ΤΟΥ ΤΡΙΑΝΤAΦΥΛΛΟΥ ΜΗΤΑΦIΔΗ*
Στις 15 Μαρτίου 1943, στον παλιό Σιδηροδρομικό Σταθμό της Θεσσαλονίκης, σφύριζε το πρώτο τρένο του θανάτου για το Άουσβιτς με 2.800 εβραϊκής καταγωγής συμπολίτες μας στοιβαγμένους σαν ζώα σε σφραγισμένα εμπορικά βαγόνια. «Οι πύλες της κολάσεως» έχουν ανοίξει για να καταπιούν τον εβραϊκό πληθυσμό της Θεσσαλονίκης, τη μήτρα του εργατικού κινήματος στα Βαλκάνια.
«Το πνεύμα αλληλεγγύης που διέκρινε τους Έλληνες, η απέχθειά τους για τη βία, η συνείδηση της επιβίωσης και η προσπάθεια διατήρησης της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, τους έκανε να αποτελούν την πιο συμπαγή εθνική ομάδα μέσα στο στρατόπεδο και γι' αυτό την πιο πολιτισμένη», υπογραμμίζει ο Πρίμο Λέβι.
Η θηριωδία των στρατοπέδων θανάτου που σάρωσε την Ευρώπη στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, διαχωρίζοντας τον κόσμο σε «υπερανθρώπους» και «υπανθρώπους», αποτελεί το τραγικότερο αποκορύφωμα του μίσους και του φανατισμού στην ανθρώπινη ιστορία. Ο ευρωπαϊκός εβραϊσμός αφανίστηκε και μαζί με αυτόν όσες πληθυσμιακές ομάδες δεν πληρούσαν τις προδιαγραφές τής φρικαλέας ναζιστικής ψύχωσης περί «αρίας φυλής».
Αλήθεια, πώς μπορούμε να κρατήσουμε ζωντανή τη μνήμη εκατομμυρίων αδικοχαμένων ψυχών, διδάσκοντας στα παιδιά μας και στα εγγόνια μας ότι το μίσος γεννάει συρματοπλέγματα, θάνατο και μαζικούς εκτοπισμούς αθώων που πλήρωσαν τη φυλετική τους ταυτότητα ή τη διαφορετικότητά τους;
Η απάντηση ίσως είναι αυτό που έγραψε ο Γκορ Βιντάλ: «Κάθε λέξη που γράφεται για το ναζιστικό έγκλημα, κάθε λέξη που έχει γραφτεί και θα γράφεται στα χρόνια που έρχονται, είναι ένα όχημα για να μην ξεχάσουμε ποτέ αυτό που διαπράχθηκε τότε». Η συγκρότηση της μνήμης, δηλαδή, ως τιμωρία για τους δήμιους και ως λύτρωση για τις ψυχές των θυμάτων. Μόνο μια κοινωνία που θυμάται, που γνωρίζει και ρίχνει άπλετο φως στο σκοτεινό παρελθόν της, μπορεί να κάνει βήματα προς το μέλλον με λιγότερα λάθη και με οικουμενικά ιδανικά.
Γι' αυτό η μεγάλη αντιφασιστική νίκη αποτελεί έκτοτε σημείο αναφοράς και καταστατική αρχή της ευρωπαϊκής δημοκρατικής ταυτότητας, σε πείσμα των αρνητών του Ολοκαυτώματος και των αντικομμουνιστών που συμψηφίζουν τους θύτες με τα θύματα. «Κληρονόμοι μιας τόσο σημαντικής παρακαταθήκης, υποχρεούμαστε να θυμόμαστε και έμπρακτα να αντιμαχόμαστε τις φρικαλέες πρακτικές του ναζισμού. Συγχρόνως, οφείλουμε να τιμάμε τους ανθρώπους που έπεσαν θύματα της ναζιστικής θηριωδίας, καθώς η θυσία τους συνέβαλε τα μέγιστα προκειμένου να καταστεί κοινό κεκτημένο το δημοκρατικό ιδεώδες», (Ν. Παππάς για το βιβλίο τού Γ. Πηλιχού «Άουσβιτς: Έλληνες - Αριθμός Μελλοθανάτου»).
