του Γιώργου Παγώνη
Πριν από λίγα χρόνια, οι σχέσεις της Τουρκίας με τη Σαουδική Αραβία θα μπορούσε να χαρακτηριστούν από ανέφελες έως ειδυλλιακές. Οι δύο χώρες είχαν σαφή δυτικό προσανατολισμό στην εξωτερική τους πολιτική και ήταν πιστές φίλες των ΗΠΑ, σε όλη την περίοδο του Ψυχρού Πολέμου, έχοντας πάντα μέτωπο απέναντι σε κάθε είδους φιλοσοβιετικά, νασερικά και τριτοκοσμικά πειράματα. Η σύμπνοια συνεχίστηκε και στα χρόνια που ακολούθησαν.
Κάτι συννεφάκια στις σχέσεις τους, που αφορούσαν στη διαφορά τής στάσης των δύο χωρών απέναντι στην παλαιστινιακή Χαμάς, την οποία προστάτευε η Τουρκία ενώ έβλεπε με καχυποψία η Σαουδική Αραβία, δεν μπορούσαν να χαλάσουν τη γενικότερη ατμόσφαιρα. Στη λαίλαπα που ξέσπασε στη Συρία από το 2011, οι δύο χώρες πήραν σταθερά το μέρος των ισλαμιστών ανταρτών.
Τα πρώτα σύννεφα φάνηκαν το καλοκαίρι του 2013. Όταν, στις 3.7.2013, ο στρατός ανέτρεψε τον υποστηριζόμενο από τους Αδελφούς Μουσουλμάνους εκλεγμένο Πρόεδρο της Αιγύπτου Μόρσι, οι δύο χώρες βρέθηκαν στα αντίπαλα στρατόπεδα. Η Τουρκία αποκήρυξε τη στρατιωτική επέμβαση και στάθηκε στο πλευρό τού ανατραπέντος ισλαμιστή προέδρου. Η Σαουδική Αραβία, που δεν θέλει να ακούει για Αδελφούς Μουσουλμάνους, υποστήριξε τη στρατιωτική επέμβαση, παρέχοντας αφειδώς αρωγή στο νέο καθεστώς.
Η δεύτερη σοβαρή κρίση ήταν αποτέλεσμα της απόφασης που πήρε η Τουρκία πέρσι τον Ιανουάριο να πάει στην Αστανά του Καζακστάν και να καθίσει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων όχι μόνο με τη Ρωσία, αλλά και με το Ιράν. Τουρκία και Ιράν, χώρες με σημαντικές κουρδικές μειοψηφίες, αισθάνθηκαν σαν κοινή απειλή την αίγλη αλλά και την αυτοπεποίθηση που απέκτησαν οι Κούρδοι τα τελευταία χρόνια αντιμετωπίζοντας το ISIS. Η προσέγγιση αυτή δεν άρεσε βέβαια στους Σαουδάραβες που είναι στα μαχαίρια με το σιιτικό Ιράν. Ο Ερντογάν το κατάλαβε και έσπευσε αμέσως στο Ριάντ για να τους καλμάρει. Μάλλον δεν κατάφερε πολλά πράγματα.
Η τρίτη κόντρα εκδηλώθηκε στο πλαίσιο της τελευταίας κρίσης του Κόλπου, που ξέσπασε όταν, στις 5.6.2017, η Σαουδική Αραβία, η Αίγυπτος και οι σύμμαχοί τους στην περιοχή διέκοψαν τις διπλωματικές αλλά και τις εμπορικές τους σχέσεις με το Κατάρ, το οποίο κατηγόρησαν σαν υποκινητή της τρομοκρατίας. Η Τουρκία μαζί με το Ιράν στάθηκαν αμέσως αποφασιστικά και απροκάλυπτα στο πλευρό του Κατάρ που υποστηρίζει ανοιχτά τους Αδελφούς Μουσουλμάνους. Ούτε αυτό άρεσε στους Σαουδάραβες.
