Άλλο πράγμα σκεφτόμουν να γράψω, κάτι σχετικό με τη Συρία, κι άλλο ξεπετάχτηκε από τη γωνιά της ειδησεογραφίας: η υποψηφιότητα Κασιδιάρη για τον Δήμο της Αθήνας, υποψηφιότητα προαναγγελθείσα διά στόματος Μιχαλολιάκου.
Έλεγε ο Βαλερύ: γράφω πάει να πει προβλέπω. Θα πει κανείς τι λογής πρόβλεψη να γίνει για εννιά μήνες αργότερα; Όταν μάλιστα εδώ και τέσσερα χρόνια η αστάθεια καραδοκεί πίσω από κάθε επίφαση σταθεροποίησης;
Καταθέτω, ωστόσο, δυο τρεις σκέψεις που ίσως και να φανούν χρήσιμες. Νομίζω λοιπόν ότι έχουν υποτιμηθεί κάποιες πλευρές στη δυναμική της «Χρυσής Αυγής». Παρά την πληθωρική ανάλυση και αρθρογραφία που παρακολουθεί το φαινόμενο εδώ και καιρό. Η «Χρυσή Αυγή» αντιμετωπίζεται πρωτίστως και ενίοτε αποκλειστικά ως χώρος ρατσιστικής και αντιμεταναστευτικής βίας και δημαγωγίας. Λιγότερη προσοχή δίνεται στο λαϊκό-κοινωνικό προφίλ που έχει χτίσει με τη χρήση από πλευράς της μιας «σκληρής» αντιτροϊκανής και ανεξαρτησιακής ρητορείας.
Στη ρίζα της υποτίμησης βρίσκεται η θεωρία για τον φασισμό ως «μακρύ χέρι του συστήματος». Τουλάχιστον μέσα στη ριζοσπαστική Αριστερά. Η αντίληψη δηλαδή ότι το ακροδεξιό εξτρεμιστικό πεδίο είναι εκβλάστηση ή ακόμα και συμπληρωματικό εργαλείο του καθεστώτος της λιτότητας και των κεντρικών πολιτικών του εκφραστών.
Γιατί διαφωνώ με αυτή τη θεωρία; Νομίζω ότι χάνει τελείως από το οπτικό της πεδίο την ιδιαιτερότητα του ακροδεξιού εξτρεμισμού ο οποίος είναι σε θέση να σμιλεύει τη δική του «αντιστασιακή» λαϊκότητα. Παραγνωρίζεται γενικά τόσο η ύπαρξη όσο και η δυναμική ενός λαϊκού ριζοσπαστισμού της δεξιάς ο οποίος αναπτύσσει τις δικές του αναπαραστάσεις λύτρωσης της κοινότητας και αναγέννησης του έθνους. Α, αυτός ο ριζοσπαστισμός είναι ψευδο-ριζοσπαστισμός, ακούμε συνεχώς. Αρκεί να καταδειχθεί η απατηλή του φύση, ο ανυπόστατος και μυθοποιημένος του χαρακτήρας. Σύμφωνοι. Αλλά σε όλη την ιστορία των ακροδεξιών εξτρεμισμών, φασιστικών ή άλλων, το «φαίνεσθαι» έδωσε περισσότερα (επώδυνα) αποτελέσματα από το «είναι». Από ένα σημείο και μετά, αρκεί που ένα κομμάτι των λαϊκών και μικροαστικών στρωμάτων βλέπει, φαντάζεται ή θέλει την Χρυσή Αυγή ως εναντιωματική δύναμη και φόβητρο των ελίτ. Η εικόνα και η πρόσληψή της αρκούν για να στραφούν προς τα εκεί όσοι δεν πολυενδιαφέρονται για τα δομικά αίτια της κρίσης ή για τη φύση του νεοφιλελευθερισμού κατά Χάρβευ. Και αυτοί, φυσικά, δεν είναι λίγοι.
Τι σχέση έχουν όμως όλα αυτά με τη μελλοντική μάχη για τους δήμους της χώρας και κυρίως για τους μεγάλους δήμους; Ελπίζω ότι η υποψηφιότητα Κασιδιάρη και ευρύτερα το ρεύμα της Χρυσής Αυγής θα γίνουν αντικείμενο σοβαρού προβληματισμού.
Υπάρχει, φυσικά, και η κλασική άποψη που λέει ότι όλα θα παιχτούν ανάμεσα σε «δυο μπλοκ», στη ριζοσπαστική Αριστερά και σε όλους τους άλλους. Αλλά με αυτή την άποψη φαίνεται αδύνατη η συγκρότηση αντιφασιστικών συμμαχιών σε σύγχρονη βάση, με νέους όρους και όχι με όρους μνήμης και συναισθήματος. Από τη στιγμή που θεωρεί κανείς ότι ο χρυσαυγιτισμός είναι απλώς η λούμπεν πλευρά του «αστικού φιλελευθερισμού», με ποια έννοια θα διακρίνει τους εχθρούς από τους αντιπάλους του; Η διαφορά είναι σημαντική: με τον αντίπαλο είναι δύσκολη η συναίνεση αλλά αυτονόητη η συνομιλία και σε ορισμένες στιγμές η συνεργασία. Με έναν εχθρό - και ο φασισμός, παλιός και νέος είναι τέτοιος - δεν έχουν νόημα αυτοί οι όροι. Γιατί ο ίδιος ο φασισμός είναι η άρνηση των διακρίσεων, η πολεμική τους απορρόφηση στην «κοινότητα των καθαρών».
Οι καλύτερες στιγμές της Αριστεράς συνδέονται ιστορικά με την ικανότητα αυτής της διάκρισης. Με την ικανότητα υπέρβασης της ταξικής της μεροληψίας όταν έμπαινε σε κίνδυνο το κοινόν της πόλεως πράγμα, η ίδια δηλαδή η πολιτική κοινότητα. Και οι μεγάλες πόλεις της χώρας συνιστούν ενσαρκώσεις της πολιτικής μας κοινότητας. Εκτός από θέατρα των κοινωνικών ανταγωνισμών και της διαπάλης για την κατανομή των υλικών πόρων, οι πόλεις είναι χώροι συμβίωσης των διαφορετικών. Αυτό δηλαδή το οποίο αρνείται η «Χρυσή Αυγή» και οι εκλεκτοί της.
