Του Αδάμ Γιαννίκου
Ξεκίνησαν τα πρώτα fake news στην ιστορία της ανθρωπότητας από τη Βίβλο; Το ερώτημα απασχόλησε πολλούς στις αρχές του έτους, όταν ο Πάπας Φραγκίσκος έγραψε ότι μια τέτοια περίπτωση ήταν το προπατορικό αμάρτημα κι ο πειρασμός της Εύας από τον όφι τον αρχαίο, που την παραπλάνησε να φάει απ' τον απαγορευμένο καρπό. Αυτό υποστήριξε ο Ποντίφικας σε κείμενό του με τίτλο «Η αλήθεια θα σας ελευθερώσει (Ιωάννης 8:31) – Fake news και Δημοσιογραφία για την Ειρήνη», το οποίο δημοσιεύτηκε ενόψει της Παγκόσμιας Ημέρας Επικοινωνίας των Καθολικών. Η μέρα αυτή αφιερώνεται απ' το Βατικανό στα κατορθώματα των ΜΜΕ και στο πώς μπορούν να μεταδοθούν καλύτερα τα μηνύματα του Ευαγγελίου. Γίνεται δε κάθε Κυριακή πριν την καθολική Πεντηκοστή, για φέτος στις 13 Μαΐου. Ήταν η πρώτη φορά που ο Πάπας πήρε θέση για το θέμα που κυριαρχεί στο διεθνές στερέωμα. Πιστοί και μη παρακολουθούν με μεγαλύτερο πια ενδιαφέρον και λιγότερη απορία τις αντισυμβατικές δηλώσεις του αργεντινού αρχηγού της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας.
«Η εξάπλωση των ψευδών ειδήσεων υπηρετεί την ανάπτυξη ειδικών σκοπών, τον επηρεασμό πολιτικών αποφάσεων και την εξυπηρέτηση οικονομικών συμφερόντων», έγραψε ο Φραγκίσκος, εξηγώντας ότι «χρειάζεται να ξεσκεπάσουμε αυτό που θα μπορούσε να αποκληθεί “τακτική του φιδιού” και που χρησιμοποιούν όσοι μεταμφιέζονται για να χτυπήσουν ανά πάσα στιγμή και σε κάθε μέρος». Λέγοντας ο διάβολος στους Πρωτόπλαστους ότι θα γίνουν παντοδύναμοι σαν θεοί, αν φάνε από το δέντρο της Γνώσης του Καλού και του Κακού (Γένεσις 3:5), δεν τους είπε και κάτι τόσο ανακριβές, αν κρίνει κανείς απ' τη θέση των ανθρώπων σήμερα στη Γη. Βεβαίως, δεν τους είπε όλη την αλήθεια, πως δηλαδή για να το πετύχουν θα 'χε αίμα, πόνο, δάκρυα και ιδρώτα, όπως υπόσχονται ανά τους αιώνες οι αρχιερείς των ειδικών σκοπών της πολιτικής και της οικονομίας. Το χτύπημα σε κάθε περίπτωση ήταν καθοριστικό.
Οι πρωτόπλαστες ειδήσεις της μεταβατικής εποχής απ' τις κοινωνίες των τροφοσυλλεκτών προς τις κοινωνίες των γεωργών ακόμη απασχολούν τις πλαστές ειδήσεις της μεταβατικής εποχής απ' τις κοινωνίες της τρίτης βιομηχανικής επανάστασης προς αυτές της τέταρτης. Περνάμε από τους υπολογιστές και την αυτοματοποιημένη παραγωγή σε μια νέα πραγματικότητα όπου καταρρέουν οι διαχωριστικές γραμμές ανάμεσα στη Φυσική, τη Βιολογία και την ψηφιακή τεχνολογία. Παρόλα αυτά, ακόμη και σε αυτήν την εποχή που προφητεύει την Τεχνητή Νοημοσύνη ως άλλο ένα βήμα του ανθρώπου προς τη θέωση, οι νεολογισμοί βρίσκουν θέση στις παλιές ιστορίες των ανθρώπων. Στο πασχαλινό μήνυμά του ο Αρχιεπίσκοπος Ουαλίας, Αιδεσιμότατος Τζον Ντέιβις, είπε στους πιστούς ότι οι αναφορές για την Ανάσταση του Κυρίου αντιμετωπίστηκαν από τους συγχρόνους Του με απόλυτη περιφρόνηση. «Στη γλώσσα της εποχής μας, ήταν fake news. Αλλά, λόγω της επακόλουθης εμπειρίας όλων εκείνων των ανθρώπων, απ' τις στάχτες της αμφιβολίας και της περιφρόνησης ξεπήδησαν η πίστη και η βεβαιότητα, οι ψευδείς ειδήσεις έγιναν καλές ειδήσεις».
Είναι η ιστορία της Ανάστασης το μεγαλύτερο fake news στην Ιστορία; Το ερώτημα διατυπώνεται σε πολλές ιστοσελίδες, ιστολόγια και φόρουμ ανά τον ψηφιακό κόσμο από χριστιανούς και μη, πιστούς και άθεους. Θα πάρει καιρό μέχρι οι αρχιερείς να κατασταλάξουν για το αν οι ειδήσεις της εποχής μας έχουν εγγενώς κάτι από το προπατορικό αμάρτημα της αληθινής γνώσης. Όπως μας έδειξε ο Νίκος Καζαντζάκης, ο Χριστός ξανασταυρώνεται. Αναρωτιέται ο ίδιος στην «Αναφορά στον Γκρέκο»: «υπάρχει τίποτα αληθινότερο από την αλήθεια;» Για να απαντήσει: «ναι, το παραμύθι, αυτό δίνει νόημα αθάνατο στην εφήμερη αλήθεια». Απαντώντας «Αληθώς», οι πιστοί θα 'χουν γι' άλλη μια φορά πενήντα μέρες μέχρι την επιφοίτηση. Η αλήθεια πράγματι ελευθερώνει. Το αρχαίο ερώτημα είναι από τι και ποιον.
