Της Nadine Elali*
Ο διάσημος Σύρος θεατρικός συγγραφέας Saadallah Wannous είπε κάποτε: “Τα αραβικά καθεστώτα μας κυβερνούσαν στο όνομα του Ισραήλ”. Ο Wannous ανήκε σε μια γενιά Αράβων διανοουμένων και καλλιτεχνών της πρωτοπορίας, η πολιτική και καλλιτεχνική ταυτότητα των οποίων σφραγίστηκαν από το παλαιστινιακό ζήτημα. Σε ένα ντοκιμαντέρ του Omar Amiralay, μίλησε για την καταπίεση που υπέστη ο αραβικός κόσμος μετά από την κατοχή της Παλαιστίνης και την ήττα του 1967. Η Ιστορία επεφύλαξε τεράστια δεινά στους Παλαιστίνιους και τη Μέση Ανατολή γενικότερα. Πέρα από τους πολέμους, που κατέστρεψαν τη ζωή των ανθρώπων, επέτρεψε σε ανίκανα αραβικά καθεστώτα να ασκήσουν την εξουσία με τον τρόπο που το κάνουν εδώ και δεκαετίες. Με πρόσχημα τον πόλεμο κατά του Ισραήλ, επιβλήθηκαν δικτατορίες, οι νομοθεσίες έγιναν σκληρότερες και οργανώθηκαν μηχανισμοί ασφάλειας που δεν επέτρεπαν στους πολίτες να αμφισβητούν την εξουσία των συγκεκριμένων κυβερνήσεων. Οποιοδήποτε κίνημα ζητούσε αλλαγή ή μεταρρύθμιση, θεωρούνταν απειλή για τη σταθερότητα του έθνους που ήταν σε πόλεμο με τον εχθρό, μια απειλή που άξιζε τιμωρία. Το μήνυμα βρήκε γόνιμο έδαφος στη Συρία και τον Λίβανο τα τελευταία χρόνια, όπου οι ομάδες της αντιπολίτευσης εξακολουθούν να περιθωριοποιούνται, ενώ οι συστημικές πολιτικές δυνάμεις είναι βαθιά διεφθαρμένες και διασπασμένες σε απελπιστικό βαθμό, με ένα νομικό πλαίσιο που εξακολουθεί να στηρίζει την κυβερνητική καταστολή.
Η συριακή δημοκρατία αποτελεί παράδειγμα αραβικής δικτατορίας, η επιβολή της οποίας κάλυψε το αληθινό πρόσωπο μιας αυταρχικής μοναρχίας που νομιμοποίησε τις εξουσίες της κάνοντας χρήση ενός φαύλου “έκτακτου νόμου”. Ο νόμος αυτός τέθηκε σε εφαρμογή όταν το κόμμα Μπάαθ ήρθε στην εξουσία, μετά το στρατιωτικό πραξικόπημα του 1963. Ο νόμος έδινε απεριόριστες εξουσίες στην κυβέρνηση, προκειμένου να περιορίζει τις ατομικές ελευθερίες, να ανακρίνει και να φυλακίζει υπόπτους, κάθε φορά που η εθνική και η δημόσια ασφάλεια θεωρούνταν ότι είναι σε κίνδυνο. Η κυβέρνηση ισχυριζόταν επί μακρόν ότι τα μέτρα αυτά ήταν απαραίτητα για την προάσπιση της Συρίας από τις συνωμοσίες του αντιπάλου της στην περιοχή, του Ισραήλ. Στην πραγματικότητα, όμως, τα εφάρμοζε για την προστασία της μονοκομματικής της εξουσίας, ενισχύοντας τις δυνάμεις ασφαλείας, οι οποίες κυνηγούσαν, φυλάκιζαν και σκότωναν όσους ακτιβιστές και αντιφρονούντες ασκούσαν κριτική στο καθεστώς Άσαντ και, ταυτόχρονα, περιόριζαν τις δραστηριότητες των οργανώσεων υπεράσπισης και των ακτιβιστών για τα ανθρώπινα δικαιώματα.
Όταν ξέσπασαν οι διαδηλώσεις για τη δημοκρατία εναντίον του Σύρου Προέδρου Μπασάρ Αλ Άσαντ, τον Μάρτιο του 2011, οι διαδηλωτές απαίτησαν την άμεση κατάργηση του νόμου που στήριζε την καταστολή που το καθεστώς ασκούσε επί δεκαετίες. Σε μια προσπάθειά της να δημιουργήσει θετικές εντυπώσεις στη διεθνή κοινότητα, η κυβέρνηση έκανε κάποιες επιφανειακές αλλαγές: ανακοίνωσε το τέλος της κατάστασης έκτακτης ανάγκης, αλλά πέρασε νέα μέτρα ποινικοποίησης κάθε δημόσιας διαμαρτυρίας, η οποία δήθεν απειλεί την πολιτική σταθερότητα. Ως αποτέλεσμα, οι δυνάμεις ασφαλείας συνέχισαν να χρησιμοποιούν τη δολοφονική τους δύναμη κατά των διαδηλωτών και οργάνωσαν μια εκστρατεία συλλήψεων κατά την οποία συνέλαβαν χιλιάδες ανθρώπους, με την αιτιολογία ότι ανήκαν σε τρομοκρατικές ομάδες τις οποίες στηρίζει το Ισραήλ, με στόχο την ανατροπή του Άσαντ.
Με αυτό το πρόσχημα, το καθεστώς Άσαντ και οι σύμμαχοί του διεξάγουν μια από τις πιο αιματηρές επεμβάσεις στην ιστορία του συριακού πολέμου, εναντίον των 380.000 πολιτών που είναι παγιδευμένοι στον πολιορκημένο θύλακα της Ανατολικής Γκούτα, ενώ ο υπόλοιπος κόσμος παραμένει απαθής και αδρανής. [...] Το σύστημα που καθιερώθηκε το 1945, η χρήση πολιτικών μέσων από τα Ηνωμένα Έθνη προκειμένου να σωθούν οι μελλοντικές γενιές από τη μάστιγα του πολέμου, το μόνο που έχει καταφέρει, φαίνεται να είναι η ενίσχυση της αποφασιστικότητας των ισχυρών κρατών να χρησιμοποιούν τον μιλιταρισμό ως τρόπο επίλυσης των συγκρούσεων. [...]
Υπό μια έννοια, τίποτα δεν πάει καλά σε αυτή τη γωνιά της Γης. Οι πιθανότητες μιας ήρεμης ζωής είναι αμυδρές και το μέλλον μοιάζει περισσότερο με ένα μακρύ σκοτεινό τούνελ χωρίς έξοδο. [...] Παρά τις κραυγές αυτών των ανθρώπων, που δεν εισακούγονται, τα νέα προαναγγέλλουν ακόμα χειρότερες εξελίξεις.
Μετάφραση από τα αγγλικά: Καλλιόπη Αλεξοπούλου
* Η Nadine Elali είναι στέλεχος του Ιδρύματος Heinrich Boell στη Βηρυττό. Το παρόν είναι απόσπασμα ανάλυσης που περιέχεται στο Ενημερωτικό δελτίο του Transform!europe, Απρίλιος 2018.