Η ανάδειξη της τιμωρημένης ιστορικής αλήθειας για την πόλη μας δεν είναι μια άγονη παρελθοντολογία, ούτε απλώς ζήτημα ηθικής αποκατάστασης. Η σημερινή Θεσσαλονίκη έχει πολλά να κερδίσει, αναγνωρίζοντας το πραγματικό της παρελθόν. Γιατί μια πόλη που δεν σέβεται το παρελθόν της δεν έχει μέλλον.
Η εκπλήρωση αυτού του χρέους μνήμης και απόδοσης ιστορικής δικαιοσύνης μεταξύ άλλων απαιτεί:
α) Στο πλαίσιο της διεκδίκησης των γερμανικών οφειλών προς την Ελλάδα, ο Δήμος Θεσσαλονίκης να απαιτήσει την επιστροφή του 1,5 δισ. δραχμών-λύτρων που η Ισραηλιτική Κοινότητα κατέβαλε το 1943 στις ναζιστικές δυνάμεις κατοχής, για να απελευθερώσει 3.500 άρρενα μέλη της ηλικίας 18-45 ετών, που υποχρεώθηκαν να εργαστούν σε καταναγκαστικά έργα σε όλη την Ελλάδα.
β) Να απαλειφθούν από τους δρόμους της πόλης τα ονόματα γνωστών συνεργατών των Ναζί, όπως ο φρούραρχος Θεσσαλονίκης, στρατηγός Αθ. Χρυσοχόου, υπερασπιστής του αρχιεγκληματία Μαξ Μέρτεν, και να αποκατασταθούν τα εβραϊκά ονόματα που έσβησε στις 26/3/1943 το κατοχικό δημοτικό συμβούλιο, έντεκα μόλις μέρες από την αναχώρηση του πρώτου τρένου για την Κόλαση του Άουσβιτς.
Αποτελεί ιστορική πρόκληση και ασυμβίβαστο από κάθε άποψη να υπάρχουν τα ονόματα του Αθ. Χρυσοχόου, του «φον» Π. Βυζουκίδη ή των κατοχικών δημάρχων - καθόλου τυχαία με απόφαση της χουντικής δημοτικής αρχής. Όταν ο Δήμος Θεσσαλονίκης, η κυβέρνηση, η Ισραηλιτική Κοινότητα Θεσσαλονίκης, ο Πρόεδρος του Ισραήλ, τιμώντας τη θυσία των αδικοχαμένων συμπολιτών μας, θεμελίωσαν και προχωρούν στην ανέγερση του Μουσείου και Εκπαιδευτικού Κέντρου του Ολοκαυτώματος. Όταν, λίγες μόλις μέρες μετά την υποδούλωση της πόλης, αγωνιστές συμπολίτες μας ίδρυσαν στις 15 Μαΐου 1941, στους Αμπελόκηπους, την πρώτη αντιστασιακή οργάνωση στην κατεχόμενη Ευρώπη, την ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ.
Σ' αυτούς ανήκει η τιμή να είναι γραμμένο το όνομά τους στους δρόμους της πόλης, όπως συμβαίνει στις χώρες που αντιστάθηκαν στην πανούκλα του φασισμού, και όχι σε όσους συνέργησαν στα εγκλήματά του και, δυστυχώς, αμνήστευσε και επιβράβευσε το μισαλλόδοξο μετεμφυλιακό καθεστώς.
*Ο Τριαντάφυλλος Μηταφίδης είναι φιλόλογος και βουλευτής βουλευτής Α' Θεσσαλονίκης του ΣΥΡΙΖΑ
