Του Γιώργου Εμμανουήλ*
Κατά την τετραετή θητεία μου (2011-2015) ως επικεφαλής των διακρατικών ευρωπαϊκών προγραμμάτων της χώρας μας στο πλαίσιο του Interreg, συνεργάστηκα με δεκάδες εκπροσώπους φορέων τής Πρώην Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας (ΠΓΔΜ).
Διέκρινα έναν λαό παρόμοιο με τον δικό μας, φιλότιμο, εργατικό και υπερήφανο για τη βαλκανική ιστορία του, αλλά με αγωνία για την ταυτότητά του. Βοηθήστε μας, έλεγαν, δεν μπορεί μετά από 13 αιώνες ζωής στη χώρα μας να λεγόμαστε εσαεί “πρώην χώρα”.
Με δυσκολίες στην αρχή -ως Βαλκάνιοι αμφότεροι- έως ότου αποκτήσουμε αμοιβαία εμπιστοσύνη, επινοούσαμε από κοινού τρόπους υπέρβασης των προβλημάτων στην συνεργασία μας. Όταν είχαμε συνέπεια στην ενότητα λόγων και πράξεων, γινόμασταν οι καλύτεροι συνεργάτες.
Σε πείσμα εμποδίων που συχνά ύψωναν κυρίως εξωθεσμικοί εθνικιστικοί κύκλοι και των δύο χωρών, καταφέραμε να δημιουργήσουμε ένα γόνιμο περιβάλλον όπου η υλοποίηση των κοινών προγραμμάτων απέδιδε ορατά αποτελέσματα στη διασυνοριακή περιβαλλοντική αειφορία, την παραγωγική επιχειρηματική συνεργασία, την κοινωνική συνοχή, τις ανταλλαγές τεχνογνωσίας και καλών πρακτικών.
Διεκδικήσαμε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, θεσμικά και “από τα κάτω”, μαζί, Έλληνες, FYROMιανοί και άλλες βαλκανικές χώρες, και πετύχαμε τη δημιουργία τού πρώτου Ευρωπαϊκού Προγράμματος Βαλκανική - Μεσόγειος 2014-2020.
Ανιχνεύσαμε -μέσω της διαβαλκανικής συνεργασίας- τις δυνατότητες να προωθήσουμε τις οδικές και σιδηροδρομικές αρτηρίες σύνδεσης με τα διευρωπαϊκά δίκτυα της Κεντρικής Ευρώπης, την περιβαλλοντική διαχείριση της κοινής Λίμνης των Πρεσπών, τη συνεργασία των επιχειρηματικών και εκπαιδευτικών θεσμών, την ανάδειξη της Θεσσαλονίκης ως διαβαλκανικού κέντρου επιστημονικής έρευνας και διαμετακομιστικού εμπορίου.
Η Ελλάδα είναι στους πρώτους τρεις εμπορικούς εταίρους και ξένους επενδυτές στην ΠΓΔΜ. Κυριαρχεί στα δίκτυα καυσίμων, στο τραπεζικό σύστημα, στα δίκτυα διανομής τροφίμων της γειτονικής χώρας. Η ΠΓΔΜ περιλαμβάνεται στους μεγαλύτερους ξένους πελάτες του Λιμανιού και της Λαχαναγοράς Θεσσαλονίκης. Κάθε Σαββατοκύριακο πολλοί κάτοικοί της επισκέπτονται και αιμοδοτούν το εμπόριο της συμπρωτεύουσας και χιλιάδες παραθερίζουν στα παράλια της ελληνικής Μακεδονίας.
Οι χώρες μας, Ελλάδα και ΠΓΔΜ, βρίσκονται στον στρατηγικό διάδρομο για μεταφορά φυσικού αερίου από χώρες της Ανατολής προς τη Νότια και Κεντρική Ευρώπη. Η Ελλάδα συμμετέχει στη σημαντική ευρωπαϊκή μακροπεριφερειακή στρατηγική Αδριατικής - Ιονίου και στηρίζει το αίτημα της ΠΓΔΜ και για την δική της συμμετοχή. Η σταθερότητα του γειτονικού κράτους, η στενή μας συνεργασία και φιλία, αποτελούν όρους για την ευρύτερη βαλκανική συνεργασία.
