΡΙΖΑ
