Της Παναγιώτας Βράντζα*
Το νομοσχέδιο του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας "ενεργειακές κοινότητες και άλλες διατάξεις" είναι υποδειγματικό καθώς συγκεντρώνει τα εξής θετικά χαρακτηριστικά: Είναι μικρό, απολύτως στοχευμένο, σαφές, σύγχρονο, οραματικό. Δεν αφορά μόνο το παρόν, αλλά κυρίως το μέλλον του αντικειμένου που πραγματεύεται και ρυθμίζει: της ενέργειας.
Ας πάμε στην ουσία του νομοθετήματος. Το νομοσχέδιο συνθέτει τρεις πολύ σημαντικούς τομείς: τον τομέα της ενέργειας, τον τομέα της οικονομίας και την κοινωνία, στοχεύοντας ουσιαστικά σε ένα τριπλό αθροιστικά όφελος. Σύμφωνα με τον νόμο, ως ενεργειακές κοινότητες ορίζονται οι αστικοί συνεταιρισμοί που αποκλειστικό σκοπό έχουν την προώθηση της κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας μέσω της αξιοποίησης του ενεργειακού τομέα και της καινοτομίας. Στη σύγχρονη κοινωνία η εξάρτηση της καθημερινότητας του ανθρώπου από την ενέργεια βρίσκεται σε πολύ υψηλό βαθμό και αυτή η εξάρτηση, λόγω της τεχνολογικής εξέλιξης, μεγεθύνεται με γεωμετρική πρόοδο.
Το νομοσχέδιο απαντά κατ’ αρχήν σε αυτόν τον υπαρκτό φόβο, τον φόβο της ενεργειακής ένδειας. Η καινοτομία, όμως, είναι ότι εισάγει μια εντελώς διαφορετική φιλοσοφία στα ενεργειακά δρώμενα της χώρας. Η παραγωγή, η αποθήκευση, η διανομή και η προμήθεια της ενέργειας παύει να αποτελεί προνόμιο των μεγάλων εταιρικών σχημάτων. Δίνεται ενεργός ρόλος σε πολίτες, σε φορείς, σε αγροτικούς, δασικούς, κτηνοτροφικούς συνεταιρισμούς, σε ΟΤΑ, αλλά και σε επιχειρήσεις μικρού και μεσαίου μεγέθους της τοπικής κοινωνίας.
Όλοι αυτοί μπορούν να συνεργαστούν για το κοινό τους όφελος, με βασικό περιορισμό την τοπικότητα. Γι’ αυτό απαιτείται το 50% συν 1 των μελών της ενεργειακής κοινότητας να σχετίζονται με τον τόπο στον οποίο βρίσκεται η έδρα της ενεργειακής κοινότητας και δραστηριοποιείται. Έτσι τα οφέλη της δραστηριότητας διαχέονται στην τοπική κοινωνία και δρουν πολλαπλασιαστικά στην τοπική οικονομία.
Η γκάμα των δραστηριοτήτων, με τις οποίες μπορεί να ασχοληθεί μια ενεργειακή κοινότητα, καλύπτει σχεδόν το σύνολο της παραγωγικής διαδικασίας της ενέργειας, αλλά επεκτείνεται και πολύ πιο πέρα από αυτό. Αφορά κι άλλου είδους δράσεις, όπως κοινωνικές δράσεις, οι οποίες σχετίζονται με την ενέργεια. Υλικά που σήμερα αποτελούν πρόβλημα, όπως είναι τα οργανικά υπολείμματα και τα υποπροϊόντα από αγροτικές αλλά και αστικές δραστηριότητες, μπορούν να αξιοποιηθούν.
Οι διατάξεις που αφορούν τις συνεταιριστικές μερίδες των ενεργειακών κοινοτήτων διασφαλίζουν τη δημοκρατία και την ισότητα μεταξύ των μελών. Κανένα μέλος δεν μπορεί να συγκεντρώσει περισσότερο από το 20% του συνεταιριστικού κεφαλαίου πλην των ΟΤΑ, οι οποίοι έχουν τη δυνατότητα να παίξουν ουσιαστικότερο ρόλο στο όλο εγχείρημα. Ανεξάρτητα από τον αριθμό των μερίδων που διαθέτουν, όλα τα μέλη συμμετέχουν στη γενική συνέλευση με μία μόνο ψήφο.
Επιπλέον με το σχέδιο νόμου δίνονται πολύ σημαντικά κίνητρα και μέτρα στήριξης στις ενεργειακές κοινότητες, ώστε και να ξεκινήσουν τη δημιουργία τους και να επιβιώσουν, αλλά βεβαίως και να είναι αποτελεσματικές.
Συνοπτικά η αξιοποίηση των ευκαιριών που δίνονται μέσα απ’ αυτόν τον θεσμό μπορούν να συμβάλουν καταλυτικά στους παρακάτω τομείς: Στην οικονομική ανάπτυξη μιας περιοχής μέσα από τη δημιουργία νέων δραστηριοτήτων στην ιδιοπαραγωγή και κατανάλωση ενέργειας και στη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας. Στην προστασία του περιβάλλοντος με την περαιτέρω ανάπτυξη της παραγωγής ενέργειας από Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας. Στη στήριξη των ευάλωτων καταναλωτών, ώστε να περιοριστεί το φαινόμενο που προκάλεσε η πρωτοφανής οικονομική κρίση των τελευταίων χρόνων με στόχο να πάψουν να υπάρχουν πολίτες οι οποίοι στερούνται το πολύτιμο αγαθό: την ενέργεια.
Στους τομείς της ενέργειας συνολικά, και ειδικά από Ανανεώσιμες Πηγές, στον τομέα της αξιοποίησης των φυσικών πόρων, στον τομέα της ανακύκλωσης έχουμε μείνει πολύ πίσω ως χώρα. Αρχικά ήταν η ελαφρότητα, η αδιαφορία, αλλά κυρίως ήταν η συνειδητή επιλογή των προηγούμενων κυβερνήσεων να μην συγκρουστούν με πολύ ισχυρά οικονομικά συμφέροντα, μονοπωλιακά, τα οποία λυμαίνονται τον χώρο. Στη συνέχεια ήλθε η κρίση και χάθηκε κι άλλος πολύτιμος χρόνος.
Το νομοσχέδιο αυτό, σε συνδυασμό και με πρόσφατους νόμους, όπως είναι ο νόμος της ανακύκλωσης και ο νόμος για τους δασικούς συνεταιρισμούς, δημιουργούν ένα διαφορετικό θεσμικό περιβάλλον και με την αξιοποίησή τους μπορούμε να κερδίσουμε το χαμένο έδαφος. Πρόκειται πραγματικά για έναν καινοτόμο και ευέλικτο θεσμό που μπορεί υπό προϋποθέσεις να μεταμορφώσει τις τοπικές κοινωνίες και να λύσει πολλά προβλήματα.
* Η Παναγιώτα Βράντζα είναι βουλευτής Καρδίτσας του ΣΥΡΙΖΑ. Το παρόν βασίζεται στην εισήγησή της κατά τη διάρκεια της συζήτησης του ν/σ του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας "Ενεργειακές κοινότητες και άλλες διατάξεις"