Υπάρχει όμως κι ένα άλλο αγκάθι. Η Σαουδική Αραβία με τα πετροδολάριά της υποστήριζε πάντα διάφορα ισλαμικά κράτη, καθεστώτα, επιχειρήσεις, οργανώσεις και ιδρύματα που έκρινε ότι εξυπηρετούσαν τα συμφέροντά της. Από το 2014, με την απότομη τότε πτώση των διεθνών τιμών του πετρελαίου, έχει κι αυτή οικονομικές δυσκολίες. Η Τουρκία, που την τελευταία δεκαπενταετία παρουσιάζει μια σταθερή οικονομική ανάπτυξη, δείχνει σήμερα τάση να μιμηθεί και σε έναν βαθμό να ανταγωνιστεί τη Σαουδική Αραβία, στον παραδοσιακό της ρόλο του επενδυτή, χρηματοδότη και χορηγού διαφόρων ισλαμικών χωρών. Στο τελευταίο τρίμηνο, ο Ερντογάν επισκέφτηκε το Σουδάν, την Τυνησία, το Τσάντ, την Αλγερία, τη Μαυριτανία, τη Σενεγάλη και το Μάλι. Υπέγραψε οικονομικές συμφωνίες, ανακοίνωσε την αναπαλαίωση εγκαταστάσεων και μνημείων στο σουδανικό νησί Σουακίν (το Σουδάν όμως δεν τα πάει καλά με την Αίγυπτο λόγω των νερών του Νείλου), χρηματοδότησε με πέντε εκατομμύρια δολάρια την αντιτρομοκρατική δύναμη G5 των χωρών τής Sahel, επίβλεψε την ανακαίνιση του εμβληματικού τζαμιού του Αλγερίου Ketchaoua. Δεν είναι σίγουρο ότι αρέσουν στους Σαουδάραβες όλ’ αυτά.
Και κάτι ακόμη. Η Τουρκία είναι η μόνη χώρα που έχει αυτή τη στιγμή στρατεύματα με το “έτσι θέλω” σε τρεις γειτονικές της χώρες: Κύπρος, Συρία και Ιράκ (Bashiqa). Αυτό δεν αρέσει σε κανέναν.
Η έκρηξη έγινε στις 6/3/2018. Ο πρίγκηπας διάδοχος της Σαουδικής Αραβίας Mohammed ben Salman, ακριβώς μια εβδομάδα μετά την επίσκεψη του Ερντογάν στην Αλγερία, βρέθηκε στο Κάιρο. Ανακοίνωσε τη χρηματοδότηση γιγαντιαίων επενδύσεων, επισκέφθηκε τον κοπτικό καθεδρικό ναό του Αγίου Μάρκου -κάτι πρωτοφανές για Σαουδάραβα- και εγκαινίασε το ανακαινισθέν με οικονομική χορηγία της χώρας του περιώνυμο τζαμί Al Azhar. Έκανε όμως και κάτι άλλο. Σε δηλώσεις του φέρεται ότι κατέταξε την Τουρκία στο σύγχρονο “Τρίγωνο του Κακού”, το οποίο, όπως επίσης φέρεται να είπε, αποτελείται από το Ιράν, την Τουρκία και εξτρεμιστικές θρησκευτικές οργανώσεις [Al Shorouk, Reuters, Hurriet]. Ο "Σουλτάνος", που δεν βάζει γλώσσα μέσα του και πρόσφατα απείλησε μέχρι και τους Αμερικάνους με “οθωμανικό χαστούκι”, αυτή τη φορά δεν έβγαλε μιλιά. Προκύπτει ένα ερώτημα. Η Σαουδική Αραβία έχει διακόψει τις διπλωματικές της σχέσεις με το Ιράν και το Κατάρ. Μέχρι πού μπορεί να φτάσει αυτή η κόντρα με την Τουρκία;