Η ένταξη της Βουλγαρίας και της Ρουμανίας στην Ε.Ε. διευκόλυνε τις εμπορικές συναλλαγές και αναδεικνύει τον σημαντικό διαμετακομιστικό ρόλο των λιμανιών Θεσσαλονίκης, Καβάλας και Αλεξανδρούπολης και της σύνδεσής τους με τα λιμάνια Μπουργκάς - Βάρνας στη Μαύρη Θάλασσα, καθώς και την πλωτή σύνδεση του Δούναβη, μέσω του διερχόμενου από την ΠΓΔΜ κοινού ποταμού Αξιού, με το λιμάνι της Θεσσαλονίκης.
Η σχεδιαζόμενη ένταξη της ΠΓΔΜ και των βαλκανικών χωρών των Δυτικών Βαλκανίων στην Ε.Ε. θα δώσει νέα ώθηση στην ειρηνική δημιουργική συνεργασία των βαλκανικών χωρών και της ΝΑ Μεσογείου. Η χώρα μας μπορεί να αποτελέσει στρατηγικό πυλώνα ειρηνικής συνεργασίας και βιώσιμης ανάπτυξης των Βαλκανίων και της ΝΑ Μεσογείου.
Έτσι, θα αντιμετωπιστούν οι κίνδυνοι της διαφθοράς και οι εστίες οργανωμένου εγκλήματος που έχουν παράδοση στην περιοχή. Θα αποτραπούν οι απειλές της εκμετάλλευσης από εθνικιστικούς κύκλους, κυρίως του νεοθωμανισμού, των πολλαπλών μειοψηφιών στην ευρύτερη περιοχή, παράλληλα με τον σεβασμό των δικαιωμάτων τους και το απαραβίαστο των συνόρων σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο και τις διεθνείς συνθήκες.
Να αντιμετωπίσουμε τον αλυτρωτισμό τους (σε σύνταγμα ΠΓΔΜ, βιβλία και χάρτες στην εκπαίδευσή τους, σύμβολα σε δημόσιους χώρους και εθνικιστική ρητορική φορέων τους σε διεθνή forum κ.ά.) με πατριωτική ενότητα και εξωστρεφή εθνική στρατηγική πειθούς και συμμαχιών στα Βαλκάνια, στην Ευρώπη και παγκοσμίως.
Ο ακραίος εθνικισμός οδήγησε πάντα σε απομόνωση, διχασμό και ήττες την πατρίδα μας (ελληνοτουρκικός πόλεμος του 1897, Μικρασιατική καταστροφή του 1922, πραξικόπημα και τουρκική εισβολή στην Κύπρο το 1974). Ενώ η πατριωτική δημοκρατική ενότητα και οι διεθνείς συμμαχίες ωφέλησαν (βαλκανική συμμαχία απελευθέρωσης από τους Τούρκους το 1912, Εθνική Αντίσταση και Γοργοπόταμος 1940-44, ευρωπαϊκή πορεία της χώρας μετά τη μεταπολίτευση).
Η υπάρχουσα ενδιάμεση και η νέα σύνθετη ονομασία, μαζί με τη συμφωνία μέτρων οικοδόμησης αμοιβαίας εμπιστοσύνης, μπορεί να αποτρέψει τον αλυτρωτισμό εθνικιστικών κύκλων και γεωπολιτικών επιδιώξεων τρίτων δυνάμεων και να αποτελέσει τη γέφυρα διακρατικής ειρηνικής συνύπαρξης και έντιμης δημιουργικής κοινωνικοοικονομικής και πολιτιστικής συνεργασίας των δύο λαών.
* Ο Γιώργος Εμμανουήλ είναι τέως διευθυντής των διακρατικών Ευρωπαϊκών Προγραμμάτων Interreg (2011-15)
